شماره شاسی، شماره موتور و محل درج شماره شاسی خودرو از مهم‌ترین اطلاعاتی هستند که هر مالک خودرو باید با آنها آشنایی کامل داشته باشد. این شماره‌های منحصربه‌فرد نه‌تنها برای شناسایی دقیق خودرو ضروری هستند، بلکه در مواقع مختلفی مانند خرید و فروش، استعلام خلافی، بررسی سوابق خودرو و حتی تشخیص خودروهای سرقتی نقش حیاتی ایفا می‌کنند. در این راهنمای جامع از کارنامه، به بررسی کامل شماره شناسایی خودرو VIN، شماره موتور و تمامی جزئیات مرتبط با آنها خواهیم پرداخت.
شماره شاسی خودرو چیست؟
شماره شاسی یا VIN (Vehicle Identification Number) که به آن کد شناسایی خودرو نیز گفته می‌شود، یک کد ۱۷ رقمی منحصربه‌فرد است که برای هر خودرو در هنگام تولید تعیین می‌شود. این شماره بدنه مانند شناسنامه خودرو عمل کرده و حاوی اطلاعات ارزشمندی درباره مشخصات فنی خودرو، کارخانه تولیدکننده، مدل و سال ساخت و سایر جزئیات مهم است.
شماره شناسایی خودرو VIN از ترکیب حروف انگلیسی و اعداد تشکیل شده و هیچ دو خودرویی در دنیا نمی‌توانند دارای یک شماره شاسی یکسان باشند. این ویژگی باعث شده است که شماره شاسی خودرو به عنوان اصلی‌ترین ابزار شناسایی و ردیابی خودروها در سطح بین‌المللی مورد استفاده قرار گیرد.
شماره شاسی ماشین کاربردهای متعددی دارد که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تشخیص خودرو سرقتی: با استعلام شماره شاسی خودرو می‌توان از سرقتی نبودن خودرو اطمینان حاصل کرد.
- بررسی سوابق خودرو: تاریخچه تصادفات، تعمیرات و تعویض قطعات از طریق شماره شاسی قابل پیگیری است.
- استعلام خلافی خودرو با شماره شاسی: بررسی جرائم رانندگی و خلافی‌های ثبت‌شده.
- تطابق با اسناد: مطابقت اطلاعات درج‌شده در سند، کارت خودرو و برگ سبز با خودرو فیزیکی.
- خرید و فروش مطمئن: اطمینان از اصالت خودرو قبل از انجام معامله.
- دریافت قطعات یدکی مناسب: شناسایی دقیق مدل و مشخصات فنی خودرو برای سفارش قطعات.
محل‌های قرارگیری شماره شناسایی خودرو (VIN)
شماره شاسی در چندین نقطه از خودرو حک یا درج شده است تا در صورت آسیب‌دیدگی یک نقطه، امکان شناسایی از طریق سایر نقاط وجود داشته باشد. مکان‌های رایج محل درج شماره شاسی خودرو عبارت‌اند از:
روی داشبورد سمت راننده: شماره شاسی معمولاً در گوشه سمت چپ پایین شیشه جلو، روی داشبورد قابل مشاهده است. این محل به‌گونه‌ای طراحی شده که بدون باز کردن درب‌ها نیز قابل رویت باشد.
چهارچوب درب سمت راننده: با باز کردن درب راننده، پلاک فلزی حاوی شماره شاسی در چهارچوب درب یا ستون B خودرو نصب شده است.
زیر کاپوت موتور: در بسیاری از خودروها، شماره شاسی روی سپر جلو، دیوار محفظه موتور یا روی بدنه نزدیک به محل موتور حک شده است.
کف صندوق عقب: در برخی خودروها، شماره بدنه در زیر فرش یا کف صندوق عقب حک می‌شود.
زیر صندلی راننده: بعضی از کارخانه‌های تولیدکننده شماره شاسی را در زیر صندلی راننده یا سرنشین جلو نیز حک می‌کنند.
شماره شاسی در برگ سبز: شماره شاسی در برگ سبز (کارت خودرو)، سند مالکیت و بیمه‌نامه نیز ثبت شده است.
رمزگشایی شماره شناسایی خودرو (VIN)
شماره شاسی خودرو از ۱۷ کاراکتر تشکیل شده که هر بخش آن اطلاعات خاصی را در بر دارد. درک ساختار این کد می‌تواند به شما کمک کند تا اطلاعات اولیه خودرو را بدون نیاز به استعلام شماره شاسی خودرو آنلاین شناسایی کنید.
شماره VIN به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود:
بخش اول: شناسه جهانی تولیدکننده (WMI – World Manufacturer Identifier)
کاراکترهای ۱ تا ۳: این بخش شامل اطلاعات مربوط به کارخانه تولیدکننده و کشور سازنده است.
کاراکتر اول: کشور سازنده را نشان می‌دهد. برای مثال:
- ۱، ۴، ۵: ایالات متحده آمریکا
- ۲: کانادا
- ۳: مکزیک
- J: ژاپن
- K: کره جنوبی
- W: آلمان
- Z: ایتالیا
- S: انگلستان
- N: ایران
کاراکتر دوم: سازنده خودرو را مشخص می‌کند (مثلاً T برای تویوتا، F برای فورد، A ایران‌خودرو و P سایپا)
کاراکتر سوم: نوع خودرو یا بخش تولید را نشان می‌دهد.
بخش دوم: بخش توصیف‌کننده خودرو (VDS – Vehicle Descriptor Section)
کاراکترهای ۴ تا ۹: این بخش حاوی مشخصات فنی خودرو است.
- کاراکترهای ۴ تا ۸: اطلاعاتی مانند نوع بدنه، سیستم موتور، مدل، سری و سایر ویژگی‌های فنی را مشخص می‌کند.
-
کاراکتر ۹: رقم بازرسی (Check Digit) است که از یک فرمول ریاضی خاص بدست می‌آید و برای تأیید اصالت شماره شاسی استفاده می‌شود.
بخش سوم: بخش شناسایی خودرو (VIS – Vehicle Identifier Section)
کاراکترهای ۱۰ تا ۱۷: این بخش خودرو را به صورت منحصربه‌فرد شناسایی می‌کند.
- کاراکتر ۱۰: سال مدل خودرو را نشان می‌دهد. این کاراکتر می‌تواند حرف یا عدد باشد و به سال ساخت اشاره دارد.
- کاراکتر ۱۱: کارخانه مونتاژ یا شعبه تولیدی را مشخص می‌کند.
- کاراکترهای ۱۲ تا ۱۷: شماره سریال تولید خودرو است که آن را از سایر خودروهای مشابه متمایز می‌کند.
مثال رمزگشایی شماره شاسی
فرض کنید شماره VIN شما به این شکل است: ۱HGBH41JXMN109186
- ۱HG: تولیدکننده هوندا در آمریکا
- BH41J: مدل Accord، سدان ۴ در، موتور ۲.۴ لیتری
- X: رقم بازرسی
- M: سال مدل ۲۰۲۱
- N: کارخانه مونتاژ در اوهایو
- ۱۰۹۱۸۶: شماره سریال تولید
نحوه پیدا کردن شماره موتور خودرو
شماره موتور یکی دیگر از اطلاعات حیاتی خودرو است که برای شناسایی دقیق موتور، سفارش قطعات یدکی و بررسی سوابق استفاده می‌شود. برخلاف شماره شاسی که در چندین نقطه درج می‌شود، شماره موتور معمولاً فقط روی بلوک موتور حک شده است.
مکان‌های معمول قرارگیری شماره موتور:
- روی بلوک موتور: شماره موتور معمولاً در یکی از سطوح بیرونی بلوک موتور، نزدیک به سرسیلندر یا در پایین بلوک حک شده است.
- نزدیک جعبه دنده: در بسیاری از خودروها، شماره موتور در قسمتی از موتور که به جعبه دنده متصل است، حک می‌شود.
- روی درپوش سوپاپ: در برخی موتورها، شماره موتور روی درپوش سرسیلندر یا روی سوپاپ‌ها قابل مشاهده است.
- درج در اسناد: شماره موتور در سند مالکیت، کارت خودرو و برگ سبز نیز ثبت شده است.
نحوه دریافت اطلاعات خودرو به صورت آنلاین
امروزه با پیشرفت فناوری، امکان استعلام شماره شاسی خودرو و دریافت اطلاعات جامع درباره خودرو به صورت آنلاین فراهم شده است. این خدمات به شما کمک می‌کنند تا بدون مراجعه حضوری، اطلاعات مورد نیاز خود را کسب کنید.
روش‌های آنلاین استعلام شماره شاسی
۱. پورتال خدمات الکترونیک راهور
پلیس راهور خدمات متعددی را از طریق سایت رسمی خود ارائه می‌دهد:
- استعلام خلافی خودرو با شماره شاسی: می‌توانید با وارد کردن شماره شاسی یا پلاک خودرو، تمامی جرائم رانندگی ثبت‌شده را مشاهده کنید.
- بررسی وضعیت سرقت: تشخیص خودرو سرقتی از طریق استعلام در سامانه راهور.
- استعلام معاینه فنی: بررسی اعتبار معاینه فنی خودرو.
مراحل استعلام:
- به سایت راهور (police.ir یا rah.police.ir) مراجعه کنید.
- بخش «خدمات الکترونیک» را انتخاب کنید.
- گزینه «استعلام خلافی» را انتخاب کنید.
- شماره شاسی، شماره پلاک یا شماره موتور را وارد کنید.
- کد امنیتی را وارد و روی دکمه استعلام کلیک کنید.
۲. سامانه مرکز اطلاع‌رسانی صنعت خودرو (MCSI)
این سامانه اطلاعات جامعی درباره خودروهای تولید داخل ارائه می‌دهد:
- تاریخچه سرویس و نگهداری خودرو
- سوابق تعویض قطعات در نمایندگی‌های رسمی
- یادآورهای فنی و فراخوان‌های تولیدکننده
- اطلاعات گارانتی و بیمه
۳. سایت‌های تخصصی کارشناسی خودرو
برخی از سایت‌های معتبر خدمات زیر را ارائه می‌دهند:
- گزارش تاریخچه خودرو: اطلاعات کامل درباره سوابق خودرو از زمان تولید تا کنون
- بررسی تصادفات: آیا خودرو در تصادفی دچار خسارت شده است؟
- تعداد مالکان قبلی: چند نفر مالک قبلی داشته است
- وضعیت بدهی: آیا خودرو بدهی بانکی یا لیزینگی دارد؟
۴. اپلیکیشن‌های موبایل
تعدادی اپلیکیشن موبایل نیز برای استعلام شماره شاسی خودرو طراحی شده‌اند که امکانات زیر را ارائه می‌دهند:
- اسکن بارکد VIN
- استعلام سریع خلافی
- یادآوری سرویس و معاینه فنی
- ردیابی قیمت بازار خودرو
تفاوت شماره شاسی در خودروهای داخلی و خارجی
شماره شناسایی خودرو VIN در تمام دنیا از استاندارد یکسانی پیروی می‌کند، اما برخی تفاوت‌های جزئی در خودروهای داخلی و خارجی وجود دارد:
خودروهای تولید داخل
- کاراکتر اول شماره شاسی معمولاً “N” است که نشان‌دهنده تولید در ایران است.
- کارخانه‌های تولیدکننده ایرانی کدهای مخصوص به خود را دارند:
- ایران‌خودرو
- سایپا
- پارس‌خودرو
- و سایر تولیدکنندگان
- محل درج شماره شاسی خودروهای داخلی معمولاً در نقاط استاندارد همانند خودروهای خارجی است.
بررسی شماره شاسی چند خودروی پرفروش در بازار ایران
| نام خودرو | نمونه شماره شاسی | کشور (کاراکتر ۱) | سازنده (کاراکترهای ۲-۳) | توضیحات |
|---|---|---|---|---|
| پژو ۲۰۷ | NAAC51STAH1234567 | N (ایران) | AA (ایران‌خودرو) | تولید داخلی تحت لیسانس پژو |
| تارا | NAAC81TDDH1234567 | N (ایران) | AA (ایران‌خودرو) | محصول مشترک ایران‌خودرو و چری |
| شاهین | NAAC81SGCH1234567 | N (ایران) | AA (ایران‌خودرو) | پلتفرم مشترک با تارا |
| پژو ۲۰۶ | NAAC41SV۹H1234567 | N (ایران) | AA (ایران‌خودرو) | تولید داخلی تحت لیسانس |
| پژو پارس | NAAP41RK۸H1234567 | N (ایران) | AP (ایران‌خودرو – پارس‌خودرو) | نسل قدیمی‌تر پژو ۴۰۵ |
| ساینا | NAPC11EX۷H1234567 | N (ایران) | AP (سایپا) | بر پایه پلتفرم کیا پراید |
| کوییک | NAPC11RX۶H1234567 | N (ایران) | AP (سایپا) | نسل جدیدتر پراید |
| تیبا | NAPC21SX۵H1234567 | N (ایران) | AP (سایپا) | خودروی کامپکت سایپا |
| هایما S7 | LBM6D28HHH1234567 | L (چین) | BM (هایما) | وارداتی از چین – مونتاژ ایران |
| تیگو ۷ | LVVDB11BKH1234567 | L (چین) | VV (چری) | SUV کامپکت چینی |
| آریو | LVVDB15BMH1234567 | L (چین) | VV (چری) | سدان مدرن چری |
| فونیکس اف‌ایکس | NAPA11SCNH1234567 | N (ایران) | AP (سایپا) | SUV متوسط – همکاری با دانگ‌فنگ |
| مزدا ۳ | JM1BK12F۷۸۱۲۳۴۵۶۷ | J (ژاپن) | M1 (مزدا) | وارداتی یا مونتاژ |
| سورن | NAAP53RS۶H1234567 | N (ایران) | AP (ایران‌خودرو) | SUV بزرگ ایرانی |
نکات ایمنی در اشتراک‌گذاری شماره شاسی
اگرچه شماره شاسی اطلاعات عمومی است، اما باید در اشتراک‌گذاری آن دقت کنید:
چه زمانی می‌توان شماره شاسی را به اشتراک گذاشت؟
- هنگام فروش خودرو به خریداران جدی که قصد بررسی سوابق دارند
- در هنگام اخذ خدمات بیمه، تعمیرگاهی یا سرویس
- برای دریافت قطعات یدکی از فروشندگان معتبر
- در معاملات رسمی با بانک‌ها و نهادهای مالی
احتیاط‌های لازم
- از انتشار عمومی شماره شاسی در اینترنت خودداری کنید
- فقط با افراد و شرکت‌های معتبر شماره را به اشتراک بگذارید
- از درج عکس‌های خودرو با شماره شاسی مشخص در فضای مجازی پرهیز کنید
- مراقب کلاهبرداری‌هایی باشید که از شماره شاسی سوءاستفاده می‌کنند
نکات مهم در بررسی شماره شاسی ماشین هنگام خرید
هنگام خرید خودرو دست‌دوم، بررسی دقیق شماره شاسی از اهمیت بالایی برخوردار است. رعایت نکات زیر می‌تواند از خرید یک خودرو مشکل‌دار جلوگیری کند:
چک‌لیست بررسی شماره شاسی
- مطابقت اسناد: شماره شاسی در برگ سبز، سند، بیمه‌نامه و پلاک باید کاملاً یکسان باشند.
- بررسی فیزیکی: شماره شاسی را در تمامی نقاط موجود در خودرو بررسی و از یکسان بودن آنها اطمینان حاصل کنید.
- استعلام آنلاین: از طریق سایت راهور و سایر سامانه‌ها، وضعیت خودرو را بررسی کنید:
- استعلام خلافی خودرو با شماره شاسی
- بررسی سرقتی بودن
- سوابق تصادفات
- بدهی‌های احتمالی
- بررسی اصالت حکاکی: شماره باید به صورت یکدست، واضح و بدون اثر دستکاری حک شده باشد.
- تطابق مشخصات: اطلاعات استخراج‌شده از رمزگشایی VIN باید با مشخصات فیزیکی خودرو مطابقت داشته باشد.
- کارشناسی حرفه‌ای: از یک کارشناس مستقل و مجرب برای بررسی خودرو استفاده کنید.
- گزارش تاریخچه: در صورت امکان، گزارش کامل تاریخچه خودرو را از سایت‌های معتبر دریافت کنید.
سؤالات متداول درباره شماره شاسی و شماره موتور
۱. آیا می‌توان شماره شاسی را تغییر داد؟
خیر، تغییر شماره شاسی غیرقانونی است و جرم محسوب می‌شود. تنها در موارد خاص و با مجوز رسمی از راهور، امکان حک مجدد شماره شاسی فرسوده وجود دارد.
۲. تفاوت شماره بدنه و شماره شاسی چیست؟
این دو اصطلاح معمولاً به یک مفهوم اشاره دارند. شماره بدنه همان شماره VIN یا شماره شاسی است که برای شناسایی خودرو استفاده می‌شود.
۳. آیا شماره موتور قابل تعویض است؟
بله، در صورت خرابی کامل موتور، امکان تعویض آن وجود دارد. اما این کار باید به صورت قانونی و با ثبت تغییرات در راهور و اسناد خودرو انجام شود.
۴. چگونه می‌توان از اصالت خودرو اطمینان حاصل کرد؟
بهترین راه، استعلام شماره شاسی خودرو از طریق سایت راهور و سایر مراجع رسمی، بررسی فیزیکی دقیق شماره‌ها و استفاده از خدمات کارشناس معتمد است.
۵. اگر شماره شاسی خوانا نباشد چه کنیم؟
در صورتی که شماره شاسی به دلیل فرسودگی یا زنگ‌زدگی خوانا نباشد، می‌توانید به پلیس راهور مراجعه و درخواست حک مجدد شماره شاسی با مجوز رسمی را بدهید. این فرآیند شامل بررسی کارشناسی و احراز هویت خودرو است.
۶. آیا می‌توان با شماره موتور، خلافی را استعلام کرد؟
بله، در بسیاری از سامانه‌ها می‌توانید علاوه بر شماره شاسی، با استفاده از شماره موتور یا پلاک نیز استعلام خلافی خودرو با شماره شاسی یا سایر مشخصات را انجام دهید.
سخن آخر
شماره شاسی و محل درج شماره شاسی خودرو، همراه با شماره موتور، از اساسی‌ترین اطلاعات هر خودرو هستند که در تمام مراحل مالکیت، از خرید تا فروش و حتی تعمیرات، نقش حیاتی ایفا می‌کنند. شماره شناسایی خودرو VIN به عنوان شناسنامه منحصربه‌فرد هر خودرو، شامل اطلاعات جامعی از کارخانه تولیدکننده، مدل و سال ساخت، مشخصات فنی خودرو و سایر جزئیات مهم است.
با آشنایی کامل با مکان‌های مختلف حک شماره شاسی، نحوه رمزگشایی آن، و استفاده از خدمات استعلام شماره شاسی خودرو آنلاین، می‌توانید از اصالت خودرو خود اطمینان حاصل کرده و از خرید خودروهای دارای مشکل جلوگیری کنید. همچنین دانستن جای شماره شاسی و شماره موتور به شما کمک می‌کند تا در مواقع ضروری به سرعت به این اطلاعات دسترسی داشته باشید.
در صورت مواجهه با مشکلاتی مانند دستکاری شماره، یا اگر شماره شاسی دستکوب باشد چه باید کرد، بهترین راه مراجعه به مراجع رسمی مانند پلیس راهور و استفاده از خدمات کارشناسان معتمد است. استعلام خلافی خودرو با شماره شاسی و بررسی دقیق شماره شاسی در برگ سبز و سایر اسناد، از ضروریات هر معامله خودرو محسوب می‌شود.
در نهایت، حفظ و نگهداری صحیح اسناد، آگاهی از حقوق و قوانین مرتبط، و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در زمینه استعلام و شناسایی خودرو، می‌تواند تجربه مالکیت خودرو را امن‌تر و راحت‌تر کند. شماره شاسی ماشین و شماره موتور نه تنها ابزار شناسایی هستند، بلکه کلید دسترسی به تمام سوابق و اطلاعات حیاتی خودروی شما محسوب می‌شوند.