در پی فرمان ریاست جمهوری مبنی بر خصوصی سازی کامل صنایع خودروسازی، شرکت خودروسازی سایپا طی فراخوانی قصد دارد به طور کامل مالکیت کارخانه خود را در شهر ساوه واگذار کند. این کارخانه که مشهور به نام “بن رو” است سال‌ها محل جدال موافقان و مخالفان فروش آن به رنوی فرانسه بوده است. شرکت رنو قصد داشت با خرید این کارخانه به صورت مستقل در ایران اقدام به تولید خودرو کند.
به گزارش کارنامه و به نقل از دنیای اقتصاد، جدا از اینکه سایت «بن‌رو» خود ماجرایی حسرت‌برانگیز دارد (که در ادامه به آن پرداخته‌ایم) مساله دیگر اینجاست که واگذاری این سایت شهرستانی در مسیر عملیات خصوصی‌سازی است. سال‌هاست قرار است سهام دولت در دو خودروساز بزرگ کشور – ایران‌خودرو و سایپا – به بخش خصوصی واگذار شود و در این مدت طرح‌ها و برنامه‌های مختلفی ابداع و اجرا شدند، اما هیچ‌کدام نتیجه لازم و کافی را نداشتند. از همین رو دولت همچنان دست بالا را در خودروسازی دارد. اما یکی از بندهای فرمان هشت‌ماده‌ای رئیس‌جمهور در بخش خودرو بر همین موضوع تاکید می‌کند، به نحوی که باید مدیریت دولتی خودروسازان واگذار شود.
با‌این‌حال فعلا به دلایل مختلف، از جمله وجود سهام‌های تودلی، مدیریت خودروسازان کماکان دولتی باقی مانده و ظاهرا تا تکلیف این سهام مشخص نشود، امکان اجرای فرمان دولت نیست. جدا از سهام‌های تودلی، واگذاری شرکت‌های زیرمجموعه خودروسازان نیز یکی دیگر از مراحل مقدماتی خصوصی‌سازی به شمار می‌رود که در گذشته اقداماتی در مورد آن صورت گرفت. حالا با توجه به فراخوان سایپا برای واگذاری سهام ۱۰۰درصدی سایت بن‌رو، دور جدید فروش زیرمجموعه‌های خودروسازان آغاز شده است.طی دولت قبل و در دوران حضور رضا رحمانی در وزارت صمت، وی سه مرحله را برای خصوصی‌سازی خودروسازان در نظر گرفت که مرحله نخست، فروش اموال مازاد بود و مرحله دوم واگذاری شرکت‌های زیرمجموعه. مرحله نهایی هم واگذاری سهام دولت در ایران‌خودرو و سایپا بود که طبق وعده رحمانی بنا بود تا پایان دولت دوازدهم اجرایی شود. طی این سال‌ها اما خبری از واگذاری زیرمجموعه‌های مهم خودروسازان به‌ویژه سایت‌های تولیدی غیر‌مرکزی نبود و حالا با توجه به فراخوان اخیر سایپا، این پروژه بار دیگر و با بن‌رو به جریان افتاده است. بن‌رو داستانی حسرت برانگیز دارد و در‌حالی‌که می‌توانست خیلی زودتر از اینها به خودروسازی جهانی واگذار شود و سرمنشاء اتفاقی بزرگ در صنعت خودروی ایران باشد، حالا سایپایی‌ها به دنبال مشتری برای آن می‌گردند. حدودا شش سال پس از ناکام شدن رنوی فرانسه در خرید سایت تولیدی خودرو در شهرستان ساوه – بن‌رو -، حالا سایپا برای فروش این کارخانه فراخوان داده است.
در دوران برجام، رنوی فرانسه قصد داشت فعالیتی مستقل را در ایران به راه بیندازد و در همین راستا قراردادی بین این شرکت و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) امضا شد. طبق این قرارداد، بنا بود هر یک از طرفین آورده‌ای داشته باشند و آورده ایدرو سایت بن‌رو بود. با‌این‌حال با توجه به اتفاقات و حواشی رخ‌داده (که در ادامه گزارش به آنهاپرداخته شده است) بن‌رو به رنو واگذار نشد یا به عبارت بهتر واگذارش نکردند تا آن اتفاق بزرگ در خودروسازی کشور رخ ندهد. اگر بن‌رو در آن دوران به رنو – یا هر خودروساز خارجی معتبر دیگری – واگذار می‌شد، چند اتفاق مهم در خودروسازی کشور رخ می‌داد. نخست اینکه یکی از تابوهای خصوصی‌سازی یعنی واگذاری زیرمجموعه‌های تولیدی خودروسازان کشور شکسته می‌شد. در طول این سال‌ها فرصت‌های محدودی برای واگذاری سهام سایت‌های زیرمجموعه خودروسازان بزرگ کشور به برندهای معتبر خارجی فراهم شد که بیشتر آنها هدر رفتند. به عناون مثال، رنو به دنبال خرید سهام پارس‌خودرو و تبدیل آن به سایت تولیدی و صادراتی خود در ایران بود، اما جواب مثبتی دریافت نکرد. در مورد بن‌رو نیز با وجود آنکه داستان آن با پارس‌خودرو متفاوت بود و واگذاری‌اش به رنو قطعی به نظر می‌رسید، اتفاقی که انتظار می‌رفت رخ نداد تا این تابو باقی بماند.
قطب جدیدی که شکل نگرفت
در صورتی که بن‌رو به رنو واگذار می‌شد، علاوه بر طی شدن بخشی مهم از مسیر خصوصی‌سازی، امکان شکل‌گیری قطب سوم خودرو در کشور نیز فراهم می‌آمد. پروژه قطب سوم خودروسازی سال‌ها پیش و در راستای تحریک کمی و کیفی دو خودروساز اصلی کشور و ایجاد یک رقیب قدر برای آنها (و البته بالا بردن تولید) مطرح شد. برای اجرای این پروژه گزینه‌های مختلفی مطرح بود؛ از جمله اینکه مسوولان وقت اعلام کردند قطب جدید را در مناطق آزاد و با همکاری نیسان ژاپن به راه خواهند انداخت. این پروژه اما به‌تدریج به کما رفت؛ این در حالی بود که در صورت واگذاری بن‌رو به رنو (یا دیگر خودروسازان معتبر دنیا) عملا قطب جدید و قدرتمند خودروسازی کشور شکل می‌گرفت. این اتفاق می‌توانست تبعات مثبتی به دنبال داشته باشد، به‌ویژه اینکه رقابت در بازار خودرو کشور را تحریک می‌کرد. کسی چه می‌داند، شاید اصلا دلیل واگذار نشدن بن‌رو به رنو در دوران برجام، این بود که خیلی‌ها نمی‌خواستند چنین رقابتی در داخل شکل بگیرد و قلمرو خودروسازان بزرگ داخلی به خطر بیفتد.
اتفاق بزرگی که رخ نداد
اما اتفاق بسیار مهم دیگری که در صورت واگذاری سایت بن‌رو به رنوی فرانسه رخ می‌داد، حضور مستقل یک خودروسازی خارجی در ایران برای اولین بار بود. قرار بود با واگذاری بن‌رو به رنو، این خودروساز آن را تجهیز کرده و محصولات جدیدی را در ایران به تولید برساند. در واقع رنو قرار بود با در اختیار گرفتن بن‌رو و تولید محصول در آن، حضوری مستقل را در بازار خودروی کشور تجربه کند. رنویی‌ها تجربه پروژه ال-۹۰ را در ایران داشتند، پروژه‌ای که تحت همکاری مستقیم ایران‌خودرو و سایپا شکل گرفت و اجرا شد. با‌این‌حال رنو این بار می‌خواست خود به صورت مستقل (مستقل در تولید و فروش و صادرات و…) در ایران حضور پیدا کند و از همین رو اتفاقی بزرگ و تاریخی برای خودروسازی کشور به حساب می‌آمد.
اتفاقا یکی از دلایل مخالفت سایپا (و احتمالا دیگر ذی‌نفعان خودرو در کشور) با واگذاری بن‌رو به رنو این بود که آنها می‌دانستند خودروساز فرانسوی به رقیبشان در بازار کشور تبدیل خواهد شد و از همین رو نمی‌خواستند با واگذاری بن‌رو، این رقیب را به دست خود تقویت کنند. در واقع مسوولان وقت خودروسازی کشور به‌خصوص سایپا و دیگرانی که اجازه ندادند بن‌رو به رنو واگذار شود، منافع صنفی و شرکتی را بر منافع ملی ترجیح دادند و نگذاشتند اتفاقی بزرگ – حضور مستقل خودروسازان خارجی در ایران – رخ بدهد. در قراردادی که بین ایدرو و رنو بسته شد، طرف ایرانی تعهد داد بن‌رو را در عوض طلب‌هایش از سایپا بردارد و در اختیار رنو بگذارد تا این خودروساز فرانسوی دور جدید تولید محصولاتش را در ایران آغاز کند.
رنویی‌ها نیز از این طرح استقبال کردند، زیرا کارخانه‌ای حاضر و آماده و نزدیک به پایتخت در اختیار آنها قرار می‌گرفت و بنابراین مجبور به احداث سایت تولیدی نبودند. اما مخالفت و سنگ‌اندازی مسوولان وقت سایپا در مسیر واگذاری بن‌رو به رنو، برنامه‌های این خودروسازی فرانسوی را به باد داد و نگذاشت رویای ایرانی‌ها برای حضور مستقل خودروسازی خارجی در کشور تعبیر شود. با توجه به خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و برجام در سال ۹۷ و همچنین اعمال تحریم‌هایی سنگین علیه خودروسازی کشور، رنو نیز از ایران رفت و پرونده واگذاری بن‌رو به این خودروساز بسته شد. خیلی‌ها معتقدند اگر بن‌رو به رنو واگذار می‌شد و این خودروساز آن را تجهیز می‌کرد، امکان داشت در دوران تحریم تصمیمی غیر از خروج از ایران بگیرد.
رنو حتی اگر هم می‌رفت، حداقل نفع واگذاری بن‌رو به این شرکت این بود که کارخانه‌ای مجهز را به یادگار می‌گذاشت. بنابراین عدم‌واگذاری بن‌رو به رنو، جدا از فرصت‌هایی که از خودروسازی ایران گرفت، سبب شد خودروساز فرانسوی بدون کوچک‌ترین دغدغه‌ای و بی‌آنکه یک یورو سرمایه‌گذاری کرده باشد، از ایران خارج شود. بن‌رو نیز در حالی که قرار بود محل تولید نسل جدید محصولات رنو باشد، در این سال‌ها وانت پراید را میزبانی کرده است.
مالک بعدی بن‌رو کیست؟
به‌هر‌حال حالا پس از شش سال، پرونده واگذاری بن‌رو به بخش خصوصی بار دیگر باز شده و این بار به جای مشتریان معتبر خارجی، سایپا به دنبال خریداران داخلی برای سایت شهرستانی خود می‌گردد. طبق فراخوان منتشر‌شده در رسانه‌ها، سایپا شرایط حضور در مزایده واگذاری سایت بن‌رو را اعلام کرده است. بر این اساس، متقاضیان تا ساعت ۱۴ روز شنبه پانزدهم مهرماه امسال فرصت دارند فیش واریزی ۵درصدی قیمت پایه ۴۲۰۰میلیارد تومانی این سایت را به علاوه پاکت پیشنهادی قیمت خود به دبیرخانه سایپا تحویل دهند. بر اساس مفاد این فراخوان، سایپا می‌خواهد ۱۰۰درصد از سهام شرکت خودروسازی بنیان توسعه صنعت پارس یا همان بن‌رو را واگذار کند. قیمت پایه در نظر گرفته شده از سوی سایپا برای بن‌رو، بالغ بر چهار‌هزار و ۲۰۰میلیارد تومان است. قرار است پاکت‌های شرکت در مزایده، در تاریخ ۳۰ مهر امسال بازگشایی شوند تا شاید بن‌رو سرانجام از زیر چتر سایپا خارج شود و در سایه‌بان بخش خصوصی قرار بگیرد.
بن‌رو در حال حاضر به تولید وانت پراید مشغول است و در گذشته، یک خودروی چینی به نام آریو را مونتاژ می‌کرد. باید منتظر ماند و دید آیا سایپایی‌ها این بار این سایت را خواهند فروخت و اگر پاسخ مثبت باشد، مالک بعدی بن‌رو کیست؟ پرسش دیگر اینکه آیا بهتر نیست سایپا تا لغو تحریم‌ها و پیدا شدن خواستاران جدید خارجی و شاید هم خود رنو، فروش بن‌رو را به تعویق بیندازد؟