گیربکس CVT چیست و چه تفاوتی با گیربکس معمولی دارد؟

این‌روزها، بیشتر خودروهای تولیدی دنیا از گیربکس CVT استفاده می‌کنند. این نوع از جعبه‌دنده در تولید خودروهای مختلف محبوب است و عملکرد خوبی از خود نشان می‌دهد. ویژگی‌های این نوع از گیربکس مانند امکان تعویض دنده متناسب با سرعت در هر زمان مهم و قابل‌اعتنا است. در ادامه این مطلب از کارنامه، درباره این نوع گیربکس بیشتر می‌خوانید و از تفاوت آن با گیربکس‌های معمولی هم باخبر می‌شوید.

گیربکس CVT چیست؟

گیربکس‌های CVT یا سیستم انتقال قدرت متغیر (Continuously variable transmission) دنده‌هایی ثابت ندارد. این گیربکس به راننده اجازه می‌دهد که در هر لحظه، براساس شرایط و وضعیت خودرو دنده با سرعت متناسب با همان ثانیه تنظیم شود.

این نوع از گیربکس دارای دو محور است که یکی به پیشرانه متصل است و دیگری هم به چرخ‌های خودرو وصل می‌شود. چنین ساختاری باعث می‌شود که فرایند انتقال قدرت بین دنده‌های سبک و سنگین نرم و روان انجام شود.

جعبه‌دنده از بخش‌های مهم خودرو است که طیف گسترده و متنوعی هم دارند. در واقع، شرکت‌های خودروسازی از مدل‌های مختلفی برای طراحی و ساخت گیربکس استفاده می‌کنند. مدل‌های قدیمی‌تر خودرو فقط ۳ دنده دارند اما برخی از مدل‌ها هم با ۱۱ دنده کار می‌کنند و سیستم انتقال قدرت بسیار قوی و ارزشمندی دارند.

مزایای گیربکس‌های CVT

از مزایای گیربکس‌های CVT می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش مصرف سوخت؛
• نرم‌کردن حالت تعویض دنده
• انتقال قدرت مناسب به چرخ‌ها
• کمترشدن وزن خودرو

• کاهش هزینه‌های نگهداری

کاهش مصرف سوخت

ضریب دنده در گیربکس‌های CVT، دور موتور را بهینه می‌کند و متناسب با بهترین حالت ممکن تنظیم می‌شود. در نتیجه، امکان کاهش مصرف سوخت هم به‌وجود می‌آید. صرفه‌جویی در مصرف سوخت می‌تواند امتیاز بزرگی برای خودروهای دارای گیربکس CVT باشد.

نرم‌کردن حالت تعویض دنده

در خودروهایی با جعبه‌دنده CVT نیازی به جابه‌جایی دستی دنده وجود ندارد و تعویض دنده بی‌صدا و بدون لرزش انجام می‌شود. این یکی از مزایای مهم گیربکس سی‌وی‌تی است.

انتقال قدرت مناسب به چرخ‌ها

اگر خودرویی گیربکس CVT داشته باشد، در شکل‌های مختلف رانندگی به خودرو قدرتی متناسب با سرعت حرکت داده می‌شود. خودرو با چنین گیربکسی با نسبت دنده مناسب هر لحظه حرکت می‌کند.

کمترشدن وزن خودرو

در خودروهایی که جعبه‌دنده CVT دارند، خبری از چرخ‌دنده‌هایی نیست که در گیربکس‌های معمولی وجود دارد. این موضوع باعث می‌شود که وزن خودروها با چنین گیربکسی کاهش پیدا کند. سبک‌ترشدن تجهیزات و ابزارهای موجود در هر خودرو به معنای قدم‌گذاشتن در مسیری مینیمال برای طراحی وسایل نقلیه مختلف است.

کاهش هزینه‌های نگهداری

یکی از مزایای کمتر‌گفته‌شده گیربکس CVT این است که در مقایسه با گیربکس‌های اتوماتیک هیدرولیکی، قطعات مکانیکی متحرک کمتری دارد. نبود مجموعه دنده‌های سیاره‌ای و کلاچ‌های چندصفحه‌ای باعث می‌شود فشار و استهلاک مکانیکی کاهش یابد. همین موضوع هزینه‌های بلندمدت نگهداری را پایین می‌آورد.

معایب گیربکس CVT چیست؟

ایرادات و معایبی هم در گیربکس‌های CVT وجود دارد:

• هزینه تعمیرات زیاد
• صدای زیاد پیشرانه
• حس رانندگی غیرطبیعی
• محدودیت در قدرت

هزینه تعمیرات زیاد

قطعاتی که برای تعمیر این نوع گیربکس استفاده می‌شوند، گران‌‌قیمت هستند. هر تعمیرکاری هم از عهده تعمیر گیربکس CVT برنمی‌آید. برای سرویس‌کردن و تعمیر این نوع از جعبه‌دنده باید از کمک کارشناسان باتجربه استفاده کنید. در غیر این صورت، مشکل خودروی شما رفع نمی‌شود و هزینه‌ای بیهوه صرفه بررسی وضعیت خودرو می‌کنید.

صدای زیاد پیشرانه

گیربکس‌های CVT در دور بالا، صدای زیادی تولید می‌کنند. اگر خودرویی با پیشرانه قدرتمند مجهز به این نوع از گیربکس باشد، در حین دورگرفتن صدای زیادی تولید می‌کند. این موضوع تاحد زیادی برای سرنشینان خودرو ناخوشایند است.

حتما بخوانید: انواع صدای ماشین و ۱۲ مشکلی که می‌تواند دردسرساز شود

حس رانندگی غیرطبیعی

یکی از رایج‌ترین انتقادها به گیربکس CVT همین حس «طبیعی نبودن» رانندگی است. دلیل آن هم این است که در گیربکس‌های CVT تغییر دنده واقعی وجود ندارد؛ بنابراین راننده صدای افزایش دور موتور را می‌شنود اما شتاب‌گیری خودرو مانند گیربکس‌های معمولی مرحله‌به‌مرحله نیست. این موضوع باعث می‌شود برخی رانندگان احساس کنند کنترل دقیقی روی خودرو ندارند.

محدودیت در قدرت

یکی از مهم‌ترین ضعف‌های گیربکس CVT، محدودیت آن در تحمل گشتاورهای بالا است. طراحی اصلی این گیربکس بر پایه تسمه و پولی است و همین ساختار باعث می‌شود نتواند فشار و گشتاور زیاد را مانند گیربکس‌های اتوماتیک هیدرولیکی یا دوکلاچه تحمل کند.

تفاوت گیربکس CVT و معمولی چیست؟

با شناخت نسبی که درباره گیربکس‌های CVT به‌دست آوردید به‌سراغ مقایسه این جعبه‌دنده‌ها با هم‌تایان معمولی‌شان می‌رویم. با توجه به ویژگی‌هایی که از گیربکس CVT مطرح شد به چند تفاوت اصلی آن با گیربکس معمولی اشاره می‌کنیم.

ساختار گیربس معمولی و CVT

گیربکس‌های سی‌وی‌تی دنده ندارند و از دو قرقره مخروطی تشکیل می‌شوند. یکی از این قرقره‌ها به موتور و دیگری به باقی بخش‌های سیستم قدرت متصل می‌شود. ابعاد قرقره‌ها براساس میزان قدرت موردنیاز چرخ‌ها از موتور تغییر می‌کند.

گیربکس‌های معمولی دارای دنده هستند و از همین رو زمانی که خودرو شتاب می‌گیرد، دنده‌ها تغییر مکان می‌دهند. برخی از رانندگان از اینکه خودروهای مجهز به گیریکس CVT تغییر دنده ندارند، احساس خوبی پیدا نمی‌کنند و ترجیح می‌دهند که گیربکس وسیله‌شان معمولی باشد.

امکان فرسودگی تسمه میان قرقره‌های گیربکس‌های سی‌وی‌تی وجود دارد. اگر چنین چیزی رخ بدهد، با چرخش دور موتور لغزش برای خودرو پیش می‌آید. توجه به ساختار گیربکس‌ها و آگاهی از عملکرد بخش‌های مختلف خودرو، راهی برای عیب‌یابی آن در هنگام بروز مشکلات است. پس نباید ارزش شناخت عملکرد انواع بخش‌های خوردو از جمله گیربکس را نادیده بگیرید.

[ad_list_block]

تفاوت عملکرد خودرو با گیربکس معمولی و CVT

همان‌طور که گفته شد، گیربکس‌های CVT به‌طور مداوم نسبت به دنده تغییر می‌کند. چنین عملکردی موجب می‌شود که راندمان حرکت و مصرف سوخت خودرو را بالا می‌برد. فرقی نمی‌کند که سرعت موتور چقدر است، در هر حال، وجود این جعبه‌دنده در خودرو باعث می‌شود که عملکرد بهتری داشته باشد و مصرف سوختش هم بهینه می‌شود.

توزیع و انتقال قدرت مناسب در خودروهای مجهز به گیربکس CVT هم عاملی برای نرم‌ترشدن سواری وسیله است. خودروهایی با این دنده در زمان نیاز به نیروی اضافی با تغییر دنده مواجه نمی‌شوند. در نتیجه، مانند خودروهای معمولی نیستند که گاهی در زمان تغییر دنده، سرنشینان را به جلو پرتاب می‌کنند. رانندگی با خودروهای مجهز به جعبه‌دنده CVT هم آسان‌تر از خودروهایی با دنده معمولی است.

توانایی گیربکس‌های سی‌وی‌تی در کنترل دامنه دور موتور بیشتر از نمونه‌های معمولی است. به‌همین خاطر، هدررفت روغن گیربکس کمتری در خودرو ایجاد می‌کنند.

حتما بخوانید: بهترین زمان تعویض روغن گیربکس چه موقع است؟

سرویس گیربکس‌های معمولی و CVT

سرویس‌کردن گیربکس‌های CVT هم نسبت به موارد معمولی متفاوت است. گیربکس سی‌وی‌تی برای سرویس‌شدن نیاز به روغن، مایع انتقال و تجهیزات و قطعات خاصی دارد. برای سرویس‌کردن این جعبه‌دنده‌ها هم نیاز به مراجعه به کارشناسی خبره دارید. برای نگهداری درست از گیربکس CVT، باید از مایعات مناسبی برای روغن‌کاری‌اش استفاده کنید. رسیدگی و مراقبت از گیربکس‌های CVT کمی چالش‌برانگیزتر از نگهداری نمونه‌های معمولی است.

تفاوت گیربکس CVT با گیربکس اتوماتیک هیدرولیکی

مقایسه گیربکس CVT با گیربکس اتوماتیک هیدرولیکی (Torque Converter) یکی از رایج‌ترین پرسش‌ها میان خریداران خودرو است؛ زیرا این دو نوع گیربکس، فلسفه ساخت و تجربه رانندگی کاملاً متفاوتی دارند.

۱. ساختار و عملکرد

• گیربکس CVT از تسمه و پولی استفاده می‌کند و دندهٔ ثابت ندارد؛ نسبت دنده پیوسته تغییر می‌کند.

• گیربکس اتوماتیک هیدرولیکی از دنده‌های سیاره‌ای، کلاچ‌ها و مبدل گشتاور تشکیل شده است و یک سری نسبت دنده مشخص دارد.

۲. نرمی رانندگی

• CVT نرم‌ترین نوع انتقال قدرت را ارائه می‌دهد؛ تعویض دنده‌ محسوس نیست.

• هیدرولیکی تعویض دنده را با کمی تکان یا ضربه همراه دارد، اما در مدل‌های جدید این ضربه تقریباً حذف شده است.

۳. شتاب و قدرت

• CVT برای رانندگی ملایم، شهری و اقتصادی عالی است اما در فشار زیاد ممکن است از نظر گشتاور کم بیاورد.

• هیدرولیکی برای موتورهای قوی‌تر مناسب‌تر است و در شتاب‌گیری، حس قدرت بیشتری منتقل می‌کند.

۴. مصرف سوخت

• CVT به‌طور میانگین مصرف سوخت را ۵ تا ۱۰٪ کاهش می‌دهد.

• هیدرولیکی مصرف بالاتری دارد، زیرا مبدل گشتاور انرژی بیشتری هدر می‌دهد.

۵. هزینه و تعمیرات

• CVT تعمیر تخصصی‌تری می‌خواهد و قطعات آن گران‌تر است.

• هیدرولیکی تعمیرپذیرتر است و تعمیرگاه‌های بیشتری آن را سرویس می‌کنند.

نتیجه مقایسه

گیربکس CVT با گیربکس دوکلاچه (DCT)

گیربکس دوکلاچه یا DCT (Dual Clutch Transmission) یکی از مدرن‌ترین و سریع‌ترین انواع گیربکس‌های اتومات است و مقایسه آن با گیربکس CVT کمک می‌کند بهتر بفهمیم هرکدام برای چه نوع رانندگی مناسب‌اند.

۱. ساختار و نحوه عملکرد

• CVT از تسمه و پولی استفاده می‌کند و بدون دندهٔ مشخص کار می‌کند. نسبت دنده کاملا پیوسته و متغیر است.

• DCT از دو کلاچ مجزا برای دنده‌های زوج و فرد بهره می‌گیرد؛ تعویض دنده به‌صورت فوق‌العاده سریع و بدون وقفه قدرت انجام می‌شود.

۲. شتاب و عملکرد دینامیکی

• CVT شتاب اولیه یکنواخت و نرم دارد اما در سرعت‌های بالا توان محدودی دارد.

• DCT برای شتاب‌گیری سریع عالی است و واکنش تیز و اسپرت ارائه می‌دهد؛
  به همین دلیل در خودروهای اسپرت، توربوشارژر و کراس‌اوورهای قدرتمند استفاده می‌شود.

۳. مصرف سوخت

• هر دو گیربکس اقتصادی هستند اما:

  • CVT مصرف سوخت را بهتر کنترل می‌کند، به‌خصوص در رانندگی شهری.

  • DCT بسته به نوع خشک یا تر بودن، مصرفی نزدیک به CVT دارد اما در ترافیک سنگین کارایی‌اش افت می‌کند.

۴. نرمی رانندگی

• CVT نرم‌ترین تجربه رانندگی را ارائه می‌دهد؛ بدون ضربه، بدون تعویض دنده محسوس.

• DCT در سرعت‌های پایین گاهی لرزش و تقه دارد، مخصوصا در نسخه‌های خشک که روی خودروهای اقتصادی‌تر نصب می‌شود.

۵. پیچیدگی و هزینه تعمیر

• CVT حساس به کیفیت روغن است و تسمه آن گران و تخصصی است.

• DCT سیستم پیچیده‌تری دارد و کلاچ‌ها، صفحات و یونیت هیدرولیک آن هزینه تعمیر بالایی دارند.

۶. کاربرد مناسب هر گیربکس

کاربردهای گیربکس CVT در خودروهای مختلف

گیربکس CVT به دلیل نرمی، مصرف سوخت کم و ساختار ساده‌تر نسبت به گیربکس‌های چند‌دنده، در گروه‌های مختلف خودرو استفاده می‌شود. اما همه خودروها برای این نوع گیربکس مناسب نیستند. در ادامه، دقیق‌تر بررسی می‌کنیم که CVT کجا بهترین کارایی را دارد و چرا برخی شرکت‌ها از آن استفاده گسترده‌تری می‌کنند.

۱. خودروهای اقتصادی و شهری

بیشترین کاربرد گیربکس CVT در خودروهای اقتصادی است؛ چون:

• هزینه ساخت پایین‌تری نسبت به گیربکس اتوماتیک هیدرولیکی دارد.

• مصرف سوخت را به شکل قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.

• تعویض دنده بسیار نرم است؛ برای ترافیک شهری عالی است.

۲. کراس‌اوورها و SUVهای سبک

کراس‌اوورهای خانوادگی که نیاز به شتاب بسیار تهاجمی ندارند، از CVT استفاده می‌کنند تا سواری نرم و کم‌مصرف ارائه شود.

• مناسب برای رانندگی روزمره

• انتقال قدرت یکنواخت

• کاهش استهلاک در کاربری شهری

نمونه‌ها: نیسان قشقایی، سوبارو XV، تویوتا C-HR، نیسان ایکس‌تریل.

۳. خودروهای هیبریدی

هیبریدها به‌طور طبیعی با CVT سازگاری بالایی دارند، چون موتور الکتریکی و بنزینی باید هماهنگ کار کنند و CVT این هماهنگی را بسیار بهتر از گیربکس‌های معمولی برقرار می‌کند.

مزایا در خودروهای هیبریدی:

• هماهنگی دقیق بین موتور الکتریکی و بنزینی

• راندمان سوخت بسیار بهتر

• کم کردن شوک و لرزش حین تغییر حالت انرژی

نمونه‌ها: تویوتا پریوس، لکسوس CT200h، هیوندای النترا هیبرید.

نکات مراقبت از گیربکس CVT

گیربکس CVT به دلیل عملکرد ظریف و حساسیت بالای قطعاتی مثل تسمه فولادی، پولی‌ها و روغن CVT نیازمند مراقبت دقیق‌تری نسبت به گیربکس‌های معمولی است. رعایت نکات زیر باعث افزایش عمر مفید این گیربکس و کاهش هزینه‌های تعمیرات می‌شود:

۱. تعویض به‌موقع روغن گیربکس CVT

روغن گیربکس CVT برخلاف تصور برخی، عمر دائمی ندارد و باید معمولا بین ۴۰ تا ۶۰ هزار کیلومتر تعویض شود.
روغن فرسوده می‌تواند سبب لغزش تسمه، ایجاد صدا، ضربه و حتی سوختن کامل گیربکس CVT شود.

۲. استفاده از روغن مخصوص CVT

گیربکس CVT فقط باید با روغن مخصوص خودش کار کند. استفاده از روغن ATF معمولی، یکی از رایج‌ترین دلایل خرابی کامل گیربکس CVT است.

۳. گرم‌کردن خودرو پیش از حرکت

در هوای سرد، چند ثانیه به خودرو فرصت بدهید تا روغن CVT گردش پیدا کند.
این کار از آسیب به پولی‌ها و تسمه جلوگیری می‌کند.

۴. جلوگیری از گازدادن ناگهانی

تغییرات ناگهانی گاز، فشار زیادی به تسمه و پولی‌ها وارد می‌کند و می‌تواند سبب لغزش، داغ کردن گیربکس و آسیب جدی شود.

۵. با بار سنگین مداوم رانندگی نکنید

CVT برای رانندگی عادی طراحی شده، نه بارکشی و شتاب‌گیری‌های شدید.
این موارد باعث افزایش دما و کاهش عمر مفید گیربکس CVT می‌شوند.

۶. چک کردن سلامت رادیاتور روغن CVT

داغ کردن، قاتل گیربکس CVT است. بنابراین تمیزی رادیاتور و عملکرد صحیح فن بسیار اهمیت دارد.

۷. سرویس دوره‌ای توسط متخصص CVT

تعمیرکاران معمولی تجربه کافی ندارند و یک اشتباه می‌تواند هزینه‌های چند ده میلیون تومانی ایجاد کند.

راهنمای رانندگی صحیح با خودرو دارای گیربکس CVT

رانندگی با CVT قواعد خودش را دارد. رعایت این نکات، عملکرد بهتر خودرو و عمر طولانی‌تر گیربکس را تضمین می‌کند.

۱. از حالت N هنگام توقف طولانی درست استفاده کنید

اگر در ترافیک ایستاده‌اید و می‌دانید توقف طولانی می‌شود، دسته‌دنده را روی N بگذارید، اما فقط وقتی پایتان روی ترمز نیست.
این کار باعث کاهش فشار روی تسمه CVT می‌شود.

۲. از حالت D به R یا P هنگام حرکت خودداری کنید

تغییر وضعیت بین حالت‌های حرکتی باید کاملاً در توقف کامل انجام شود.
این کار یکی از رایج‌ترین دلایل ضربه گیربکس و آسیب به پولی‌ها است.

۳. احتیاط در سربالایی

در سربالایی‌های تند:

• هرگز گاز یک‌دفعه ندهید.

• اگر خودرو حالت L یا B دارد، از آن استفاده کنید تا فشار از روی تسمه برداشته شود.

۴. هنگام سبقت‌گیری، گاز را یکنواخت افزایش دهید

در گیربکس CVT افزایش ناگهانی گاز موجب لغزش تسمه می‌شود. یک فشار یکنواخت و تدریجی بهتر است.

۵. به صدای موتور توجه کنید

اگر صدای زوزه یا افزایش دور موتور بدون افزایش سرعت احساس کردید، احتمال لغزش تسمه گیربکس CVT وجود دارد.

۶. از دنده‌معکوس مصنوعی بی‌دلیل استفاده نکنید

بعضی خودروهای CVT دنده‌معکوس مصنوعی دارند، اما استفاده‌ زیاد از حالت‌های شبیه‌سازی‌شده، فشار اضافی ایجاد می‌کند.

۷. بکسل کردن خودرو با CVT ممنوع!

CVT برای کشیدن بار، بکسل‌کردن خودرو یا شروع‌های قدرتی طراحی نشده است.
این کار می‌تواند گیربکس را نیم‌سوز کند.

در آخر

وجود گیربکس CVT می‌تواند سواری نرم‌تری با خودرو را به‌وجود بیاورد و تجربه‌تان در رانندگی را خوشایندتر کند. این گیربکس‌ها از هم‌تایان معمولی‌شان عملکرد بهتری دارند و خوردو را سبک‌تر می‌کنند. با این حال، برخی از رانندگان معتقدند که حس کنترل خودرو و حرکت در رانندگی با وجود چنین گیربکس‌هایی مخدوش می‌شود. به‌همین خاطر، بعضی از خودروهایی که CVT دارند، برای ایجاد حسی خوشایند برای رانندگان از تغییر دنده مصنوعی استفاده می‌کنند. نظر شما چیست؟ با این افراد موافق هستید؟ احساس می‌کنید که وجود گیربکس CVT باعث می‌شود، حس کنترل وسیله از دست برود؟