احتمالاً تاکنون بارها برای خریدها یا معاملات کوچک و بزرگ از چک استفاده کرده‌اید. اگرچه خرید با چک مزایای متعددی دارد، اما همیشه چالش‌هایی هم داشته است. به همین دلیل در سال‌های اخیر بانک مرکزی با هدف یکپارچه‌سازی و مدیریت شفاف چک‌ها، نوع جدیدی از چک به نام چک صیادی را معرفی کرد که در مدت کوتاهی به یکی از ملزومات اغلب معاملات در کشور تبدیل شد. اما چک صیادی چیست؟ چه تفاوتی با چک‌های معمولی دارد؟ و چگونه باید از آن استفاده کنیم؟ در ادامه به‌طور مفصل به این سؤالات پاسخ خواهیم داد، پس با ما همراه باشید.
چک صیادی چیست؟
تقریباً از اوایل سال ۱۴۰۰ بود که بانک مرکزی چک صیادی را جایگزین چک‌های قدیمی تمام بانک‌ها کرد. فرقی نمی‌کند دسته چک شما متعلق به چه بانکی باشد؛ چک‌های صیادی در همه بانک‌ها یک‌شکل و بنفش‌رنگ هستند. همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، هدف از عوض کردن چک‌های قدیمی با چک‌های صیادی، یکپارچه‌سازی و مدیریت شفاف چک‌ها در سیستم بانکی و کاهش چالش‌ها در معاملاتی بود که با چک انجام می‌شدند.
هر برگ از دسته‌چک‌های صیادی، یک شماره منحصربه‌فرد ۱۶ رقمی دارد که امکان استعلام خوش‌حسابی صادرکننده را به دریافت‌کننده چک می‌دهد.
اهمیت ثبت چک صیادی
تا اینجای کار متوجه شدیم که برای انجام معاملات و حتی استعلام خوش‌حسابی فرد خریدار، باید چک صیادی در سامانه بانک مرکزی ثبت شود. به دلیل اهمیتی که این موضوع دارد، در پایین هر برگه چک عبارت زیر درج شده است:
برای انجام معامله با چک صیادی باید کلیه مراحل صدور، دریافت و انتقال چک در سامانه صیاد ثبت شود. علاوه‌بر این، همه افرادی که قصد دریافت یا تعویض دسته چک دارند، باید از سد شرایط بانک مرکزی عبور کنند. مهم‌ترین دلیلی که بانک مرکزی را وادار به معرفی چک صیادی و سامانه ثبت آن یعنی سامانه صیاد کرد، تعداد زیاد پرونده‌های قضایی مربوط به چک‌های برگشتی و به‌دنبال آن، تعداد بالای زندانیان مربوط به چک‌های برگشتی بود. بانک مرکزی با معرفی چک صیادی و راه‌اندازی سامانه صیاد، توانست میزان چک‌های برگشتی را به یک‌سوم کاهش دهد.
شرایط دریافت دسته چک صیادی
حال که به اهمیت چک صیادی پی بردید، بد نیست با شرایط و ضوابط آن هم آشنا شوید:
- متقاضی دسته چک باید یک حساب سپرده بلندمدت داشته باشد. (حداقل موجودی این حساب توسط بانک مشخص می‌شود.)
- گردش حساب فرد متقاضی دسته چک باید بیشتر از حداقل مقدار تعیین‌شده توسط بانک باشد.
- متقاضی دسته چک نباید سابقه بدحسابی یا چک برگشتی داشته باشد.
- متقاضی دسته چک باید یک معرف موردتأیید بانک داشته باشد.
- متقاضی باید محل سکونت یا محل کار ثابتی داشته باشد.
درصورتی‌که پس از استعلام بانک، وضعیت سابقه متقاضی سفید باشد، دسته چک صادر می‌شود و اگر متقاضی سابقه چک برگشتی داشته باشد، باید ابتدا برای رفع سوء اثر چک برگشتی اقدام کند.
روش‌های ثبت چک صیادی
همان‌طور که متوجه شدید تمام اعتبار چک‌های صیادی به ثبت کردن آن‌ها در سامانه صیاد بستگی دارد. ممکن است تصور کنید که چون این سامانه تحت نظارت مستقیم بانک مرکزی است، برای ثبت چک هم باید به وب‌سایت بانک مرکزی مراجعه کنید؛ اما این‌طور نیست. برای ثبت چک صیادی می‌توانید از روش‌های زیر اقدام کنید:
- درگاه‌های اختصاصی هر بانک: برای مثال اگر دسته چک شما متعلق به بانک تجارت است، می‌توانید از طریق اینترنت بانک تجارت و بخش مدیریت چک‌ها یا سامانه صیاد، اقدام به ثبت چک کنید.
- همراه بانک: در این روش هم می‌توانید به موبایل بانک هر بانکی که از آن دسته چک گرفته‌اید، مراجعه کنید و از طریق منوی مدیریت چک‌ها، خدمات چک یا سامانه صیاد، اقدام به ثبت چک کنید.
- از طریق اپلیکیشن‌های موبایل
راهنمای ثبت چک صیادی در اپلیکیشن آپ
۱. بعد از باز کردن برنامه آپ در تلفن همراهتان، گزینه چک صیادی را انتخاب کنید.
۲. در صفحه‌ای که باز می‌شود، گزینه ثبت چک صیادی را انتخاب کنید.
۳. در این مرحله ابتدا بانک صادرکننده دسته چک خود را انتخاب کنید و سپس شناسه ۱۶ رقمی روی برگه چک را وارد کنید. برای ثبت این شماره همچنین می‌توانید از گزینه اسکن کد تصویری هم استفاده کنید.
۴. حال باید شماره کارت، تاریخ انقضاء و CVV2 را وارد کنید و سپس دکمه «رمز پویا» را بزنید. بعد از دریافت کد و وارد کردن آن، دکمه «استعلام» را بزنید.
۵. پس از آن باید اطلاعات چک شامل تاریخ و مبلغ را به‌همراه مشخصات گیرنده (کد ملی) وارد کنید و سپس روی گزینه استعلام بزنید.
۶. در این مرحله اگر همه اطلاعات نمایش داده شده موردتائید شماست، دکمه «تائید و ثبت چک» را بزنید.
روش‌های استعلام چک صیادی
شاید مهم‌ترین مزیت ثبت چک در سامانه صیاد را بتوان بررسی سوابق صاحب چک دانست. به این صورت گیرنده چک به‌راحتی می‌تواند با استعلام وضعیت اعتبار صادرکننده چک، تصمیم به انجام دادن یا ندادن معامله بگیرد. برای استعلام چک صیادی چند روش وجود دارد:
- ارسال شماره ۱۶ رقمی مندرج روی چک به سرشماره ۷۰۱۷۰۱
- استعلام چک در اینترنت بانک
- استعلام چک در برنامه‌هایی مثل آپ
- استعلام چک در سامانه رسمی بانک مرکزی
نتیجه استعلام با چند رنگ مشخص می‌شود و به این صورت تفسیر می‌شود:
- وضعیت سفید: صادرکننده چک هیچ‌گونه سابقه چک برگشتی ندارد یا تمامی موارد را رفع سوء اثر کرده است.
- رنگ قرمز: صادرکننده بیش از ۱۰ چک برگشتی یا بیش از ۵۰ میلیون تومان تعهد برگشت دارد. (بدترین وضعیت)
- رنگ قهوه‌ای: صادرکننده بین ۵ تا ۱۰ چک برگشتی یا حداکثر ۵۰ میلیون تومان تعهد برگشت دارد. (احتیاط کنید)
- رنگ نارنجی: صادرکننده ۲ تا ۴ فقره چک برگشتی یا حداکثر ۲۰ میلیون تومان تعهد برگشت دارد.
- رنگ زرد: صادرکننده یک فقره چک برگشتی یا حداکثر ۵ میلیون تومان تعهد برگشت دارد.
نکات تکمیلی درباره چک صیادی
اگر به هر دلیلی سابقه چک برگشتی دارید، بهتر است خیلی سریع در جهت رفع سوء اثر آن اقدام کنید. در غیر این صورت امکان ثبت چک جدید در سامانه صیاد، افتتاح حساب بانکی و دریافت کارت بانکی و دریافت تسهیلات بانکی را نخواهید داشت.
سخن آخر
معرفی چک صیادی یکی از بهترین اقداماتی است که بانک مرکزی در سال‌های اخیر برای افزایش شفافیت و کاهش ریسک در معاملات مالی انجام داده است. به‌علاوه تمامی مراحل صدور، دریافت و انتقال چک‌های صیادی باید در سامانه یکپارچهای به اسم صیاد انجام شود. ثبت چک‌ها در این سامانه سبب کاهش چشمگیر تعداد چک‌های برگشتی و مشکلات قضایی ناشی از آن شده است. امکان استعلام اعتبار صادرکننده چک صیادی سبب شده که معاملات با اطمینان و اعتماد بیشتری انجام شوند.