بالانس چرخ خودرو یکی از کارهای مهمی است که در سرویس دورهای خودرو انجام می‌شود و به تعادل و عملکرد صحیح لاستیک کمک می‌کند. لاستیک‌های نامتعادل، مشکلات زیادی برای خودرو به‌وجود می‌آورند و تهدیدی برای ایمنی سرنشینان هستند. به همین خاطر به‌محض اینکه متوجه شدید چرخ‌ها بالانس نیستند، بهتر است خودرو را نزد متخصص ببرید. همراه‌مان بمانید؛ در این مطلب، اهمیت بالانس چرخ خودرو، انواع روش‌های بالانس و علائمی را که نشان می‌دهند چرخ‌ها بالانس نیستند، بررسی می‌کنیم.
بالانس چرخ خودرو چیست؟
قبل از نصب لاستیک‌ها روی خودرو، قطعات فلزی چسبی یا ضربه‌ای کوچکی در نزدیکی لبه‌های چرخ‌ها تعبیه می‌شوند تا توزیع وزن تایر یکنواخت شود و هنگام چرخیدن، لرزش نداشته باشد. این فرآیند، بالانس لاستیک خودرو نامیده می‌شود. بالانس لاستیک تضمین می‌کند سواری نرم و آرام باشد و خودرو هنگام حرکت نلرزد.
پس از بالانس چرخ خودرو، تراز چرخ یا تراز تایر انجام می‌شود تا توزیع وزن خودرو روی چرخ‌ها به‌درستی انجام شود. این فرآیند باعث می‌شود که لاستیک به معنای واقعی کلمه، برای سفر جاده‌ای ایمن و مطمئن باشد و خودرو بدون هیچ‌گونه انحراف یا لرزشی حرکت کند.
چرا بالانس بودن چرخ خودرو مهم است؟
۱. سواری نرم‌تر
یکی از مزایای مهم بالانس چرخ، رانندگی نرم‌تر است؛ چراکه لاستیک‌های نامتعادل می‌توانند باعث لرزش خودرو شوند. این لرزش‌ها در سرعت‌های بالا، به‌ویژه سرعت بالای ۸۰ کیلومتر در ساعت، بیشتر می‌شوند. لرزش فرمان هنگام رانندگی در بزرگراه، نشانه بالانس نبودن لاستیک‌هاست.
۲. مصرف سوخت بیشتر
تعادل و بالانس مناسب لاستیک‌ها به‌طور مستقیم بر مصرف سوخت و عملکرد خودرو تأثیر دارد؛ چراکه لاستیک‌های نامتعادل، اصطکاک غیرضروری بیشتری با سطح جاده دارند. این اصطکاک اضافی، باعث افزایش مصرف سوخت می‌شود.
۳. افزایش عمر لاستیک‌ها
فرسایش و ساییدگی نامتوازن لاستیک‌ها، اغلب به‌علت تعادل نداشتن و بالانس نبودن چرخ‌ها اتفاق می‌افتد. وقتی لاستیک‌ها بالانس نباشند، لرزش‌های بیش‌ازحد و سایش ناهموار، باعث فرسودگی سریع‌تر برخی از قسمت‌های لاستیک می‌شود. این موضوع می‌تواند به کاهش عمر مفید لاستیک‌ها منجر شود.
۴. محافظت از سیستم تعلیق خودرو
رانندگی با خودرویی که لاستیک‌هایش متعادل و بالانس هستند، آسان‌تر است. همچنین، بالانس بودن چرخ‌ها باعث کاهش فشار بر روی سیستم تعلیق و سایر قطعات خودرو می‌شود.
۵. سواری ایمن
بالانس چرخ‌ها برای رانندگی ایمن ضروری است. لاستیک‌های نامتعادل نمی‌توانند به‌صورت یکنواخت با سطح جاده تماس داشته باشند؛ درنتیجه، آج تایر در برخی نقاط بیشتر ساییده می‌شود. همین ساییدگی باعث لرزش خودرو می‌شود، تراکم لاستیک را در برخی نقاط کاهش می‌دهد و احتمال ترکیدن لاستیک را بالا می‌برد.
علائم بالانس نبودن چرخ خودرو
بالانس نبودن چرخ خودرو می‌تواند علائم مختلفی داشته باشد؛ مثل:
۱. لرزش و فرمان‌ناپذیری خودرو
یکی از علائم بالانس نبودن چرخ‌ها، لرزش فرمان در هنگام رانندگی است. البته دلایل لرزش فرمان بسیارند، اما معمولاً اگر در سرعت ۸۰ تا ۹۰ کیلومتربرساعت، فرمان خودرو می‌لرزد و در سرعت حدود ۹۰ تا ۹۵ کیلومتربرساعت این لرزش بدتر می‌شود و بعداً در سرعت‌های بالاتر ناپدید می‌شود، یعنی چرخ‌های خودرو بالانس نیستند.
لاستیک‌ها، تنها بخشی از خودرو هستند که با جاده تماس دارند. وزن خودرو باید به‌طور مساوی بین هر چهار لاستیک توزیع شود. اگر چرخی به‌درستی بالانس نشده باشد، یک طرف چرخ وزن بیشتری را تحمل می‌کند و درنتیجه چرخ نامتقارن می‌چرخد و باعث می‌شود لرزش در سراسر ماشین احساس شود.
۲. دشواری هدایت خودرو
قبل‌تر گفتیم که چرخش ناهموار چرخ‌ها را می‌توان با لرزش فرمان متوجه شد. لرزش فرمان می‌تواند مشکل‌ساز باشد و بر توانایی شما در هدایت خودرو تأثیر مستقیم بگذارد.
۳. سایش ناهموار یا بیش‌ازحد آج
یک راه ساده برای تشخیص نامتعادل بودن چرخ‌های خودرو، دیدن ساییدگی‌های نامتقارن یا بیش‌ازحد آج لاستیک است. آج لاستیک‌هایی که بالانس باشند، معمولا به‌صورت یکنواخت در سراسر لاستیک فرسوده می‌شود. اگر فقط بخشی از آج لاستیک‌ها ساییده شود و بقیه قسمت‌ها نشانه‌ای از ساییدگی نداشته باشند، یعنی چرخ بالانس نیست.
چطور ساییدگی غیریکنواخت لاستیک را تشخیص دهیم؟
روبه‌روی ماشین خود بایستید و به لاستیک‌ها نگاه کنید؛ تمام سطح هر ۴ لاستیک باید با جاده در تماس باشد. اگر یک طرف کمی بالاتر از طرف دیگر به نظر برسد، چرخ به‌درستی بالانس نشده است. اگر با این شرایط رانندگی کنید، در حین حرکت خودرو لرزش‌هایی احساس می‌کنید و آج لاستیک به‌سرعت فرسوده می‌شود.
۴. ایجاد صدا در قسمت چرخ و عملکرد نامناسب کمک‌فنرها
چرخش نامتوازن لاستیک‌هایی که بالانس نیستند، می‌تواند بر کمک فنرها و یاتاقان چرخ‌ها هم تأثیر منفی بگذارد.
یاتاقان کمک می‌کند که چرخش چرخ‌های خودرو با کمترین اصطکاک انجام شود. اگر چرخی به‌درستی بالانس نشده باشد، فشار زیادی به بلبرینگ چرخ وارد می‌شود و باعث می‌شود در هنگام رانندگی با سرعت بالا، صدایی از تایر بلند شود. همچنین ممکن است متوجه شوید که خودرو مثل قبل با فرمان قابل کنترل نیست.
کمک فنرها بخشی از سیستم تعلیق خودرو هستند که سواری را راحت‌تر و آرام‌تر می‌کند. اگر چرخ‌ها بالانس نباشند، کمک فنرها نمی‌توانند آن‌طور که باید، مؤثر کار کنند و درنتیجه سواری نرم و آرام نخواهد بود.
۵. مصرف زیاد سوخت
چرخ‌هایی که به‌طور ناهموار می‌چرخند، به نیروی بیشتری برای چرخیدن نیاز دارند. به همین خاطر، مصرف سوخت در خودروهایی که چرخ‌شان بالانس نیست، بیشتر است.
معایب بالانس نبودن چرخ خودرو
اولین پیامد رانندگی با چرخ‌هایی که بالانس نیستند، سایش سریع آج است که اگر مانع آن نشوید، می‌تواند عمر لاستیک‌ها را کم کند.
یکی دیگر از معایب رانندگی با چرخ‌های نامتعادل، آسیب به یاتاقان‌ها یا اجزای سیستم تعلیق است. چرخ‌های نامتعادل تمایل به بالا و پایین پریدن دارند و فشار بیشتری بر قطعات وارد می‌کنند؛ درنتیجه احتمال دارد به تعمیرات پرهزینه نیاز داشته باشند.
اثرات چرخ‌های نامتعادل، به شکل لرزش‌های زیاد در حین رانندگی در بزرگراه نمایان می‌شود که هم می‌تواند آسایش را از سرنشینان بگیرد و هم خطرات بالقوه‌ای دارد که ایمنی‌شان را تهدید می‌کند.
انواع بالانس چرخ خودرو
بالانس کردن تایر به دو روش انجام می‌شود:
۱. بالانس استاتیک
اگر مشکل تعادل چرخ جزئی باشد، بالانس استاتیک، تکنیک مناسب و راحتی برای رفع مشکل است. مراحل بالانس استاتیک به این صورت است:
- چرخ روی دستگاه دوک قرار می‌گیرد.
- مکانیک چرخ را به‌صورت عمودی می‌چرخاند و تعادل آن را می‌سنجد.
- قسمت سنگین‌تر به‌سمت زمین خم می‌شود.
- پس از شناسایی چرخی که بالانس ندارد، مکانیک وزنه‌ای کمتر از ۱.۵ کیلوگرم را به فلنج رینگ اضافه می‌کند.
- چرخ دوباره چرخانده می‌شود تا مکانیک مطمئن شود که بالانس به‌درستی انجام شده است.
۲. بالانس دینامیک
بالانس دینامیکی با دستگاه‌های کامپیوتری چرخان انجام می‌شود. این دستگاه‌ها تایر را در هر سه محور اندازه‌گیری و نقص‌های وزنی را شناسایی می‌کنند. در این روش:
- چرخ و لاستیک روی دستگاه قرار می‌گیرند.
- چرخ با سرعت ۱۶ تا ۹۶ کیلومتر در ساعت می‌چرخد.
- حسگرها، نقص‌های وزنی را ثبت می‌کنند.
- دستگاه محل و مقدار وزنه‌های لازم را مشخص می‌کند.
- وزنه‌هایی به لبه‌های داخلی یا خارجی رینگ اضافه می‌شوند تا دقت و تعادل حفظ شود.
- برای اطمینان از درستی بالانس، چرخ دوباره با سرعت بالا چرخانده و بررسی می‌شود.
بالانس چرخ خودرو چه زمانی باید انجام شود؟
معمولا باید به‌صورت دورهای هر ۵,۰۰۰ تا ۱۰,۰۰۰ کیلومتر یا پس از ۱ تا ۲ سال، تعادل لاستیک‌های خودرو را بررسی کنید.
علاوه‌بر این، در موارد زیر هم بالانس چرخ خودرو باید بررسی شود:
- لاستیک، رینگ یا چرخ جدید خریدید؛
- لاستیک‌ها را تعویض کردید؛
- لاستیک را تعمیر کردید؛
- ماشین به چاله بزرگی برخورد کرده باشد.
به‌جز موارد بالا، علائم زیر را هم به خاطر بسپارید و هر زمان یکی از آنها اتفاق افتاد، سریع برای بالانس چرخ اقدام کنید:
- زمانی که سرعتتان بالاست، فرمان می‌لرزد.
- شاسی به‌طور غیرعادی می‌لرزد.
- به خودرو ضربه بزرگی وارد شده است.
- آج در برخی از نقاط تایر، فرسوده شده است.
- مصرف سوخت خودرو نسبت به قبل بیشتر شده است.
نکات تکمیلی بالانس چرخ خودرو
- بالانس باید بر روی چرخ‌هایی با لاستیک سالم انجام شود. اگر لاستیک‌های خودرویتان فرسوده یا ساییده شده‌اند، توصیه می‌کنیم تعویض‌شان کنید.
- سیستم تعلیق نقش مهمی در کنترل و تعادل خودرو دارد. اگر قطعات سیستم تعلیق فرسوده شده باشند یا روغن‌شان کم شده باشد، ممکن است بر بالانس چرخ خودرو تأثیر منفی بگذارد.
- برای حفظ بالانس و تعادل چرخ‌ها، سرویس دورهای خودرو برای تعویض روغن‌ها، بررسی سیستم تعلیق و بالانس چرخ اهمیت دارد.
- وزنه‌ها باید به‌درستی روی فلنج رینگ چرخ نصب و تنظیم شوند. در غیر این صورت، ممکن است بر بالانس چرخ تاثیر منفی بگذارند و کارایی‌اش را کاهش دهند.
- پس از بالانس چرخ، حتماً فشار باد تایرها را بررسی کنید.
- هرگونه علائم مشکوک مانند لرزش‌های ناگهانی یا صداهای غیرعادی در زمان رانندگی باید بررسی و تعمیر شوند. این علائم ممکن است نشان‌دهنده مشکلاتی در بالانس چرخ یا سیستم تعلیق باشند.
سخن آخر
بالانس چرخ خودرو عامل مهمی در حفظ ایمنی، راحتی و کارایی خودروهاست. بالانس چرخ اگر با دقت و به‌موقع انجام شود، از مشکلات جدی مانند لرزش‌های ناراحت‌کننده و ساییدگی نامتوازن آج لاستیک جلوگیری می‌کند و باعث افزایش عمر مفید اجزای خودرو می‌شود. بنابراین، توصیه می‌کنیم که به‌منظور حفظ ایمنی و کارایی خودرو، حتما به‌صورت دورهای خودرو را نزد متخصص ببرید تا بالانس بودن چرخ‌ها را بررسی کند.