با ابلاغ استانداردهای ۸۵ گانه خودرو، خودروسازان داخلی موظف شدند محصولات خود را به این الزامات برسانند. نتیجه اجرای این قانون، توقف تولید خودروهای قدیمی و ارتقای مدل‌های جدید بود. در ادامه، خودروهایی که موفق به کسب این استانداردها شدند و آن‌هایی که از خط تولید خارج شدند را مرور می‌کنیم.
تاریخچه استانداردهای خودرویی در ایران و شکل‌گیری «استانداردهای ۸۵گانه خودرو»
ایمنی و کیفیت خودرو در ایران ابتدا با مجموعه‌ای از الزامات پایه‌ای تعریف می‌شد، اما با رشد صنعت خودروسازی و افزایش حساسیت افکار عمومی نسبت به تصادفات، آلایندگی و کیفیت ساخت، دامنه‌ی این الزامات گسترده‌تر شد. نتیجه این روند، تدوین و ابلاغ «استانداردهای ۸۵گانه خودرو» بود؛ مجموعه‌ای یکپارچه از معیارهای ایمنی، عملکردی و زیست‌محیطی که خودروساز را ملزم می‌کند محصول را در چرخه‌ی طراحی، تولید و خدمات پس از فروش به حداقل‌های لازم برساند.
بازیگران اصلی این مسیر شامل سازمان ملی استاندارد ایران (به‌عنوان مرجع تدوین و ارزیابی)، وزارت صمت، پلیس راهور، سازمان حفاظت محیط زیست (در بخش آلایندگی و مصرف سوخت) و سازندگان و واردکنندگان خودرو هستند. هم‌زمان استانداردهای بین‌المللی مانند مقررات ECE اروپا، ISO و دستورالعمل‌های خودروسازان جهانی نیز به‌عنوان مرجع تطبیق و الهام‌بخش در نظر گرفته شده‌اند تا الزامات داخلی با رویه‌های روز دنیا هم‌راستا شود.
مسیر تکامل تا استاندارد ۸۵گانه خودرو
-
از الزامات پایه تا چهارچوب جامع: استانداردها از موضوعات ابتدایی مثل روشنایی، ترمز و بدنه آغاز شد و به‌تدریج مواردی مانند ایربگ، سیستم ترمز ضدقفل (ABS)، حمایت از عابر پیاده، کنترل آلایندگی و آزمون‌های کیفی مونتاژ به آن اضافه شد تا قالب ۸۵گانه شکل بگیرد.
-
اجرای مرحله‌ای و ارزیابی دوره‌ای: برای کاهش شوک به زنجیره تأمین، اجرای الزامات به‌صورت مرحله‌ای انجام شد و خودروسازان موظف شدند گزارش آزمون‌های میدانی و آزمایشگاهی (درون‌سازمانی یا توسط آزمایشگاه‌های همکار) را ارائه کنند.
-
هم‌راستاسازی با فناوری‌های نو: با ورود سامانه‌های کمکی مانند ESP، ترمز کمکی، محدودکننده سرعت و سنسورهای هوشمند، چارچوب ۸۵گانه انعطاف‌پذیر طراحی شد تا امکان به‌روزرسانی و افزودن بندهای مکمل فراهم باشد.
چرا استاندارد ۸۵گانه خودرو اهمیت دارد؟
-
ایمنی سرنشین و عابر: الزاماتی نظیر استحکام بدنه، عملکرد کیسه‌هوا، ترمز و روشنایی مستقیم‌ترین پیوند را با کاهش تلفات دارند.
-
کیفیت و دوام در استفاده‌ی واقعی: استانداردهای مربوط به نشت مایعات، مقاومت قطعات پلاستیکی در برابر UV، دوام کمربند ایمنی و سیستم‌های الکتریکی، کیفیت استفاده‌ی روزمره را ارتقا می‌دهند.
-
محیط‌زیست و اقتصاد سوخت: بندهای آلایندگی و مصرف سوخت، خودروساز را به بهبود پیشرانه، کاتالیست و مدیریت موتور وادار می‌کند.
استانداردهای ۸۵ گانه خودرو شامل چه مواردی است؟
استانداردهای ۸۵ گانه خودرو مجموعه‌ای از الزامات سیستم ایمنی خودرو، کیفی و زیست‌محیطی است که خودروسازان داخلی ملزم به رعایت آن‌ها هستند. این استانداردها تقریباً تمام جنبه‌های طراحی و تولید خودرو را پوشش می‌دهند؛ از بدنه و شاسی گرفته تا قطعات ایمنی فعال و غیرفعال، سیستم‌های برقی، آلایندگی و حتی شرایط خدمات پس از فروش. هدف اصلی این استانداردها، افزایش ایمنی سرنشینان و عابران، ارتقای کیفیت خودروهای داخلی و کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی است.
دسته‌های اصلی استانداردهای ۸۵ گانه خودرو
برای درک بهتر، این استانداردها را می‌توان در چند گروه کلیدی طبقه‌بندی کرد:
-
ایمنی فعال و غیرفعال
-
ترمز ABS و EBD
-
کیسه‌های هوا (راننده، سرنشین و جانبی)
-
استحکام سقف و ستون‌ها در تصادف
-
کمربند ایمنی پیش‌کشنده
-
صندلی کودک و نقاط ایزوفیکس
-
-
بدنه و ساختار خودرو
-
کیفیت جوش و اتصالات بدنه
-
تست ضربه از جلو، عقب و جانبی
-
حفاظت از عابر پیاده هنگام برخورد
-
کیفیت رنگ و مقاومت در برابر خوردگی
-
-
سیستم‌های برقی و الکترونیکی
-
چراغ‌های جلو و عقب (قدرت نور، تنظیم ارتفاع)
-
سیستم روشنایی روز (DRL)
-
قفل مرکزی و ایموبلایزر
-
سنسور دمای موتور و هشداردهنده‌ها
-
-
سیستم خنک‌کاری و موتور
-
استاندارد مصرف سوخت (مطابق یورو۴ و یورو۵)
-
کاتالیست و کنترل آلایندگی
-
عملکرد سیستم تهویه و کولر
-
دوام پمپ آب و ترموستات ماشین
-
-
راحتی و کیفیت کاربری
-
صدای موتور و میزان نویز داخل کابین
-
تهویه مناسب و کیفیت بخاری و کولر
-
عملکرد برف‌پاک‌کن‌ها و شیشه‌شوی‌ها
-
تست‌های دوام در شرایط آب‌وهوایی مختلف
-
در مجموع، لیست استانداردهای ۸۵ گانه خودرو به‌گونه‌ای طراحی شده که خودروهای تولید داخل حداقل شرایط ایمنی و کیفیت را داشته باشند و بتوانند با نمونه‌های جهانی رقابت نسبی داشته باشند.
«اگر قصد بررسی کیفیت و ارزش خودروی خود را دارید، استفاده از خدمات تخصصی کارنامه می‌تواند در ارزیابی و خرید و فروش خودرو به شما کمک کند.»
دسته‌بندی استانداردهای ۸۵ گانه
وقتی صحبت از استانداردهای ۸۵ گانه خودرو می‌شود، شاید برای خیلی‌ها این سؤال پیش بیاید که این الزامات دقیقاً در چه بخش‌هایی دسته‌بندی شده‌اند و هر دسته چه موضوعی را پوشش می‌دهد. سازمان ملی استاندارد ایران این ۸۵ مورد را در چند گروه اصلی قرار داده تا هم برای خودروسازان و هم برای نهادهای نظارتی قابل پیگیری‌تر باشند.
دسته‌های اصلی استانداردها در خودروهای داخلی
-
ایمنی بدنه و سازه خودرو
این دسته شامل تست‌های استحکام بدنه، مقاومت ستون‌ها و سقف در تصادفات، تست ضربه از جلو و عقب و طراحی سپرهاست. هدف اصلی این بخش، حفظ جان سرنشینان و کاهش شدت آسیب به عابران پیاده در زمان برخورد است. -
ایمنی سرنشین و تجهیزات ایمنی
شامل تجهیزاتی مثل کمربند ایمنی سه‌نقطه‌ای، ایربگ راننده و سرنشین، ایربگ جانبی در برخی خودروها، سیستم‌های قفل کودک و صندلی ایزوفیکس برای نصب صندلی کودک. این موارد به‌طور مستقیم روی کاهش تلفات جانی در تصادفات اثر دارند. -
استانداردهای مربوط به موتور و آلایندگی
این بخش الزامات مربوط به سطح آلایندگی موتور، مصرف سوخت، وجود کاتالیست و انطباق با استانداردهای یورو۴ یا یورو۵ را شامل می‌شود. همچنین کیفیت سوخت‌رسانی و عملکرد ECU هم در همین دسته بررسی می‌شود. -
سیستم‌های برقی و الکترونیکی
از عملکرد چراغ‌ها و نوردهی استاندارد گرفته تا نصب سیستم ایموبلایزر، کیفیت سیم‌کشی و استاندارد بودن هشداردهنده‌ها (مثل هشدار باز بودن درب یا کمربند ایمنی) در این گروه قرار می‌گیرند. -
سیستم‌های ایمنی فعال
شامل ترمز ضدقفل (ABS)، توزیع الکترونیکی نیروی ترمز (EBD)، سیستم کنترل پایداری (ESP) در برخی خودروها، و همچنین تست عملکرد ترمز در شرایط جاده لغزنده یا ترمزهای پیاپی. -
کیفیت و راحتی استفاده
این بخش شاید به نظر فرعی برسد، اما روی تجربه رانندگی و دوام خودرو تأثیر زیادی دارد. تست میزان صدا و لرزش داخل کابین، کیفیت سیستم تهویه، دوام رنگ بدنه و حتی مقاومت شیشه‌ها در برابر ضربه و تغییرات دما در همین گروه بررسی می‌شود.
استانداردهای ۸۵ گانه چگونه رعایت می‌شوند؟
اجرای استانداردهای ۸۵ گانه خودرو تنها به نصب چند قطعه ایمنی یا تغییر جزئی در خط تولید محدود نمی‌شود، بلکه یک فرآیند چندمرحله‌ای و نظارت‌شده است که هم خودروساز و هم نهادهای نظارتی را درگیر می‌کند. رعایت این استانداردها به شکل دقیق، تضمین می‌کند که خودرو قبل از رسیدن به دست مشتری، حداقل‌های ایمنی، کیفیت و زیست‌محیطی را داشته باشد.
مراحل اصلی رعایت استانداردها
-
مرحله طراحی و توسعه محصول
خودروساز باید در زمان طراحی، الزامات استانداردها را در نظر بگیرد. مثلاً محل قرارگیری ایربگ‌ها، مقاومت بدنه در تست تصادف یا ظرفیت سیستم ترمز باید از همان ابتدا مطابق استاندارد باشد. -
تأمین قطعات از منابع معتبر
بسیاری از بندهای استاندارد به کیفیت قطعات وابسته‌اند. قطعه‌سازانی که با خودروساز همکاری می‌کنند باید گواهی انطباق با استانداردهای ملی یا بین‌المللی داشته باشند. -
آزمایش‌های میدانی و آزمایشگاهی
خودروهای تولیدی باید در شرایط واقعی و آزمایشگاهی تست شوند. نمونه‌هایی از این تست‌ها شامل تست تصادف، تست آلایندگی، آزمون دوام سیستم تعلیق و بررسی عملکرد تجهیزات ایمنی است. -
کنترل کیفی در خط تولید
هر خودرو پیش از خروج از خط مونتاژ توسط تیم‌های کنترل کیفیت بررسی می‌شود. در این مرحله مواردی مثل عملکرد سیستم ترمز، روشنایی، تهویه، و نشتی مایعات بررسی می‌شود. -
بازرسی و تأیید نهادهای نظارتی
سازمان ملی استاندارد ایران و آزمایشگاه‌های همکار در فواصل زمانی مشخص، تولیدات خودروسازان را نمونه‌برداری و بررسی می‌کنند. در صورت مشاهده تخلف یا عدم انطباق، امکان توقف خط تولید وجود دارد. -
پیگیری در خدمات پس از فروش
رعایت استاندارد فقط به لحظه تولید محدود نیست. خودروساز موظف است در شبکه خدمات پس از فروش هم استانداردها را ادامه دهد؛ یعنی قطعات یدکی و تعمیرات نیز باید با همان سطح کیفیت انجام شوند.
کدام خودروهای داخلی استانداردهای ۸۵ گانه را دارند؟
ایران‌خودرو
-
دنا پلاس، تارا، پژو ۲۰۷i، رانا پلاس → پاس کامل استانداردهای ۸۵گانه.
-
پژو پارس و سورن پلاس → ارتقایافته، بخش عمده استانداردها را پاس کرده‌اند (مدل‌های قدیمی حذف شدند).
-
پژو ۲۰۶، سمند LX، پژو ۴۰۵ → به دلیل ناتوانی در رعایت استانداردها، توقف تولید.
سایپا
-
شاهین → از ابتدا مطابق استاندارد ۸۵گانه طراحی شده.
-
ساینا S و کوییک S → نسخه‌های ارتقایافته با رعایت استانداردها (نسل‌های قدیمی حذف شدند).
-
پراید، تیبا، آریو (Z300) → به دلیل عدم انطباق، کنار گذاشته شدند.
مدیران خودرو (MVM / فونیکس)
-
MVM X22، X33S، چری آریزو ۵، تیگو ۷، تیگو ۸ ، X55 → پاس کامل استانداردها.
-
مدل‌های قدیمی‌تر (MVM 315، ۵۵۰، تیگو ۵) → حذف از خط تولید.
کرمان موتور / KMC
-
جک S5، جک J4 (فردا ۵۱۱)، KMC J7، KMC K7 → تاییدیه ۸۵گانه دارند.
-
لیفان‌ها (۶۲۰، X50، X60) → به دلیل عدم انطباق، تولید متوقف شد.
بهمن موتور
-
دیگنیتی، فیدلیتی، ریسپکت پرایم، فیدلیتی پرستیژ → همگی دارای تاییدیه استانداردهای ۸۵گانه.
-
مزدا ۳ مونتاژی → از ابتدا کامل‌ترین تطبیق را داشت (ولی تولید متوقف شد).
-
آسا (بسترن) B50F و وانت کارا قدیمی → کنار گذاشته شدند.
جمع‌بندی
امروز بخش زیادی از خودروهای داخلی و مونتاژی جدید مانند دنا پلاس، تارا، شاهین، تیگو ۷ و دیگنیتی موفق به رعایت کامل لیست استانداردهای ۸۵ گانه خودرو شده‌اند. در مقابل، مدل‌های قدیمی مثل پراید، پژو ۴۰۵، تیبا و لیفان‌ها به دلیل ناتوانی در انطباق کنار گذاشته شدند. این روند نشان می‌دهد که اجرای استانداردهای ۸۵گانه، اگرچه به توقف برخی خودروهای پرتیراژ منجر شد، اما در مجموع کیفیت و ایمنی ناوگان تولید داخل را یک گام به جلو برده است.