طرح زوج و فرد مرهمی برای مقابله با آلودگی هوا در شهرهای بزرگ مانند تهران است. این طرح همان‌طور که از نامش پیداست به‌معنای مجوز تردد برای شماره پلاک‌های زوج در روزهای زوج و شماره پلاک‌های فرد در روزهای فرد است. یعنی اگر مثلا عدد مربوط به آخر پلاک شما (قسمت سه رقمی) عدد ۲ است، تنها در روزهای شنبه، دوشنبه و چهارشنبه در محدوده طرح زوج و فرد می‌توانید تردد کنید.
یکی از دلایل اصلی پیاده‌سازی طرح زوج و فرد خیابان‌های شلوغ به‌خاطر مسائل مربوط به آلودگی است. حتی نام دیگر این طرح، طرح آلودگی هوا است؛ مسئله‌ای که زمینه‌ساز طرح زوج – فرد از درب منزل نیز شده است. البته دلایل دیگری از جمله شلوغی خیابان‌ها و سنگینی ترافیک نیز در شکل‌گیری این طرح دخیل بوده است.
پس این طرح به‌معنای ممنوعیت ورود پلاک‌های غیرمجاز در روزهای غیرمجاز است. یعنی اگر به هر دلیلی در روزهای غیرمجاز به منطقه طرح زوج و فرد وارد شوید، جریمه می‌شوید. با ما همراه باشید تا در مورد طرح زوج و فرد تهران، جریمه طرح آلودگی هوا، ساعت این طرح و هر آنچه که مربوط به تردد در طرح زوج و فرد است صحبت کنیم.
از کجا بفهمیم پلاک خودرو زوج است یا فرد؟
آخرین رقم پلاک معیار زوج یا فرد بودن پلاک است. بسیاری از افراد این مسئله برایشان جای سؤال دارد.
به پلاک خودرویتان دقت کنید اگر پلاک را از سمت چپ به راست بخوانیم مانند نمونه زیر است:
ایران ۱۱ | ۱۲۳ب۴۵
در این پلاک رقم آخر مربوط به بخش سه رقمی عدد ۳ است. پس پلاک این خودرو فرد است و در روزهای فرد حق تردد در طرح آلودگی هوا یا زوج و فرد را دارد.
کدام خودروها از طرح زوج و فرد معاف هستند؟
طرح زوج و فرد یک تصمیم در جهت کنترل آلودگی شهرهای بزرگ و حتی کوچک از سوی شورای عالی ترافیک کشور بوده است. بر طبق این طرح خودروهای خاصی حق تردد در ساعات خاصی از روزهای هفته را در برخی شریان‌های شلوغ ندارند.
استثنا هم وجود دارد. خودروهای حمل‌ونقل عمومی، خودروهای متعلق به فعالیت‌های اورژانسی و تأمین امنیت از این طرح معاف هستند. به‌جز اینها تمامی خودروهای شخصی و حتی خودروهای مربوط به ارگان‌های دولتی باید از این طرح تبعیت کنند.
انتخاب پلاک زوج یا فرد توسط مالک خودرو
آیا مالک خودرو می‌تواند حق انتخاب پلاک زوج یا فرد را داشته باشد؟ شاید فردی پیش خود فکر کند که تردد در روزهای زوج بهتر است و به فکر تهیه پلاک زوج بیفتد. اما مسئله این است که بحث مربوط به تخصیص پلاک و شماره‌گذاری وسایل نقلیه مطابق آیین‌نامه و قانون در اختیار پلیس راهور است. یعنی کاربر لوازم نقلیه حق انتخاب و شماره‌گذاری پلاک زوج یا فرد را ندارد.
پلاک زوج بهتر است یا فرد؟
تعداد روزهای قابل تردد در هر فصل برای خودروهای پلاک زوج و فرد با هم برابر است. در برنامه زوج و فرد قدیم خودروهای پلاک فرد سهم ۴۰ درصد روزها را در برابر پلاک‌های زوج با ۶۰ درصد سهم داشتند. اما در طرح جدید زوج و فرد فرقی ندارد و این درصد به‌صورت ۵۰-۵۰ درآمده است. پس فرقی ندارد پلاکتان زوج است یا فرد. در هر صورت هر خودرو ۲۰ روز در فصل می‌تواند به‌طور رایگان وارد محدوده طرح شود.
طرح زوج و فرد از درب منزل یعنی چه؟
در روزهایی که شاخص آلودگی هوا بالاست، طرح زوج و فرد از درب منزل اجرا می‌شود. یعنی در روزهای غیرمجاز اجازه خروج از منزل با خودروی شخصی را ندارید؛ مگر اینکه پلاک شما مطابق با طرح زوج و فرد باشد.
در طرحِ «از درب منزل»، کل مناطق شهر مشمول طرح خواهند شد نه فقط یک خیابان یا شریان خاص.
جزئیات طرح زوج و فرد
جزییات طرح زوج و فرد بدین صورت است که برای کلان‌شهرهایی مانند تهران پیاده‌سازی شده است. به موجب این طرح دارندگان خودرو در طول یک فصل، یا در روزهای زوج یا در روزهای فرد مجاز به تردد هستند. اینکه در کدام روز می‌توانید وارد منطقه زوج یا فرد شوید، به شماره پلاک خودروی شما بستگی دارد.
اگرچه در این طرح تبصره‌هایی نیز وجود دارد. مثلا:
- با پرداخت عوارض (به‌صورت اینترنتی) می‌توانید وارد محدوده طرح شوید.
- در روزهای تعطیل رسمی، هیچ‌گونه طرح ترافیکی از جمله طرح آلودگی هوا اجرا نخواهد شد.
ارتباط محدوده سبز و آبی با طرح زوج و فرد
در کنار طرح آلودگی هوا، طرح ترافیک نیز وجود دارد. همان‌طور که می‌دانید طرح ترافیک ممنوعیت تردد در ساعات خاصی از روز (۶:۳۰ تا ۱۹:۰۰) را شامل می‌شود. که البته رانندگان با شارژ حساب مربوط به طرح‌های کنترل ترافیک و آلودگی هوا می‌توانند در ازای کسر جریمه از حساب وارد محدوده طرح ترافیک شوند.
محدوده سبز به منطقه‌‌ای گفته می‌شود که قبلا محدوده طرح ترافیک بوده است. در کنار این، محدوده آبی منطقه و محدوده‌ای را نشان می‌دهد که قبلا در طرح زوج و فرد بوده است.
جریمه طرح زوج و فرد چقدر است؟
ورود به محدوده طرح زوج و فرد با جریمه رانندگان همراه است؛ پس تا جایی که امکان دارد از ورود غیرمجاز به خیابان در طرح زوج و فرد خودداری کنید. منظور ما از غیرمجاز این است که اگر پلاک شما زوج است در روزهای فرد تردد نکنید و اگر پلاکتان فرد است، در روزهای زوج تردد نکنید.
اما اگر وارد محدوده این طرح شُدید، باید عوارض پرداخت کنید. اولین نکته این است که تمام مراحل خرید و پرداخت به‌صورت آنلاین و اینترنتی انجام می‌شود.
یک نرم‌افزار مختص به طرح‌های ترافیکی و آلودگی وجود دارد (برای شهر تهران: سامانه تهران من) که افراد باید آن را نصب کنند و برای خود حساب کاربری بسازند. بعد از اینکه حساب کاربری ساخته شد، هر فرد می‌تواند حساب خود را شارژ کند. در این صورت با هر بار ورود به طرح ممنوعه زوج و فرد، جریمه از حساب کاربری راننده کم خواهد شد.
در صورتی‌که به‌عنوان مثال راننده دارای پلاک فرد در روزهای زوج وارد محدوده طرح زوج و فرد شود و در حساب کاربری خود شارژ نداشته باشد، ۲۴ ساعت زمان دارد که وارد حساب کاربری خود شود و عوارض را پرداخت کند. در غیر این صورت علاوه بر عوارض، باید جریمه دیرکرد را هم پرداخت کند.
آخرین تغییرات قوانین طرح زوج و فرد
نکته جدید در مورد آخرین تغییرات این طرح، مربوط به ضرایب جریمه است. بر طبق قوانین، ورود به محدوده طرح زوج و فرد و خروج از آن بسته به بازه زمانی ۱۰:۰۰ صبح تا ۱۶:۰۰ عصر که پیک ترافیکی تهران هستند، جریمه نهایی با اعمال ضریب همراه است. بدین صورت که:
- ورود به منطقه طرح زوج و فرد و خروج از آن بین ساعت ۱۰:۰۰ تا ۱۶ جریمه ۰.۵ برابر
- ورود به منطقه طرح و خروج از آن در ساعت پیک ترافیکی یعنی قبل از ۱۰:۰۰ و بعد از ۱۶، جریمه ۱.۵ برابر
- ورود به منطقه در ساعات پیک و خروج در ساعات غیر پیک، جریمه ۱ برابر (تغییری نمی‌کند)
نکته دیگر مربوط به طرح این است که در شهر تهران این طرح در روزهای پنج‌شنبه و جمعه و روزهای تعطیل رسمی به‌طور کامل برداشته می‌شود.
عوامل مؤثر بر جریمه تردد در محدوده‌های طرح کنترل آلودگی هوا
دو فاکتور تأثیرگذار بر روی جریمه تردد مطرح است:
۱. خودرو یکبار توسط دوربین‌ها مشاهده شود یا چند بار؟
اگر وسیله نقلیه‌ای یکبار توسط دوربین‌ها در یک روز مشاهده شود، ساعت ورود و خروج ملاک جریمه است.
اگر وسیله نقلیه‌ای چندین‌بار توسط دوربین‌ها در یک روز مشاهده سود، اولین ورود و آخرین خروج خودرو ملاک محاسبه جریمه است.
۲. خودرو معاینه فنی برتر دارد یا نه؟
قطعا نداشتن معاینه فنی برتر به‌دلیل تأثیرگذاری بر روی ضریب آلایندگی طرح، جریمه بالاتری خواهد داشت.
اعتراض به تخلف در طرح زوج و فرد
رانندگانی که در روزهای غیرمجاز وارد محدوده طرح می‌شوند، توسط دوربین‌های کنترل ترافیک و افسران راهنمایی‌ورانندگی رصد خواهند شد.
با سامانه پیامکی به رانندگان متخلف اطلاع‌رسانی خواهد شد. در داخل پیامک، مورد تخلف، مقدار جریمه، مهلت و نحوه پرداخت به اطلاع رانندگان خواهد رسید.
البته گاهی امکان دارد که پیامک اشتباه از سوی سامانه به رانندگان ارسال شود. اگر شما پیامکی مبنی بر تردد در این طرح دریافت کردید در صورتی که وارد این طرح نشده‌اید، می‌توانید در سایت طرح ترافیک، به درج خلافی اشتباه در کارنامه رانندگی‌تان اعتراض کنید.
سؤالات متداول
۱. پلاک زوج و فرد چیست؟
عدد آخر پلاک (بخش سه رقمی) اگر زوج باشد، پلاک زوج و اگر فرد باشد، پلاک فرد است.
۲. جریمه تردد در طرح زوج و فرد چقدر است؟
بنابر اعلام جانشین پلیس راهور، جریمه تردد در طرح زوج‌وفرد به ۱۰۵ هزار تومان رسیده است.
۳. طرح زوج و فرد مربوط به چه ساعاتی از روز است؟
ساعت اجرای طرح از ساعت ۱۰ تا ۱۶ است.
۴. کدام خودروها می‌توانند در طرح زوج و فرد تردد کنند؟
خودروهای حمل‌ونقل عمومی، خودروهای متعلق به فعالیت‌های اورژانسی و تأمین امنیت
۵. پلاک زوج بهتر است یا فرد؟
با توجه به قوانین جدید طرح زوج و فرد، فرقی ندارند.
۶. طرح زوج و فرد از درب منزل چیست؟
بر طبق این طرح دارندگان پلاک زوج و فرد تنها در روزهای مجاز می‌توانند خودروی خود را از منزل خارج کنند.
۷. طرح آلودگی هوا چه روزهایی است؟
تمام روزهای هفته به‌جز جمعه و روزهای تعطیل رسمی. البته بسته به اداره راهنمایی‌ورانندگی امکان دارد دو روز خاص در هفته برای اجرای طرح انتخاب شود.
سخن آخر
طرح زوج و فرد تهران و شهرهای بزرگ گامی در جهت مقابله با آلودگی هواست. برای همین طرح آلودگی هوا نیز نام دارد. در ساعات اعلام‌شده این طرح دارندگان خودرو باید با توجه به شماره پلاک خود یا در روزهای زوج یا در روزهای فرد وارد محدوده طرح شوند. در این مقاله به‌طور کامل در مورد این طرح برایتان گفتیم. حال شما برایمان بگویید و تجربه خود از اجرای این طرح را با ما در میان بگذارید.