کارتل ماشین (کارتر) چیست و چه وظیفه‌ای در خودرو دارد؟

موتور خودرو به‌عنوان قلب تپنده آن، از اجزا و پیچیدگی‌های خاصی برخوردار است. بخشی این اجزا و قطعات موتور خودرو در یک محفظه فلزی به نام بلوک سیلندر پوشیده شده‌اند. بخش دیگر را نیز سرسیلندر کامل می‌کند. این دو قطعه که با اتصال کامل و دقیق، بدنه اصلی موتور را تشکیل می‌دهند و ضمن اینکه فضای لازم برای کار اجزای کوچکتر داخلی مانند سوپاپ، میل بادامک و بادامک‌ها و پیستون را فراهم می‌آورند، از آن‌ها محافظت نیز می‌نمایند. اما بخش دیگری از موتور، که از قضا اهمیت بسیار زیادی در آن دارد در زیر این بدنه قرار می‌‌گیرد که محافظت خاصی از آن نمی‌شود. میل‌لنگ که در عین تغییر حرکت رفت و برگشتی پیستون‌ها به حرکت چرخشی و انتقال آن‌ها به سیستم انتقال قدرت، نیروی لازم برای حرکت میل بادامک، واتر پمپ، اویل پمپ و دینام را نیز تأمین می‌کند، در زیر بلوک سیلندر و فضایی باز قرار دارد. بدون شک، این قطعه علاوه‌بر فضای لازم برای فعالیت، نیاز به محافظت از ضربات و آسیب‌های احتمالی دارد. کارتر یا کارتل بخشی است که زیر موتور نشسته و میل‌لنگ را پوشش می‌دهد. همراهمان بمانید. در این مطلب می‌خواهیم درباره کارتر بیشتر بیاموزیم.

کارتر چیست و چه وظایفی دارد؟

کارتر که در زبان عامیانه به کارتل نیز معروف است، به‌نوعی محفظه روغن موتور محسوب می‌شود. این قطعه که به شکل یک کاسه یا لگن بزرگ زیر بدنه موتور یا بلوک سیلندر پیچ می‌شود، روغن سیستم روانکاری را در خود جای داده و مانع از هدررفت آن می‌شود. به این ترتیب کارتر را می‌توان به نوعی محفظه روغن موتور نیز دانست. به همین دلیل به این قطعه روغن‌دان موتور نیز گفته می‌شود. این محفظه که به نوعی بزرگترین محفظه درون موتور نیز محسوب می‌شود، به وسیله واشرهایی از جنس چوب پنبه به بلوک سیلندر وصل می‌شود. وظایف کارتر را می‌توان به این ترتیب شرح داد:

• محافظت از میل لنگ و شاتون در برابر ضربات و نفوذ مایعات و آب
• نگه داشتن روغن موتور در زمان خاموش بودن خودرو
• جمع کردن روغن داغ بازگشته از موتور و خنک کردن آن از طریق تبادل گرمایی

به این ترتیب کارتر را می‌توان در یک جمله با عنوان «محفظه میل‌لنگ و روغن موتور» تعریف کرد.

جنس، ساختار و اجزای کارتر

کارتر که در پایین‌ترین بخش موتور قرار می‌گیرد، از ورقه‌های فولادی پرس شده یا آلیاژهای ریخته‌گری شده آلومینیومی ساخته می‌شود. مهمترین اصل در ساختار کارتر، تبادل گرمایی آن و مقاومتش در برابر ضربه و حرارت است. برای پیشگیری از حرکت بیش از حد روغن درون کارتر و موج برداشتن آن، فضای داخلی آن را به کمک صفحات فلزی عمودی شبکه بندی می‌کنند. این محفظه معمولا حالت دو تکه و ذوزنقه شکل دارد و بخش عمیق‌تر آن برای تجمع روغن در نظر گرفته می‌شود. قسمت بالایی و کم‌عمق نیز به عنوان محفظه میل لنگ و شاتون این دو قطعه مهم را در خود جای می‌دهد. آب‌بندی و عایق‌بندی این محفظه نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است بنابراین در اتصال آن به بلوک سیلندر، از واشرها و پیچ‌های مخصوصی جهت درزگیری محکم استفاده می‌شود. در کنار موارد ذکر شده می‌توان گفت، کارتر از چند بخش اصلی تشکیل می‌شود که عبارتند از:

• پیچ تخلیه
• سینی کارتر
• مجرای تخلیه
• سینی اتصال

برای تخلیه روغن موتور و تعویض آن، یک مجرا و پیچ مخصوص در زیر کارتر در نظر گرفته شده است که می‌توان از طریق آن‌ها روغن را تخلیه کرد. فیلتر روغن نیز از همین مجرا درون کارتر کار گذاشته می‌شود. به این ترتیب کارتر را می‌توان یکی از اجزای سیستم روغن‌کاری یا روان‌کاری خودرو نیز دانست. سینی اتصال کارتر، بخشی لبه مانند در اطراف این محفظه کاسه شکل است که سوراخ‌های اتصال و محل پیچ و مهره شدن کارتر را در خود جای داده و روی بلوک سیلندر به صورت مسطح و صاف می‌نشیند. سینی کارتر نیز پوششی است که زیر آن نصب می‌شود تا مانع از برخورد این قطعه با جاده یا موانع روی آن باشد. چرا که کارتر به دلیل ساختار کاسه‌ای شکل و گودش، همچنین محل قرارگیری در معرض مستقیم چنین ضرباتی قرار دارد و هرگونه آسیب احتمالی به بدنه آن، باعث از دست رفتن روغن موتور خواهد شد.

انواع کارتر

کارتر خودرو علاوه بر اینکه در ابعاد و با متریال‌های متفاوت ساخته می‌شود، دو نوع کلی دارد. در ادامه  به بررسی این دو نوع می‌پردازیم:

۱. کارتر تر

این نوع کارتر که امروزه بیشتر از نوع دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد، در زیر موتور جای گرفته و روغن بازگشته از آن را در خود جای می‌دهد. این روغن که از مجاری روغن‌کاری و سیستم خنگ‌کننده و روانکاری موتور حرکت کرده است، حرارت بسیار بالایی دارد. چرا که در واقع حین حرکت در مسیر خود، ضمن روان کردن و سهل کردن حرکت قطعات حرارت بلوک سیلندر و اجزای دیگر را گرفته، آن‌ها را خنک کرده است. کارتر تر، با تبادل گرمایی بالا، این روغن داغ را خنک کرده و برای بازگشت مجدد به موتور در اختیار اویل پمپ قرار می‌دهد. پمپ روغن را به سمت میل‌لنگ، شاتون، پیستون و سوپاپ‌ها حرکت داده و روغن مسیر خود را مجدد از سر می‌گیرد.

۲. کارتر خشک

این نوع کار در واقع نوعی گذرگاه برای روغن موتور است و دیگر نقش روغن‌دان موتور را ایفا نمی‌کند. در این سیستم کارتر کوچکتر طراحی می‌شود و روغن کمی در آن جریان پیدا می‌کند. در نتیجه فضای زیر موتور بازتر و آزادتر می‌شود و لزوم استفاده از سینی کارتر از بین می‌رود. در این سیستم، محفظه‌ای برای روغن در بیرون از فضای موتور با پمپ مخصوصی به کار می‌رود. این پمپ روغن را به‌سمت کارتر که در مسیر سیستم روان‌کاری قرار دارد می‌فرستد و اویل پمپ موتور، که درون کارتر جای گرفته، روغن را به‌سمت موتور پمپ می‌کند. فیلتر روغن نیز درون کارتر قرار گرفته و روغن را در مسیر پاکسازی کرده و همچنین خنک می‌کند. روغن درون موتور، از طریق نیروی جاذبه به کارتر بازگشته و به وسیله پمپ و مجرایی مجزا به درون محفظه مخصوص روغن هدایت می‌شود. حرکت مجدد روغن به سمت این محفظه،‌ خود باعث خنک شدن بیشتر روغن می‌شود. کارتر خشک عموما در خودروهای سوپر اسپرت و مسابقه‌ای به کار می‌رود که نیاز به مرکز ثقل پایین‌تری دارند و با محدودیت ارتفاع مواجه هستند.

در آخر

تا اینجا با کارتر و نقش آن در خودرو آشنا شدیم. امیدواریم توانسته باشیم پاسخ سؤالاتتان را درباره کارتر به‌خوبی پوشش دهیم. اگر هنوز سؤالی در رابطه با محتوای این مطلب یا کارتر دارید، در قسمت کامنت‌ها حتما آن را برایمان بنویسید. کارشناسان کارنامه آماده پاسخگویی به سؤالات شما هستند.