سوئیچ اینرسی خودرو چیست و چه وظیفه‌ ای دارد؟ علائم خرابی و نحوه تست آن

یکی از خطراتی که همواره سرنشینان یک خودرو را هنگام تصادفات رانندگی تهدید می‌کرد، نشت بنزین و عدم قطع جریان آن به سمت سیستم فنی، در نتیجه آتش سوزی خودرو و انفجار بود. این معضل که تا سال‌ها امنیت خودروهای سواری و سرنشینان را به چالش می‌کشید توسط قطعه‌ای با نام سوئیچ اینرسی مرتفع گشت. امروز می‌خواهیم در این مطلب از کارنامه بیشتر درباره این قطعه بدانیم و اینکه آیا در تمام خودروهای تولید امروز به کار می‌رود و اگر نه چرا؟ نکته دیگر اینکه سوئیچ اینرسی انواع مختلف با کیفیت‌های متفاوت ارائه می‌شود یا تمام انواع آن با یک سطح کیفی ارائه می‌شوند؟ لزوم دقت در سلامت آن و به کارگیری‌اش در خودرو را با بررسی دقیق عملکردش در نظر گرفته و نسبت به آن اطلاع و آگاهی کافی پیدا کنیم.

سوئیچ اینرسی چیست و چه کاربردی دارد؟

در تصادفات رانندگی، به خصوص زمانی که یک خودرو به صورت واژگون درمی‌آید، خطر نشت بنزین و انفجار و آتش‌سوزی بالا می‌رود. در واقع در برخی تصادفات ممکن است در قسمت‌هایی از کانال سیستم سوخت‌رسانی مشکلاتی ایجاد کرده و به شلنگ‌ها و لوله‌های این سیستم ضربه و آسیب‌هایی وارد کند. بنزین خارج شده از این نقاط که با فشار به بیرون پرتاب می‌شود در مجاورت گرمای موتور و منیفولد دود، جرقه‌های سیستم‌ برقی یا عواملی دیگر مشتعل شده و انفجار رخ خواهد داد. راه حلی که مهندسان خودروسازی سال‌ها پیش برای تامین ایمنی سرنشینان در این مواقع کشف کردند، استفاده از یک سنسور یا سوئیچ برای قطع جریان بنزین در مواقع اضطراری است. این همان قطعه‌ای است که سوئیچ اینرسی یا قطع‌کن جریان بنزین نامیده می‌شود. سوئیچ یا شاید بتوان گفت کلید اینرسی، یک حسگر یا سنسور نیست و به اشتباه سنسور خوانده می‌شود. این قطعه گاهی ضمن قطع جریان بنزین در زمان تصادف و وارد آمدن ضربات محکم و غیرمعمول به خودرو، موتور را خاموش می‌کند تا از هرگونه خطر احتمالی پیشگیری کرده باشد. بنابراین شروع فعالیت آن با دریافت ضربات شدید است. احتمالا به دلیل همین دریافت ضربات آن را سنسور اینرسی می‌نامند.

نحوه عملکرد سوئیچ اینرسی

در خودرو‌های انژکتوری، بنزین به کمک پمپ مخصوصش، که یک هدایتگر برقی است از باک به سمت موتور با فشار لازم هدایت می‌شود و به کمک انژکتورها درون محفظه احتراق تزریق می‌گردد. در زمان تصادفات شدید ممکن است در مدار سیستم سوخت رسانی خودرو آسیبی وارد شود، در این مواقع پمپ همچنان بنزین را با فشار از باک در مدار به جریان می‌اندازد اما این سوخت جاری، بیش از رسیدن به مقصد با فشار از مدار بیرون می‌ریزد. سوئیچ اینرسی که به شکل یک کلید فشاری دیده می‌شود، طی فرآیند عملکرد خود، ضربات شدید ناشی از تصادف را تشخیص داده و سیستم برق خودرو را قطع می‌کند. در نتیجه پمپ از کار افتاده خودرو خاموش می‌شود.

حتما بخوانید: مقایسه چانگان CS35، هایما S5 و ام وی ام X33

این قطعه دارای دو بخش مجزا که شامل دو کنتاکت می‌شود، است که ارتباط آن‌ها توسط یک گوی آزاد برقرار می‌گردد. این گوی به دلیل وزن مشخص و برخورداری از نقطه ثقل خاص به طور معمول در فاصله دو کنتاکت قرار می‌گیرد و با برقراری ارتباط آن‌ها و پر کردن این فاصله جریان برق را که به سمت پمپ می‌رود حفظ می‌کند. با وارد آمدن ضربه یا تکان غیر معمول، که موثر بر شرایط تعادلی گوی باشد و آن را تحت تاثیر نیروهای بیرونی قرار دهد، این  گوی از جای خود حرکت کرده و جریان برق قطع خواهد شد. قطع جریان برق نیز خاموشی پمپ و در نتیجه خودرو را به دنبال دارد. البته گاهی این قطع برق به صورت مستقیم روی ECU تاثیر داشته و برق آن را در مسیر سیستم برقی خودرو قطع می‌کند. استفاده از سوئیچ اینرسی بیش از دو دهه در خودروسازی قدمت دارد.

محل قرار گیری سوئیچ اینرسی

سوئیچ اینرسی از قطعاتی است که پیچیدگی خاصی نداشته و به همین دلیل تنوعی در نحوه عملکرد و اجزای آن دیده نمی‌شود. تنها به دلیل دقت در ساخت و حساسیت بیشتر و بی‌نقص‌تر توازن وزنی گوی موجود در این کلید، می‌توان برخی از انواع آن را که  از سوی خودروسازان معتبرتر مورد استفاده قرار می‌گیرد دارای دقت عملکرد بیشتری دانست. محل قرار گیری این قطعه نیز بسته به حساسیت آن و کیفیت عملکردش که از سوی خودروساز تشخیص داده می‌شود، تغییر می‌کند. اما به طور کلی سوئیچ اینرسی را در بخشی از خودرو نصب می‌کنند که کمترین ارتعاش ممکن به آن وارد شود. چرا که ممکن است در اثر هر تکان غیر معمولی مانند عبور از یک سطح ناهموار فعال شود. مکان‌هایی که این سوئیچ در آن‌ها وصل می‌شود عبارتند از:

• نزدیک به اتاق و زیر یک پوشش پلاستیکی
• زیر کاپوت و نزدیک به انژکتور
• زیر خودرو نزدیک به پمپ بنزین
• در کنار فیوزها
• بغل درب خودرو زیر درپوش آن
• کنار گلگیر راست یا چپ جلو

نکته مهم اینکه در اکثر خودروهای امروزی به دلیل خطا در تشخیص دقیق ضربات وارده، سنسور اینرسی حذف شده و جای خود را به سنسور ایربگ داده است. این سنسور جدید که با دریافت ضربات احتمالی با شاخصه‌های تعریف شده در آن، کیسه‌های هوا را فعال می‌کند، سیستم برق خودرو و عملکرد پمپ بنزین خودرو را نیز قطع می‌نماید. اما در خودروهایی که همچنان از این قطعه استفاده می‌شود معمولا آن را انتهای موتور و چسبیده به دیواره کابین وصل می‌کنند. البته این محل ثابت نیست. در بعضی از خودروها آن را در نزدیکی جعبه فیوز نصب کرده و گاهی نیز روی پمپ بنزین سوار می‌شود. حتی در گذشته این کلید را درون کابین و نزدیک به راننده پشت پوشش لاستیکی نصب می‌کردند تا در مواقع لازم توسط خود راننده فعال شود. اطلاع از مکان دقیق اینرسی برای غیر فعال کردن آن پس از فعال شدنش لازم است. در واقع گاهی ممکن است در اثر تصادفی نه چندان مهم و شدید و یا وارد آمدن ضربه‌ای محکم، سوئیچ فعال شده و خودرو خاموش شود. در این مواقع، برای غیر فعال کردن سوئیچ اینرسی باید درپوش قرمز رنگ روی آن را به پایین فشرد تا گوی مجدد در جای خود قرار گرفته و سوئیچ غیر فعال شود. برای پیدا کردن محل قرار گرفتن سوئیچ اینرسی می‌توان از دفترچه راهنمای خودرو کمک گرفت. البته این محل در خودروهای داخلی معمولا مشخص و در معرض دید است.

فعال یا غیرفعال کردن سوئیچ اینرسی

سوئیچ اینرسی در مواقع بروز ضربه یا تصادف فعال شده و جریان برق به پمپ بنزین را قطع می‌کند. اما گاهی ممکن است بدون تصادف جدی و فقط بر اثر ضربه یا تکان شدید فعال شود و خودرو خاموش بماند. در این شرایط راننده می‌تواند به‌صورت دستی آن را غیرفعال کند. معمولاً روی سوئیچ اینرسی یک دکمه یا درپوش کوچک قرمز یا مشکی وجود دارد. کافی است آن را فشار دهید تا گوی داخلی به حالت اولیه بازگردد و مدار دوباره برقرار شود. با این کار خودرو روشن خواهد شد. توصیه می‌شود پس از هر بار فعال‌شدن، علت را بررسی کنید؛ زیرا ممکن است واقعا ایرادی در سیستم سوخت‌رسانی وجود داشته باشد.

علائم خرابی سوئیچ اینرسی

سوئیچ اینرسی به‌ندرت خراب می‌شود، اما اگر دچار مشکل گردد، می‌تواند دردسرهای زیادی ایجاد کند. برخی از مهم‌ترین نشانه‌های خرابی این قطعه عبارت‌اند از:

• خاموش شدن ناگهانی خودرو: حتی بدون تصادف یا ضربه، اگر خودرو به‌صورت ناگهانی خاموش شود و دوباره استارت نخورد، احتمال خرابی سوئیچ اینرسی وجود دارد.

• عدم ارسال برق به پمپ بنزین: وقتی کلید اینرسی درست عمل نکند، پمپ بنزین برق دریافت نمی‌کند و موتور روشن نخواهد شد.

• استارت خوردن بی‌نتیجه: در برخی موارد خودرو استارت می‌خورد اما روشن نمی‌شود، چون بنزین به محفظه احتراق نمی‌رسد.

• خطا یا هشدار در سیستم برقی: در بعضی خودروهای جدید، خرابی این قطعه می‌تواند باعث روشن‌شدن چراغ چک یا ثبت خطا در ECU شود.

تست سالم بودن سوئیچ اینرسی

برای اطمینان از سلامت سوئیچ اینرسی می‌توانید چند روش ساده را امتحان کنید:

• بررسی ظاهری و مکانیکی: ابتدا محل نصب سوئیچ را پیدا کنید (کنار گلگیر جلو، نزدیکی پمپ بنزین یا جعبه فیوز). دکمه یا درپوش روی آن باید سالم و بدون شکستگی باشد.

• بازنشانی دستی: در صورتی که خودرو پس از ضربه یا لرزش شدید روشن نمی‌شود، دکمه روی سوئیچ اینرسی را فشار دهید تا گوی داخل آن به جای اولیه بازگردد. اگر خودرو روشن شد، مشکل فعال‌شدن ناخواسته کلید بوده است.

• بررسی برق پمپ بنزین: با استفاده از یک مولتی‌متر یا لامپ تست می‌توان بررسی کرد که پس از سوئیچ اینرسی برق به پمپ بنزین می‌رسد یا خیر. در صورت قطع‌شدن جریان، احتمال خرابی قطعه وجود دارد.

• عیب‌یابی با ECU: در خودروهای مجهز به سیستم عیب‌یابی، خطاهای مرتبط با قطع مدار پمپ سوخت می‌توانند نشانه خرابی یا فعال‌شدن غیرعادی سوئیچ اینرسی باشند.

حتما بخوانید: استعلام خلافی خودرو؛ چگونه خلافی خودرو را کم کنیم؟

جمع‌بندی

سوئیچ اینرسی یکی از قطعات ایمنی مهم در خودرو است که هنگام تصادف یا وارد شدن ضربه شدید، با قطع جریان برق پمپ بنزین از خطر نشت سوخت، آتش‌سوزی و انفجار جلوگیری می‌کند. هرچند در بسیاری از خودروهای جدید این قطعه جای خود را به سیستم‌های پیشرفته‌تری مثل سنسور ایربگ داده، اما همچنان در بسیاری از خودروهای داخلی و قدیمی استفاده می‌شود. آشنایی با نحوه عملکرد، محل قرارگیری و روش فعال یا غیرفعال کردن سوئیچ اینرسی به شما کمک می‌کند در شرایط اضطراری سریع‌تر واکنش نشان دهید و امنیت بیشتری داشته باشید.