وضعیت بازار خودرو شهریورماه سال ۱۴۰۱ علیرغم تصویب آیین‌نامه واردات خودرو هم چندان امیدوارکننده نبوده است و این ماه نیز همچون مردادماه خریداران و فروشندگان منتظر گشایشی بودند که البته حاصل نشد.
عرضه دنا با نام لادا گرانتا مدل ۲۰۲۳ در بازار روسیه شاید نخستین خبر مهمی است که در شهریورماه سال جاری منتشر شد. این خبر به سرآغاز همکاری‌های بیشتر بین شرکت‌های ایرانی و روسی اشاره می‌کند. در همین راستا، تارا و شاهین به عنوان نمایندگان ایران‌خودرو و سایپا در جدیدترین نمایشگاه بین‌المللی اتومبیلیتی ۲۰۲۲ شرکت کرده و پیشرفت ایرانیان در صنعت خودرو را به روس‌ها نشان دادند. بدون شک در صورت تداوم تحریم‌ها علیه دو کشور، ایران و روسیه به فازهای بعدی همکاری در صنایع مختلف از جمله خودروسازی ورود پیدا خواهند کرد.
عرضه خودروهای وطنی به بازار بزرگی مثل روسیه شاید یک خبر خوشایند در نظر گرفته شود، اما بدون شک بهترین اتفاقی که وضعیت بازار خودرو شهریورماه سال ۱۴۰۱ را تحت شعاع قرار داده، امضای مصوبه واردات خودرو توسط هیئت دولت است. بالاخره پس از تأخیر و کش و قوس‌های فراوان و اصلاحات متعدد، آیین‌نامه واردات خودرو در ۹ بند به تصویب رسید. با این وجود، بسیاری از کارشناسان حوزه از وجود ابهام و نکات عجیب در این مصوبه شکایت داشتند.
به عنوان مثال، بودجه اختصاص‌یافته برای واردات و همین‌طور تعیین سقف قیمت خودروها نه بر حسب دلار، بلکه بر حسب یورو در نظر گرفته شده است. همچنین خودروهای وارداتی حتما باید صفر کیلومتر باشند و از طریق بورس کالا در معرض فروش قرار گیرند. ولی یک بند عجیب در آیین‌نامه به شدت مورد انتقاد قرار گرفته که به موجب آن، تعرفه و سود شناور نه به طور ثابت و از پیش تعیین‌شده، بلکه با صلاحدید یک کارگروه متشکل از وزارتخانه‌های صمت، اقتصاد و دارای و سازمان برنامه و بودجه مشخص می‌شود. این بند بحث‌برانگیز است چراکه منجر به شکل‌گیری امضاهای طلایی و در نهایت رانت می‌شود.
از طرف دیگر، جزییات ناکافی و ابهامات مختلف در مورد تعرفه‌ها، اسقاط خودروهای فرسوده و همین‌طور تمرکز عمده روی ورود خودروهای اقتصادی باعث شده تا واردکنندگان خصوصی عملا دچار سردرگمی در واردات خودرو شوند. این طور که به نظر می‌رسد، آیین‌نامه به نحوی تنظیم شده که تنها تولیدکنندگان با توان مالی بالا قادر به شرکت در این فرایند باشد. به بیان بهتر، تنها شرکت‌هایی از واردات خودرو سود خواهد برد که توانایی بیشتری در حوزه مونتاژ و تولید داشته باشند.
به هر حال علیرغم تصویب آیین‌نامه و تعریف عمومی مفاد آن، وضعیت بازار خودرو شهریورماه سال ۱۴۰۱ تغییر چندانی پیدا نکرد و قیمت خودروها در بازه یک الی دو میلیون تومانی در نوسان بوده و این شرایط حداقل تا آذرماه سال جاری که موعد ورود اولین محموله خودروهای خارجی به کشور است، کماکان ادامه دارد.
البته وضعیت بازار به عامل مهم‌تر دیگری وابسته است که نه تنها صنایع مختلف از جمله خودروسازی، بلکه اقتصاد کل ایران را در دست دارد. هر گونه خبر درباره مذاکرات برجام می‌تواند موجب انفجار یا ریزش شدید قیمت کالاهای مختلف، مخصوصا خودرو شود. از آنجا که ظاهرا مذاکرات باز هم به بن‌بست رسیده و راه طولانی برای توافقات بین‌المللی پیش رو است، اکثر کارشناسان حوزه نسبت به افزایش قیمت خودروها در ماه‌های آینده اخطار داده‌اند.
البته اخبار خوشایندی در خصوص واردات خودرو منتشر شده که در صورت تحقق، بهبود قابل‌ملاحظه‌ای در وضعیت بازار پدید می‌آید. سایپا وعده داده که به زودی خودروهای متعلق به برندهای مطرحی همچون رنو، سیتروئن و چانگان را در سبد محصولات خود قرار خواهد دارد. به طور خاص، رایزنی برای خودروی چانگان یونیتی تقریبا به پایان رسیده و این ماشین جذاب در آینده نزدیک در دسترس مشتریان ایران قرار می‌گیرد. این اقدام سایپا بدون تردید موجب ترغیب ایران‌خودرو برای شروع همکاری با شریک قدیمی خود، یعنی پژو شده و احتمالا در هفته‌های آینده باید منتظر شنیدن خبر ورود خودروهای ۱۰ الی ۲۰ هزار یورویی متعلق به این برند فرانسوی باشیم.
البته بد نیست بدانید که با توجه به تنظیم آیین‌نامه و تخصیص بودجه آن برای امسال، احتمال اصلاح و تغییر بندهای آیین‌نامه در سال‌های آینده وجود دارد. البته وزیر صمت تأکید کرده که بند مربوط به ورود خودروهای اقتصادی و وقف تمرکز بیشتر روی واردات خودروهای ارزان‌قیمت همچنان ادامه می‌یابد.
اخبار مربوط به وضعیت بازار خودرو شهریورماه سال ۱۴۰۱ تنها به واردات خودرو محدود نمی‌شود. در ماهی که گذشت، دو نمایشگاه مهم در کشور برگزار شد که در طول آن، شرکت‌های مختلف خودروسازی از جدیدترین محصولات خود رونمایی کردند. هرچه بیست و دومین نمایشگاه بین‌المللی مشهد با استقبال فراوان بازدیدکنندگان مواجه شد، نخستین نمایشگاه تحول صنعت خودرو مورد انتقادهای متعددی قرار گرفت، شاید به این خاطر که آغازی ناگهانی داشت و خودروسازها چندان آماده عرضه محصولات خود نبودند. مثلا آریای سایپا به دلیل استفاده از برف‌پاک‌کن نامناسب، تا چند روز در فضای آنلاین مورد تمسخر قرار گرفت.
و در نهایت بد نیست به ماجرای برگزاری سومین مرحله عرضه خودرو در سامانه یکپارچه تخصیص و کاهش شانس مشتریان عادی اشاره کرد. وزارت صمت در شهریورماه تصمیم گرفت که علاوه بر حفظ سهم ۵۰ درصدی مادران، با لحاظ کردن طرح اسقاط خودروهای فرسوده و تخصیص سهم ۲۰ درصدی به آن، شانس بُرد متقاضیان عادی را به ۳۰ درصد کاهش دهد. در عین حال که تعداد خودروهای عرضه‌شده در این مرحله بسیار کمتر از دوره‌های قبلی بود.