یکی از بخش‌های کمتر دیده‌شده اما بسیار تأثیرگذار در راحتی سرنشینان، فیلتر کابین خودرو است. بسیاری از رانندگان تصور می‌کنند سیستم تهویه خودرو تنها شامل فن و دریچه‌های خروجی هواست، در حالی‌که بخش مهمی از کیفیت هوای داخل اتاق خودرو، به فیلتر کابین یا همان فیلتر اتاق خودرو وابسته است. این فیلتر با جذب گرد و غبار، دود، آلاینده‌ها و ذرات معلق، از ورود هوای آلوده به داخل کابین جلوگیری می‌کند و هوایی تمیزتر و سالم‌تر را در اختیار سرنشینان قرار می‌دهد.
اگرچه در نگاه اول ممکن است این قطعه کوچک نقش چندانی نداشته باشد، اما در عملکرد سیستم تهویه مطبوع خودرو تأثیر مستقیمی دارد و بی‌توجهی به تعویض به‌موقع آن می‌تواند باعث بوی نامطبوع، کاهش شدت باد کولر یا بخاری و حتی آسیب به سیستم تهویه شود. برای آشنایی بیشتر با نحوه عملکرد این بخش، مطالعه راهنمای جامع سیستم تهویه مطبوع خودرو می‌تواند مفید باشد.
در ادامه این مطلب از کارنامه، با جزئیات بیشتری بررسی می‌کنیم که فیلتر کابین خودرو دقیقا چیست، چگونه کار می‌کند و چرا تعویض به‌موقع آن تا این اندازه اهمیت دارد.
فیلتر کابین خودرو چیست؟
فیلتر کابین خودرو یکی از اجزای اصلی سیستم تهویه است که وظیفه آن تصفیه هوایی است که از بیرون وارد اتاق خودرو می‌شود. این فیلتر معمولا از چند لایه الیاف مصنوعی یا کاغذ فشرده ساخته می‌شود و به‌صورت مکانیکی ذرات معلق، گردوغبار، دود و حتی برخی آلاینده‌های شیمیایی را جذب می‌کند.
در واقع، فیلتر کابین همانند یک سد عمل می‌کند و مانع ورود آلودگی‌های محیطی به داخل خودرو می‌شود. در نبود این فیلتر، ذرات گردوغبار، دوده خودروهای دیگر و گرده گیاهان به‌راحتی وارد سیستم تهویه و فضای داخلی خودرو می‌شوند و ضمن ایجاد بوی ناخوشایند، می‌توانند برای افرادی که آلرژی یا آسم دارند، مشکلات تنفسی ایجاد کنند.
امروزه تقریبا تمام خودروهای تولید داخل و وارداتی به این قطعه مجهز هستند. البته کیفیت و نوع فیلتر در مدل‌های مختلف خودرو تفاوت دارد؛ بعضی از فیلترها تنها گردوغبار را می‌گیرند، در حالی‌که برخی دیگر قابلیت جذب گازهای مضر و بوهای نامطبوع را هم دارند.
در خودروهای جدیدتر، فیلتر کابین در مسیر جریان هوای ورودی به بخاری و کولر نصب می‌شود و نقشی کلیدی در حفظ راندمان سیستم تهویه دارد. اگر این فیلتر به‌موقع تعویض نشود، مسیر عبور هوا مسدود شده و عملکرد کولر و بخاری به‌طور محسوسی کاهش پیدا می‌کند.
فیلتر کابین خودرو کجاست؟
محل قرارگیری فیلتر کابین در خودروها معمولا به طراحی سیستم تهویه و نوع خودرو بستگی دارد، اما در اغلب مدل‌ها، این قطعه در مسیر ورودی هوای تازه به داخل کابین و پیش از ورود به بلوور فن نصب می‌شود. در واقع، فیلتر کابین در همان مسیری قرار دارد که هوای بیرون از خودرو به سیستم تهویه وارد می‌شود تا قبل از رسیدن به سرنشینان، تصفیه گردد.
در بیشتر خودروهای سواری، فیلتر کابین در پشت یا زیر محفظه داشبورد و دقیق‌تر از آن در پشت محفظه فیلتر کولر تعبیه شده است. برای دسترسی به آن معمولاً باید در داشبورد را باز کنید، درپوش فیلتر را خارج کرده و فیلتر کهنه را بیرون بکشید. در برخی خودروها نیز این قطعه از سمت محفظه موتور و در نزدیکی برف‌پاک‌کن‌ها قابل دسترسی است.
نحوه عملکرد فیلتر کابین خودرو
فیلتر کابین خودرو به‌عنوان بخش اصلی سیستم تهویه، درست در مسیر جریان هوای ورودی از بیرون به داخل خودرو قرار دارد. عملکرد آن بر پایه‌ی عبور هوا از میان لایه‌هایی متراکم از الیاف طراحی شده که قادرند ذرات آلاینده، گردوغبار و بوهای ناخوشایند را در خود به دام بیندازند.
وقتی سیستم تهویه یا کولر خودرو روشن می‌شود، فن هوا را از بیرون مکش می‌کند. این هوا پیش از ورود به بخش‌های داخلی سیستم از میان فیلتر کابین عبور می‌کند. ساختار فیلتر به‌گونه‌ای است که لایه‌های بیرونی آن ذرات درشت‌تر مانند برگ، شن و گردوغبار را جذب می‌کنند و لایه‌های درونی‌تر، آلاینده‌های ریزتر و ذرات معلق را به دام می‌اندازند.
در برخی از فیلترهای پیشرفته‌تر، از ترکیب الیاف پلی‌استر و کربن فعال استفاده می‌شود. لایه‌ی کربن فعال قادر است بوهای نامطبوع، دود سیگار و گازهای مضر نظیر اکسید نیتروژن یا ازن را جذب و از ورود آن‌ها به کابین جلوگیری کند.
بیشتر بخوانید: ۶ علت اصلی خرابی کولر خودرو؛ راهنمای عیب‌یابی و تعمیر
فیلتر اتاق چه ذراتی را فیلتر می‌کند؟
فیلتر اتاق خودرو، همان‌طور که از نامش پیداست، برای جلوگیری از ورود ذرات آلاینده به فضای داخل کابین طراحی شده است. این فیلتر می‌تواند ذراتی با اندازه بسیار کوچک (حتی تا ۵ میکرون) را جذب کند و از تنفس مستقیم آن‌ها توسط سرنشینان جلوگیری نماید.
مهم‌ترین مواردی که این فیلتر قادر به جذب آن‌هاست عبارتند از:
-
گردوغبار و شن‌ریزهای جاده
-
دود و دوده ناشی از ترافیک شهری
-
گرده گل و گیاه (عامل اصلی آلرژی در بهار)
-
ذرات معلق حاصل از سوخت ناقص خودروها
-
باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌های شناور در هوا
-
بخارات شیمیایی و بوی بنزین در برخی شرایط
انواع فیلتر کابین خودرو
فیلتر کابین در انواع مختلفی تولید می‌شود که هرکدام ویژگی‌ها و سطح عملکرد متفاوتی دارند. انتخاب نوع مناسب این فیلتر به شرایط آب‌وهوایی، میزان آلودگی هوا و نوع استفاده از خودرو بستگی دارد. در بازار ایران معمولا سه نوع فیلتر کابین بیشتر رایج است که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.
۱. فیلتر کابین معمولی (استاندارد)
این نوع فیلتر رایج‌ترین مدل است و اغلب به‌صورت پیش‌فرض روی خودروها نصب می‌شود. ساختار آن از الیاف کاغذی یا پارچه‌ای فشرده تشکیل شده که توانایی جذب گردوغبار و ذرات معلق درشت را دارد. فیلترهای معمولی برای شهرهایی با آلودگی کم و استفاده روزمره مناسب‌اند، اما توانایی جذب بوهای نامطبوع یا دود سیگار را ندارند.
۲. فیلتر کابین کربنی (ذغال فعال)
در این نوع فیلتر، علاوه بر لایه‌های فیلترکننده گردوغبار، یک لایه کربن فعال نیز به کار رفته است. کربن فعال خاصیت جذب بوهای شیمیایی، دود اگزوز و بخارات بنزین را دارد. استفاده از فیلترهای کربنی برای مناطق صنعتی، شهرهای بزرگ یا فصل تابستان که میزان آلاینده‌های هوا بالاتر است، توصیه می‌شود.
۳. فیلتر کابین ضد باکتری و آلرژی‌زا
این نوع فیلتر نسبتا جدیدتر است و در ساختار آن علاوه بر لایه کربنی، از ترکیبات ضد میکروبی و ضد قارچ استفاده شده است. وظیفه اصلی آن جلوگیری از رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها در مسیر عبور هواست. این فیلترها معمولاً گران‌ترند اما برای افرادی که دچار آلرژی یا آسم هستند، بهترین انتخاب محسوب می‌شوند.
اهمیت تعویض فیلتر کابین ماشین
تعویض فیلتر کابین یکی از ساده‌ترین اما مهم‌ترین اقدامات برای حفظ کیفیت هوای داخل خودرو است. فیلتر در طول زمان با گردوغبار، ذرات معلق و آلودگی اشباع می‌شود و کارایی خود را از دست می‌دهد. وقتی این اتفاق بیفتد، جریان هوای عبوری از سیستم تهویه کاهش یافته و فشار بیشتری به فن وارد می‌شود.
نتیجه این وضعیت کاهش عملکرد کولر و بخاری، افزایش مصرف انرژی و در نهایت بوی نامطبوع داخل خودرو است. علاوه‌بر این، آلودگی انباشته‌شده روی فیلتر می‌تواند وارد فضای کابین شود و برای سرنشینان مشکلات تنفسی یا حساسیت ایجاد کند.
بیشتر بخوانید: چک لیست نگهداری از خودرو در تابستان و روزهای گرم سال
علائم کثیف شدن فیلتر کابین خودرو
فیلتر کابین خودرو در اثر استفاده مداوم به مرور زمان کثیف می‌شود و نشانه‌های آن معمولاً به‌صورت کاملا محسوس در عملکرد سیستم تهویه و کیفیت هوای داخل خودرو نمایان می‌شود. برخی از مهم‌ترین علائم عبارتند از:
-
کاهش شدت باد کولر یا بخاری
وقتی فیلتر کابین بیش از حد کثیف شود، مسیر عبور هوا مسدود شده و جریان هوا از دریچه‌ها ضعیف‌تر می‌شود. اگر در حالت حداکثر سرعت فن، میزان باد خروجی کاهش یافته، احتمالاً زمان تعویض فیلتر رسیده است. -
بوی نامطبوع در داخل خودرو
انباشته شدن گردوغبار و رطوبت روی فیلتر باعث رشد قارچ و باکتری می‌شود و در نتیجه، هنگام روشن کردن کولر یا بخاری بوی کپک و کهنگی احساس می‌شود. -
افزایش بخار روی شیشه‌ها
کثیفی فیلتر باعث می‌شود تهویه به‌درستی عمل نکند و بخار و رطوبت در داخل کابین جمع شود. این مشکل به‌خصوص در فصل زمستان شایع است. -
صدای غیرعادی فن تهویه
وقتی فیلتر مسدود می‌شود، فن برای عبور دادن هوا با فشار بیشتری کار می‌کند و این موضوع ممکن است صدای غیرعادی یا لرزش ایجاد کند. -
افزایش حساسیت یا عطسه در سرنشینان
در صورتی که فیلتر نتواند گردوغبار و آلرژن‌ها را جذب کند، افراد داخل خودرو ممکن است دچار عطسه، سرفه یا حساسیت تنفسی شوند.
نحوه بررسی فیلتر اتاق خودرو
بررسی وضعیت فیلتر کابین کار سختی نیست و معمولا بدون نیاز به ابزار خاصی انجام می‌شود. کافی است محل فیلتر را که معمولا پشت داشبورد یا در نزدیکی برف‌پاک‌کن‌ها قرار دارد، باز کنید و فیلتر را بیرون بیاورید.
در نگاه اول، اگر رنگ فیلتر از سفید به خاکستری یا سیاه تغییر کرده یا سطح آن با گردوغبار و ذرات ریز پوشیده شده است، زمان تعویض آن رسیده. همچنین اگر هنگام تکان دادن فیلتر، گرد و خاک زیادی بلند شود یا بوی نامطبوعی حس کنید، این نیز نشانه واضحی از نیاز به تعویض است.
بعضی از رانندگان تصور می‌کنند با تمیز کردن فیلتر با باد یا شست‌وشو می‌توانند دوباره از آن استفاده کنند، اما این کار توصیه نمی‌شود. چون با شست‌وشو، ساختار الیاف فیلتر از بین می‌رود و توانایی جذب ذرات را از دست می‌دهد.
بهتر است هنگام هر سرویس دوره‌ای یا تعویض روغن، وضعیت فیلتر کابین هم بررسی شود تا در صورت نیاز، تعویض آن در همان بازه انجام شود. این کار هم از بوی ناخوشایند داخل خودرو جلوگیری می‌کند و هم به سلامت سیستم تهویه کمک می‌کند.
زمان تعویض فیلتر کابین ماشین کی است؟
زمان دقیق تعویض فیلتر کابین به مدل خودرو، نوع فیلتر و شرایط آب‌وهوایی محل استفاده بستگی دارد، اما به طور میانگین هر ۱۰ تا ۱۵ هزار کیلومتر یا هر شش ماه یک‌بار باید این قطعه بررسی و در صورت نیاز تعویض شود.
در شهرهای بزرگ و آلوده مثل تهران، اصفهان یا اهواز که میزان گردوغبار و آلاینده‌های هوا بیشتر است، بهتر است فیلتر کابین هر سه تا چهار ماه یک‌بار تعویض شود. از طرفی، اگر بیشتر در جاده‌های خاکی یا مناطق روستایی رانندگی می‌کنید، تعویض زودتر فیلتر باعث بهبود عملکرد تهویه می‌شود.
نحوه تعویض فیلتر کابین خودرو
تعویض فیلتر کابین یکی از ساده‌ترین کارهای نگهداری خودروست و با کمی دقت، خودتان هم می‌توانید آن را انجام دهید. البته محل دقیق نصب فیلتر در خودروهای مختلف کمی متفاوت است، اما در اغلب مدل‌ها مراحل زیر یکسان است:
-
خاموش کردن خودرو و باز کردن داشبورد یا محفظه فیلتر
ابتدا خودرو را خاموش کرده و کلید را از سوئیچ خارج کنید. در بسیاری از خودروها، فیلتر کابین در پشت داشبورد و معمولا پشت محفظه فیلتر کولر قرار دارد. برخی مدل‌ها نیز فیلتر را در قسمت بالای موتور و زیر شیشه جلو جای داده‌اند. -
خارج کردن فیلتر قدیمی
درپوش محفظه را باز کرده و فیلتر کهنه را بیرون بیاورید. بهتر است هنگام این کار، از ماسک یا دستمال استفاده کنید تا گردوغبار آن وارد مجاری تنفسی نشود. -
تمیز کردن محفظه فیلتر
پیش از نصب فیلتر جدید، فضای داخلی محفظه را با یک دستمال خشک و تمیز کنید تا ذرات باقیمانده از فیلتر قبلی پاک شوند. -
نصب فیلتر جدید
جهت نصب فیلتر معمولا با فلش یا علامت روی بدنه آن مشخص شده است (معمولا جهت جریان هوا). فیلتر را مطابق فلش قرار دهید تا عملکرد درستی داشته باشد. -
بستن درپوش و تست سیستم تهویه
بعد از نصب، درپوش را سر جایش قرار داده و فن کولر یا بخاری را روشن کنید تا از جریان مناسب هوا اطمینان حاصل شود.
نکات مهم برای خرید فیلتر کابین ماشین
انتخاب فیلتر کابین مناسب تأثیر زیادی بر کیفیت هوای داخل خودرو و سلامت سیستم تهویه دارد. هنگام خرید، به چند نکته ساده اما مهم توجه کنید تا انتخابی درست و به‌صرفه داشته باشید:
-
تناسب فیلتر با مدل خودرو
اولین نکته این است که فیلتر حتما متناسب با مدل و سال ساخت خودرو باشد. اندازه و طراحی فیلتر در برندهای مختلف متفاوت است و استفاده از فیلتر نامناسب باعث نشت هوا یا عملکرد ضعیف می‌شود. -
توجه به نوع فیلتر
اگر در شهرهای آلوده زندگی می‌کنید، فیلتر کربنی یا ضدباکتری انتخاب بهتری است. این فیلترها علاوه بر جذب گردوغبار، بوهای نامطبوع و آلاینده‌های شیمیایی را نیز فیلتر می‌کنند. -
تاریخ تولید و بسته‌بندی فیلتر
فیلترهای قدیمی که مدت زیادی در انبار مانده‌اند ممکن است خاصیت جذب خود را از دست داده باشند. همیشه فیلترهایی با تاریخ تولید جدید بخرید و از اصالت برند اطمینان حاصل کنید. -
قیمت و برند معتبر
خرید فیلترهای ارزان و بی‌نام معمولا به ضرر شما تمام می‌شود. بهتر است سراغ برندهای شناخته‌شده بروید؛ چون دوام بالاتر و کارایی بهتری دارند. -
محیط نصب و شرایط استفاده
اگر بیشتر در مناطق صنعتی یا پرگردوغبار تردد دارید، لازم است فیلتر را زودتر از موعد استاندارد تعویض کنید. در این شرایط، استفاده از فیلترهای چندلایه با قابلیت جذب بالا بهترین گزینه است.
۱. فیلتر کابین خودرو در کجا قرار دارد؟
در بیشتر خودروها، فیلتر کابین پشت داشبورد و در مسیر ورودی هوا به سیستم تهویه نصب می‌شود. در برخی مدل‌ها نیز ممکن است در زیر شیشه جلو یا در نزدیکی برف‌پاک‌کن‌ها باشد.
۲. هر چند وقت یک‌بار باید فیلتر کابین تعویض شود؟
به طور معمول هر ۶ ماه یا هر ۱۰ تا ۱۵ هزار کیلومتر، فیلتر باید تعویض شود. در شهرهای آلوده، بازه زمانی کوتاه‌تر توصیه می‌شود.
۳. آیا می‌توان فیلتر کابین را شست و دوباره استفاده کرد؟
خیر، شستن فیلتر باعث از بین رفتن ساختار و کارایی آن می‌شود. باید فیلتر جدید جایگزین شود.
۴. تفاوت فیلتر معمولی و کربنی چیست؟
فیلتر معمولی فقط گردوغبار را می‌گیرد، اما فیلتر کربنی علاوه بر آن، بوها و گازهای مضر را نیز جذب می‌کند.
۵. در صورت تعویض نکردن فیلتر کابین چه اتفاقی می‌افتد؟
کاهش قدرت تهویه، بوی نامطبوع، افزایش رطوبت داخل خودرو و فشار به فن از مهم‌ترین عوارض تعویض نکردن فیلتر است.
۶. آیا فیلتر کابین روی عملکرد کولر تأثیر دارد؟
بله، فیلتر کثیف باعث می‌شود هوای خنک با فشار کمتر وارد کابین شود و در نتیجه عملکرد کولر کاهش یابد.