در صنعت خودروسازی، انتخاب نوع موتور یکی از مهم‌ترین عوامل در تعیین کیفیت رانندگی، هزینه‌های نگهداری و تجربه کاربری خودرو است. در میان موتورهای پرکاربرد در بازار ایران، دو گزینه برجسته یعنی TU3 و TU5 بیش از سایرین مورد توجه قرار گرفته‌اند. این دو موتور که توسط گروه PSA (پژو-سیتروئن) طراحی شده‌اند، در خودروهایی نظیر پژو ۲۰۶، ۲۰۷، پارس، رانا و ۴۰۵ به کار رفته‌اند و هرکدام ویژگی‌های فنی، عملکردی و اقتصادی خاص خود را دارند.
همراه‌مان بمانید؛ در این مطلب از کارنامه تفاوت موتور TU3 و TU5 از جنبه‌های مختلف را بررسی خواهیم کرد؛ از ساختار داخلی و طراحی ظاهری گرفته تا بازدهی، مصرف سوخت، استهلاک، هزینه نگهداری و دسترسی به قطعات یدکی. همچنین مزایا و معایب هر موتور را به‌صورت دقیق تحلیل خواهیم کرد تا بتوانید با دیدی روشن‌تر تصمیم‌گیری کنید.
تفاوت ظاهری TU3 با TU5
تفاوت‌های ظاهری میان موتور TU3 و TU5، برخاسته از تفاوت در فلسفه طراحی، هدف‌گذاری عملکردی، و سطح تکنولوژی به‌کاررفته در هر یک از این موتورهاست. شرکت PSA در طراحی TU3، تمرکز را بر سادگی، اقتصادی بودن و سهولت تعمیرات قرار داده است. در مقابل، TU5 با هدف افزایش راندمان، قدرت و قابلیت‌های فنی توسعه یافته است.
۱. حجم موتور و تعداد سوپاپ‌ها
TU3 با حجم ۱۳۶۰ سی‌سی و ۸ سوپاپ، برای خودروهای سبک و شهری طراحی شده است. تعداد کمتر سوپاپ‌ها به معنای ساختار ساده‌تر، هزینه تولید پایین‌تر و مصرف سوخت کمتر در دورهای پایین است. در مقابل، TU5 با حجم ۱۵۸۷ سی‌سی و ۱۶ سوپاپ، امکان تنفس بهتر موتور را فراهم می‌کند. این ویژگی باعث افزایش قدرت و گشتاور در دورهای بالا شده و مناسب خودروهایی با نیاز به عملکرد بهتر است.
۲. نوع میل‌سوپاپ (SOHC در TU3 و DOHC در TU5)
TU3 از یک میل‌سوپاپ مرکزی (SOHC) استفاده می‌کند که کنترل هر دو سوپاپ ورودی و خروجی را بر عهده دارد. این طراحی ساده‌تر است و فضای کمتری اشغال می‌کند. TU5 اما از دو میل‌سوپاپ مجزا (DOHC) بهره می‌برد که به‌صورت مستقل سوپاپ‌های ورودی و خروجی را کنترل می‌کنند.
۳. چیدمان شمع‌ها
در TU3، شمع‌ها به‌صورت خطی و در سطح بالای موتور قرار گرفته‌اند. این چیدمان باعث سهولت در تعویض و بررسی شمع‌ها می‌شود. در TU5، شمع‌ها به‌صورت دو به دو و در عمق بیشتری قرار دارند که دسترسی به آن‌ها نیازمند باز کردن دیگر قطعات موتور خودرو و استفاده از ابزارهای خاص است.
۴. طراحی درپوش سوپاپ‌ها
درپوش سوپاپ در TU3 ساده، سبک و با پیچ‌کاری محدود طراحی شده است. در TU5، این درپوش بزرگ‌تر، پیچیده‌تر و با تعداد بیشتری پیچ و واشر طراحی شده تا بتواند فشار و حرارت بالاتر را تحمل کند.
۵. سیم‌کشی و کانکتورها
TU3 از سیم‌کشی ابتدایی و ساده استفاده می‌کند که با ابزارهای معمول قابل تعمیر است. TU5 اما دارای سیم‌کشی منظم‌تر، کانکتورهای استاندارد و سنسورهای بیشتری است که با ECU پیشرفته‌تر هماهنگ می‌شوند.
| ویژگی ظاهری | TU3 | TU5 |
|---|---|---|
| حجم موتور | ۱۳۶۰ سی‌سی | ۱۵۸۷ سی‌سی |
| تعداد سوپاپ | ۸ عدد | ۱۶ عدد |
| نوع میل‌سوپاپ | SOHC | DOHC |
| چیدمان شمع‌ها | خطی | دو به دو |
| پیچیدگی طراحی | ساده | پیچیده‌تر |
| دسترسی به قطعات | آسان | نیازمند ابزار تخصصی |
این تفاوت‌های ظاهری، علاوه بر تأثیر بر تعمیرپذیری، در برخی موارد بر نحوه نصب موتور در شاسی خودرو نیز اثرگذار هستند. برای مثال، در برخی مدل‌های پژو ۲۰۶، نصب موتور TU5 نیازمند تغییرات جزئی در پایه‌های موتور است.
تفاوت موتور TU3 و TU5 از نظر ساختار
موتورهای TU3 و TU5 هر دو از خانواده TU شرکت PSA هستند، اما تفاوت‌های ساختاری میان آن‌ها به‌گونه‌ای است که هرکدام را برای نوع خاصی از کاربری مناسب می‌سازد. این تفاوت‌ها شامل طراحی داخلی، نوع میل‌سوپاپ، سیستم سوخت‌رسانی، و قابلیت‌های فنی است که در ادامه به‌تفصیل بررسی می‌شوند.
۱. طراحی میل‌سوپاپ و سیستم سوپاپ‌ها
- TU3 از نوع SOHC (Single Overhead Camshaft) است؛ یعنی تنها یک میل‌سوپاپ در بالای سیلندر قرار دارد که وظیفه کنترل سوپاپ‌های ورودی و خروجی را به‌صورت مشترک بر عهده دارد. این طراحی ساده‌تر بوده و قطعات متحرک کمتری دارد.
- TU5 از نوع DOHC (Double Overhead Camshaft) است؛ یعنی دو میل‌سوپاپ مجزا برای کنترل سوپاپ‌های ورودی و خروجی دارد. این ساختار باعث افزایش دقت در زمان‌بندی سوپاپ‌ها و بهبود تنفس موتور می‌شود.
طراحی DOHC در TU5 امکان استفاده از ۱۶ سوپاپ را فراهم کرده که موجب افزایش راندمان حجمی، بهبود احتراق و افزایش توان خروجی موتور می‌شود. در مقابل، TU3 با طراحی ساده‌تر، هزینه تولید و تعمیرات پایین‌تری دارد.
۲. سیستم سوخت‌رسانی و انژکتور
- TU3 از سیستم انژکتوری ساده‌تر بهره می‌برد که کنترل پاشش سوخت را با دقت کمتری انجام می‌دهد.
- TU5 به سیستم انژکتوری پیشرفته‌تر مجهز است که با ECU هماهنگ بوده و پاشش سوخت را بر اساس شرایط رانندگی تنظیم می‌کند.
سیستم سوخت‌رسانی TU5 باعث کاهش مصرف سوخت در شرایط بهینه، کاهش آلایندگی و افزایش پاسخ‌گویی موتور در شتاب‌گیری می‌شود. این ویژگی‌ها در خودروهای شهری و بین‌شهری اهمیت زیادی دارند.
۳. طراحی سرسیلندر و محفظه احتراق
- TU3 دارای سرسیلندر ساده‌تر با فضای محدود برای جریان هوا و سوخت است.
- TU5 از سرسیلندر پیچیده‌تر با کانال‌های ورودی و خروجی بهینه‌شده بهره می‌برد که جریان هوا را بهتر هدایت می‌کند.
طراحی پیشرفته‌تر سرسیلندر در TU5 موجب احتراق کامل‌تر، کاهش مصرف سوخت و افزایش توان موتور می‌شود. این موضوع در عملکرد موتور در دورهای بالا تأثیر چشمگیری دارد.
۴. سیستم خنک‌کننده و گردش روغن
- TU3 از سیستم خنک‌کننده ساده‌تری استفاده می‌کند که برای توان پایین‌تر موتور کافی است.
- TU5 به سیستم خنک‌کننده مؤثرتر و گردش روغن بهینه‌تر مجهز است که برای توان بالاتر و دمای کاری بیشتر طراحی شده است.
TU5 به دلیل توان بالاتر، نیازمند کنترل دقیق‌تر دما و روان‌کاری است. طراحی بهینه در این بخش باعث افزایش دوام و کاهش استهلاک قطعات داخلی می‌شود.
تفاوت موتور TU3 و TU5 از نظر بازدهی و عملکرد
بازدهی و عملکرد موتور، مهم‌ترین معیارهای فنی در انتخاب پیشرانه مناسب برای خودرو هستند. این شاخص‌ها شامل توان خروجی، گشتاور، شتاب‌گیری، رفتار موتور در دورهای مختلف، و پاسخ‌گویی به بارهای متغیر می‌شوند. موتورهای TU3 و TU5 با وجود شباهت‌های ظاهری، تفاوت‌های چشمگیری در این زمینه دارند که در ادامه به‌صورت دقیق بررسی می‌شوند.
۱. توان خروجی و گشتاور
توان و گشتاور، دو شاخص کلیدی در ارزیابی عملکرد موتور هستند. توان نشان‌دهنده قدرت موتور در انجام کار است، در حالی که گشتاور بیانگر نیروی چرخشی تولیدشده توسط موتور است.
| شاخص عملکردی | TU3 | TU5 |
|---|---|---|
| توان (اسب بخار) | حدود ۷۵ اسب بخار در ۵۵۰۰ rpm | حدود ۱۰۵ اسب بخار در ۵۸۰۰ rpm |
| گشتاور (نیوتن‌متر) | حدود ۱۱۸ در ۳۴۰۰ rpm | حدود ۱۴۲ در ۴۰۰۰ rpm |
۲. شتاب‌گیری و رفتار دینامیکی
شتاب‌گیری خودرو تحت تأثیر مستقیم توان و گشتاور موتور قرار دارد. موتور TU5 به دلیل قدرت بیشتر، شتاب اولیه بهتری ارائه می‌دهد و در شرایط بار بالا (مثلاً با سرنشین یا بار زیاد) عملکرد روان‌تری دارد.
- TU3: شتاب صفر تا صد در حدود ۱۳ تا ۱۴ ثانیه
- TU5: شتاب صفر تا صد در حدود ۱۱ تا ۱۲ ثانیه
۳. رفتار موتور در دورهای مختلف
موتور TU3 در دورهای پایین عملکرد نرم و اقتصادی دارد، اما در دورهای بالا دچار افت توان و افزایش لرزش می‌شود. در مقابل، TU5 در دورهای بالا نیز پایدار باقی می‌ماند و توان خروجی را حفظ می‌کند.
- TU3: مناسب برای رانندگی آرام و اقتصادی
- TU5: مناسب برای رانندگی پویا و پرشتاب
۴. تطابق با گیربکس و سیستم انتقال قدرت
TU3 معمولاً با گیربکس دستی ۵ سرعته همراه است و برای خودروهای سبک طراحی شده. TU5 قابلیت تطابق با گیربکس‌های دستی و اتوماتیک را دارد و در خودروهای نیمه‌لوکس نیز به‌کار می‌رود.
مصرف سوخت موتور TU3 و TU5
| ویژگی‌ها | موتور TU3 | موتور TU5 |
|---|---|---|
| مصرف سوخت | حدود ۶.۵ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر | حدود ۷.۵ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر |
| نوع رانندگی مناسب | شهری و سبک | مسیرهای طولانی و سنگین |
| سیستم انژکتوری | ساده‌تر | پیشرفته‌تر |
| تأثیر اقتصادی بلندمدت | هزینه مالکیت کمتر | هزینه مالکیت بیشتر |
| اولویت در انتخاب | مناسب برای صرفه‌جویی در سوخت | مناسب برای عملکرد بهتر |
مزایا و معایب موتور TU3
مزایا:
- ساختار ساده و تعمیرپذیر
- هزینه نگهداری پایین
- مصرف سوخت اقتصادی
- لوازم یدکی ارزان و فراوان
معایب:
- قدرت و گشتاور پایین‌تر
- عملکرد ضعیف در شتاب‌گیری
- حساسیت به دمای بالا در برخی مدل‌ها
- مناسب نبودن برای مسیرهای سنگین یا بین‌شهری
مزایا و معایب موتور TU5
مزایا:
- توان و گشتاور بالا
- عملکرد بهتر در مسیرهای طولانی و سربالایی
- قابلیت تطابق با گیربکس اتوماتیک
- دوام و طول عمر بیشتر در صورت نگهداری صحیح
معایب:
- مصرف سوخت بیشتر
- هزینه تعمیرات و قطعات بالاتر
- حساسیت بیشتر به کیفیت روغن و سرویس دورهای
سخن اخر
موتورهای TU3 و TU5 هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. TU3 با مصرف سوخت کمتر و هزینه نگهداری پایین، گزینه‌ای اقتصادی برای رانندگی شهری است. در مقابل، TU5 با قدرت بیشتر و عملکرد بهتر در مسیرهای طولانی، مناسب کسانی‌ست که به راندمان بالا اهمیت می‌دهند. سیستم انژکتوری پیشرفته TU5 نیز کنترل بهتری بر مصرف سوخت دارد. انتخاب بین این دو موتور باید بر اساس نوع استفاده روزانه، بودجه و اولویت‌های فردی انجام شود. در نهایت، هر دو موتور در بازار ایران محبوب‌اند و بسته به نیاز، می‌توانند انتخابی منطقی باشند.