بر کسی پوشیده نیست که معامله با چک ریسک‌های زیادی دارد و یکی از آن‌ها، برگشت خوردن چک است. تصور کنید سهواً تاریخ چک را فراموش کرده‌اید یا به‌دلیل اختلال بانکی نتوانسته‌اید در موعد مقرر حساب خود را به‌اندازه مبلغ چک پُر کنید. احتمالاً اولین چیزی که به آن فکر خواهید کرد، برگشت خوردن چک و متعاقباً بدحساب شدن شما در سیستم بانکی است. خوشبختانه بانک مرکزی راهکاری برای رفع سوء اثر چک برگشتی ارائه کرده است. اگر شما هم چک برگشتی دارید، این مطلب را تا انتها دنبال کنید. در ادامه به‌طور کامل راهکارهای رفع سوء اثر چک برگشتی را توضیح خواهیم داد.
رفع سوء اثر چک برگشتی به چه معناست؟
برای اینکه چک شما نقد شود، نباید موجودی حسابتان از مبلغ چک کمتر باشد. اگر به هر دلیلی نتوانید موجودی خود را از تاریخ نوشته‌شده روی چک تا حداکثر ۱۰ روز پس از آن به این مبلغ برسانید، چک شما برگشت خواهد خورد. وقتی چک برگشت بخورد، اصطلاحاً سوء اثر چک به‌وجود می‌آید که متأسفانه پیامدهای زیر را برای صاحب چک به‌دنبال دارد:
- مسدود شدن گردش مالی و پولی کلیه حساب‌ها و کارت‌های بانکی به میزان کسری مبلغ چک
- جلوگیری از افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید
- ممنوعیت ارائه دسته‌چک جدید در سامانه صیاد
- عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی
- پرداخت نشدن هرگونه تسهیلات بانکی
- عدم صدور ضمانت‌نامه‌های ارزی یا ریالی
شرایط رفع سوء اثر چک برگشتی
رفع سوء اثر چک برگشتی راهکار مفیدی برای ادامه فعالیت‌های اقتصادی و بانکی است، اما شرایط آن چندان هم آسان نیست. برای اینکه بتوانید از امکان رفع سوء اثر چک برگشتی استفاده کنید، باید دو شرط مهم داشته باشید:
- طی ۱۰ روز از تاریخ سررسید چک برگشت‌خورده، باید برای رفع سوء اثر چک برگشتی اقدام کنید. (براساس اعلام برخی منابع، اخیراً محدودیت زمانی ۱۰ روزه برای رفع سوء اثر چک برگشتی حذف شده است. برای اطمینان بیشتر درباره این موضوع، بهتر است به بانک مراجعه کنید.)
- شما و کسی که برایش چک کشیده‌اید، از یکدیگر شکایت قضایی نکرده باشید.
روش‌های رفع سوء اثر چک برگشتی
رفع سوء اثر چک‌های برگشتی از طریق شعب بانک‌های مختلف و واحد‌های تابع آن‌ها صورت می‌گیرد. نکته‌ای که باید به آن توجه کنید، این است که آیا لاشه چک وجود دارد یا نه؛ چراکه در اختیار داشتن یا نداشتن لاشه چک مشخص می‌کند از چه روشی باید برای رفع سوء اثر چک برگشتی استفاده کنید.
در هرکدام از روش‌های زیر، بانک مکلف است مراتب را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی اعلام کند تا فورا و به‌صورت برخط از چک رفع سوءاثر شود.
رفع سوء اثر چک برگشتی با ارائه لاشه چک
۱. تأمین موجودی چک برگشتی
در این روش باید موجودی حسابتان را به‌اندازه ۲برابر مبلغ چک برسانید. پس از آن، بانک مبلغ موجود در حساب را مسدود می‌کند و این موضوع را به اطلاعتان می‌رساند. موجودی شما تا زمانی که دارنده چک برای دریافت وجه به بانک مراجعه کند، مسدود می‌ماند. ۴۸ ساعت بعد از نقد شدن چک هم می‌توانید مبلغ باقی‌مانده را برداشت کنید.
۲. ارائه لاشه چک برگشتی
اگر بتوانید خارج از روال بانکی با دارنده چک به توافق برسید (مثلاً با دادن یک چک دیگر یا پرداخت نقدی مبلغ چک)، کافی است لاشه چک برگشتی را به بانک تحویل دهید. توجه کنید که بانک باید پس از دریافت لاشه چک، یک رسید به شما بدهد.
رفع سوء اثر چک برگشتی بدون ارائه لاشه چک
۱. ارائه رضایت‌نامه محضری
در شرایطی که چک برگشت خورده و دریافت‌کننده چک هم لاشه آن را گم کرده، باید از این روش برای رفع سوء اثر چک برگشتی استفاده کنید. در این حالت فرد دریافت‌کننده چک باید یک رضایت‌نامه محضری ارائه کند و به بانک تحویل دهد.
۲. واریز مبلغ چک به‌حساب قرض‌الحسنه
اگر به هر دلیلی ارائه لاشه چک به بانک ممکن نباشد و دریافت‌کننده چک هم نخواهد یا نتواند رضایت‌نامه محضری ارائه کند، باید به‌عنوان صادرکننده چک، مبلغ چک برگشتی را به‌حساب قرض‌الحسنه جاری بانک واریز کنید و سپس به بانک درخواست دهید که تا حداکثر ۲۴ ماه این مبلغ را بلوکه کند. پس از آن بانک طی ۵ روز به دارنده چک اطلاع می‌دهد که مبلغ چک تأمین شده و می‌تواند برای دریافت آن به بانک مراجعه کند.
۳. ارائه حکم قضایی
اگر لاشه چک موجود نبود و نتوانستید از هیچ‌کدام از دو روش قبلی استفاده کنید، می‌توانید به مراجع قضایی مراجعه کنید، برای رفع سوء اثر چک برگشتی حکم قضایی بگیرید سپس آن را به بانک تحویل دهید.
استعلام رفع سوء اثر از چک برگشتی
پس از انجام مراحل لازم برای رفع سوء اثر، می‌توانید به بانک مراجعه کنید و درخواست گزارش وضعیت حساب دهید. بااین‌حال، یکی از راحت‌ترین روش‌های استعلام اینکه آیا پروسه رفع سوء اثر چک برگشتی انجام شده یا نه، استفاده از اپلیکیشن ساد ۲۴ است. از آنجا که ساد ۲۴ به‌طور مستقیم به سیستم بانک مرکزی متصل است، استعلام چک برگشتی در این اپلیکیشن از طریق بانک مرکزی صورت می‌گیرد.
سخن آخر
رفع سوء اثر چک برگشتی، فرآیندی است که با هدف افزایش اعتبار بانکی افراد انجام می‌شود. این فرآیند شامل پرداخت وجه چک به دارنده آن، دریافت رضایت‌نامه یا حل‌وفصل آن از طریق مراجع قضایی می‌شود. با رفع سوء اثر چک برگشتی، اعتبار مالی افراد مجدداً نزد بانک‌ها و همچنین در معاملات اقتصادی افزایش می‌یابد. اگرچه پس از ۳ سال، سابقه چک برگشتی خودبه‌خود از کارنامه مالی‌تان پاک می‌شود، اما بهتر است هنگام خرید و معامله با چک، به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنید که چک‌تان در زمان مقرر پاس شود.
سؤالات متداول
۱. سوء اثر چک برگشتی یعنی چه؟
سوء اثر چک برگشتی به معنای ثبت وضعیت نامطلوب چک در سیستم بانکی و اعتباری شماست.
۲. سابقه چک برگشتی تا چه مدت در کارنامه مالی باقی می‌ماند؟
در حال حاضر انقضاء سوء اثر چک برگشتی ۳ سال است یعنی اثر چک برگشتی تا ۳ سال در کارنامه مالی افراد باقی خواهد ماند.
۳. اگر دارنده چک حاضر به همکاری نباشد، چه کاری می‌توان انجام داد؟
در صورتی که دارنده چک حاضر به همکاری و ارائه رضایت‌نامه نباشد، می‌توانید با مراجعه به دادگاه و دریافت حکم قضایی، سوء اثر چک برگشتی را رفع کنید. این حکم باید به بانک ارائه شود تا بانک بتواند اقدامات لازم برای رفع سوء اثر را انجام دهد.