انواع گیربکس اتوماتیک و مزایا و معایب آن‌ها

گیربکس اتوماتیک به شکل هوشمندانه‌ای قدرت و سرعت را هماهنگ می‌کند تا خودرو حرکت روان‌تری داشته باشد. گیربکس‌های اتوماتیک با حذف کلاچ و عدم نیاز به تعویض دنده‌، رانندگی را بسیار راحت کرده‌اند و به همین دلیل خودروهای دنده اتوماتیک بسیار پرطرفدارند. گیربکس‌های اتوماتیک از گیربکس‌های CVT گرفته تا دوکلاچه و تیپ ‌ترونیک، هرکدام ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند. اگر می‌خواهید با انواع گیربکس‌های اتوماتیک آشنا شوید و بدانید گیربکس خودروهای اتوماتیک در بازار کشورمان از چه نوعی است، این مطلب را از دست ندهید.

انواع گیربکس اتوماتیک

گیربکس‌های اتوماتیک را می‌توان براساس قابلیت‌ها و عملکردهایشان به چند دسته تقسیم کرد. خودورسازان بسته به نوع خودرو، وزن و کلاس، از از گیربکس اتوماتیک خاصی برای هر مدل خودرو استفاده می‌کنند. رایج‌ترین انواع گیربکس‌های اتوماتیک عبارت‌اند از:

۱. گیربکس AT (Automatic Transmission)

این نوع گیربکس، استانداردترین گیربکس اتوماتیک است و معمولاً از مبدل گشتاور برای تعویض دنده‌ استفاده می‌کند. این گیربکس به‌جای کلاچ مکانیکی، از سیستم هیدرولیک برای تعویض دنده‌ استفاده می‌کند. گیربکس‌های AT به‌دلیل طراحی ساده و دوام بالا در بسیاری از خودروها به کار می‌روند، اما سرعت تعویض دنده در آن‌ها نسبت به مدل‌های جدید کمتر است.

مزایای گیربکس AT

• دوام بالا
• طراحی ساده و تعمیر آسان
• مناسب برای طیف وسیعی از خودروهای اقتصادی

معایب گیربکس AT

• تعویض دنده نسبتاً کند (بخصوص در مدل‌های قدیمی)
• مصرف سوخت نسبتاً بالا

۲. گیربکس (Automated Manual Transmission) AMT

گیربکس AMT در واقع گیربکسی دستی است که به کمک کامپیوتر به‌صورت خودکار عمل می‌کند. این نوع گیربکس هزینه ساخت و نگهداری کمی دارد. گیربکس AMT در خودروهای اقتصادی و کوچک بیشتر استفاده می‌شود و به‌دلیل ساختار ساده و هزینه پایین، برای شرکت‌های تولید خودرو مقرون‌به‌صرفه‌ است. گیربکس AMT به راننده امکان تعویض دستی دنده را هم می‌دهد.

مزایای گیربکس AMT

• دوام بالا به‌دلیل ساختار دستی
• طراحی و تعمیر ساده
• هزینه تولید پایین
• مناسب برای خودروهای اقتصادی و عمومی

معایب گیربکس AMT

• تعویض دنده نسبتاً کند
• کنترل کم در شرایط خاص

۳. گیربکس (Dual Clutch Transmission) DCT

این نوع گیربکس که به گیربکس دوکلاچه معروف است، از دو کلاچ برای تعویض دنده استفاده می‌کند: یکی برای دنده‌های زوج و دیگری برای دنده‌های فرد. این ساختار باعث می‌شود که تعویض دنده‌ با این نوع گیربکس با سرعت بسیار بالایی انجام شود. گیربکس DCT به‌دلیل سرعت و دقت بالا بیشتر در خودروهای اسپرت و قدرتمند استفاده می‌شود. گیربکس‌های DCT در دو مدل‌ تَر و خشک تولید می‌شوند؛ مدل تَر برای خودروهای سنگین و اسپرت و مدل خشک برای خودروهای سبک و اقتصادی‌تر مناسب است.

مزایا گیربکس DCT

• تعویض دنده بسیار سریع
• عملکرد دقیق و مناسب برای خودروهای اسپرت
• انتقال گشتاور بالا (در مدل‌های تَر)

معایب گیربکس DCT

• هزینه تولید و تعمیرات بالا
• پیچیدگی و حساسیت بیشتر
• عمر کمتر (در مدل‌های خشک)

۴. گیربکس ترتیبی (Sequential Transmission)

از این گیربکس‌ها بیشتر در خودروهای مسابقه‌ای استفاده می‌شود. تعویض دنده‌ با این گیربکس‌ها به‌صورت ترتیبی و با سرعت بالا انجام خواهد شد. برخلاف گیربکس‌های معمولی، در گیربکس‌های ترتیبی باید به ترتیب از دنده‌ها عبور کرد. برای مثال برای تغییر دنده از ۳ به ۱، ابتدا دنده از ۳ به ۲ و سپس از ۲ به ۱ تغییر می‌کند. گیربکس‌های ترتیبی معمولاً در موتورسیکلت‌ها و خودروهای مسابقه‌ای کاربرد دارند.

مزایای گیربکس ترتیبی

• تعویض دنده بسیار سریع در مسابقات رالی
• کنترل بیشتر روی دنده‌ها
• مناسب برای رانندگی پرشتاب و خودروهای اسپرت

معایب گیربکس ترتیبی

• نامناسب برای رانندگی درون شهری و ترافیک‌های سنگین
• استهلاک بالا در صورت استفاده نادرست

۵. گیربکس (Continuously Variable Transmission) CVT

در گیربکس‌های CVT از تسمه و پولی به‌جای چرخ‌دنده‌ها استفاده می‌شود. در این گیربکس‌ها به‌دلیل اینکه انتقال دنده‌ به‌صورت پیوسته انجام می‌شود، مصرف سوخت بهینه است. این گیربکس‌ها به‌دلیل کاهش مصرف سوخت و هزینه نگهداری کم معمولا در خودروهای اقتصادی و هیبریدی استفاده می‌شوند.

مزایای گیربکس CVT

• مصرف سوخت پایین به‌دلیل انتقال پیوسته
• عملکرد بسیار نرم و بدون تکان‌های ناگهانی
• هزینه نگهداری پایین
• مناسب برای خودروهای شهری

معایب گیربکس CVT

• عدم انتقال گشتاور بالا
• نامناسب برای خودروهای سنگین
• کاهش قدرت و سرعت پاسخ در شتاب‌های بالا

۶. گیربکس اتوماتیک (Direct-Shift Gearbox) DSG

گیربکس DSG نوعی گیربکس دوکلاچه است که تعویض دنده سریع‌تر و نرم‌تر را فراهم می‌کند. این گیربکس با استفاده از دو کلاچ (یکی برای دنده‌های فرد و دیگری برای دنده‌های زوج) انتقال قدرت را با سرعت زیاد انجام می‌دهد و به همین دلیل در خودروهای اسپرت و برندهای لوکسی مانند پورشه، آئودی، فولکس واگن و اسکودا به‌کار گرفته می‌شود. این نوع گیربکس معمولاً در دو نوع خشک و تَر عرضه می‌شود؛ در نوع تَر، کلاچ‌ها با روغن گیربکس روان‌کاری می‌شوند تا از استهلاک قطعات جلوگیری شود.

مزایای گیربکس DSG

• تعویض دنده سریع و نرم بدون وقفه
• مصرف سوخت بهینه حتی در مقایسه با گیربکس‌های دستی
• عملکرد پایدار مدل تَر در طولانی‌مدت

معایب گیربکس DSG

• هزینه بالای نگهداری و نیاز به تعویض روغن به‌صورت دوره‌ای
• حساسیت بیشتر نسبت به دیگر گیربکس‌ها در شهرهای پُرترافیک
• قیمت بالاتر نسبت به گیربکس‌های معمولی

۷. گیربکس اتوماتیک تیپ‌ترونیک (Tiptronic Transmission)

گیربکس تیپ‌ترونیک نوعی گیربکس اتوماتیک است که عملکردی شبیه به گیربکس دستی دارد. در این گیربکس به‌جای استفاده از پدال کلاچ از مبدل گشتاور (تورک کانورتر) استفاده می‌شود که امکان تعویض دنده خودکار و دستی را فراهم می‌کند. این ویژگی به راننده این امکان را می‌دهد تا با فعال‌سازی حالت دستی، در شرایط خاصی مانند حرکت در سربالایی یا سراشیبی، کنترل بیشتری روی تعویض دنده داشته باشد. گیربکس تیپ‌ترونیک اولین‌بار در پورشه ۹۱۱ و سپس در خودروهای ب‌ام‌و و کرایسلر مورداستفاده قرار گرفت.

مزایای گیربکس تیپ‌ترونیک

• امکان تعویض دنده دستی و اتوماتیک
• قابلیت کنترل بیشتر در شرایط خاص
• مناسب برای رانندگی در شهرها
• مناسب برای رانندگان مبتدی و حرفه‌ای

معایب گیربکس تیپ‌ترونیک

• مصرف سوخت بالاتر نسبت به گیربکس‌های دوکلاچه

خودروهای اتوماتیک پرفروش در بازار ایران

سخن آخر

گیربکس یکی از اجزای کلیدی خودروهاست که کار هماهنگ‌سازی قدرت موتور و انتقال آن به چرخ‌ها را برعهده دارد. گیربکس‌های اتوماتیک در انواع مختلفی مانند AT، AMT، DCT، CVT و تیپ‌ترونیک ساخته می‌شوند که هرکدام ویژگی‌ها، مزایا و معایب خاص خود را دارند. برای مثال، گیربکس AT به‌دلیل سادگی و دوام بالا در خودروهای اقتصادی استفاده می‌شود، درحالی‌که گیربکس‌های DCT و DSG به‌دلیل سرعت بالای تعویض دنده، بیشتر در خودروهای اسپرت مورد استفاده قرار می‌گیرند. گیربکس CVT هم به‌دلیل کاهش مصرف سوخت، اغلب در خودروهای اقتصادی و هیبریدی به‌کار می‌رود.