بارها شده است که هنگام تعمیرات خودرو درباره تسمه دینام یا تسمه پروانه آن شنیده‌ایم. ممکن است تصور کنید که این دو، جدا از هم هستند و وظایفی مجزا برعهده دارند. اما این دو تسمه در واقع یک قطعه هستند که دو اسم متفاوت برای آن‌ها مطرح می‌شود. تسمه دینام بیشتر در موتورهای عرضی و تسمه پروانه بیشتر در موتورهای طولی استفاده می‌شوند.
در موتورهای طولی که از تسمه پروانه استفاده می‌شود یکی از وظایف تسمه به چرخش درآوردن پروانه است و در موتورهای عرضی که از تسمه دینام استفاده می شود پروانه فن توسط یک موتور دی‌سی به چرخش در می‌آید.
گاهی پیش آمده که تعمیرکار دلیل خرابی برخی قطعات را مشکلات این تسمه اعلام می‌کند. این نکته مهم را نیز همواره یادآور می‌شوند که این تسمه زمان مصرف مشخص و محدودی دارد و باید پس از پایان عمر مفیدش تعویض شود. اما تسمه دینام یا پروانه در خودرو چه کاری انجام می‌دهد؟ چرا به این نام خوانده می‌شود؟ اهمیت آن چیست؟ از چه جنسی ساخته می‌شود؟ چرا باید به‌موقع تعویض شود؟ امروز قصد داریم به تمامی این سؤالات پاسخ دهیم و از تسمه دینام یا تسمه پروانه و عملکرد آن در خودرو بیشتر بدانیم. با ما همراه شوید.
تسمه چیست؟
برای توضیح بهتر وظایف، عملکرد و اهمیت این تسمه در خودروها بهتر است ابتدا درباره ماهیت تسمه بیشتر بدانیم. تسمه یا BELT به حلقه‌ای گفته می‌شود که از جنسی انعطاف‌پذیر ساخته شده است. از تسمه برای انتقال انرژی و ایجاد اتصالات مکانیکی کمک گرفته می‌شود. تسمه‌ها معمولا به دور چند پولی، هرزگرد، قرقره یا چرخ پیچیده می‌شوند و یک مدار بسته ایجاد می‌کنند و ضمن انتقال نیروی چرخشی این اجزا به یکدیگر، ارتباط‌شان را نیز حفظ می‌کنند.
تسمه‌ها قطرهای متفاوتی دارند که این نکته به کارایی و محل استفاده آن‌ها مرتبط است. در سیستم موتورهای درون‌سوز، تسمه‌ها اجزای مهمی هستند که وظایف مهمی را برعهده دارند. این تسمه‌ها عمل انتقال نیروی چرخشی موتور به قطعات مهم دیگر را انجام می‌دهند.
تسمه‌های خودرو معمولا از جنس لاستیک مقاوم ساخته می‌شوند. تسمه‌ها به‌دلیل جنس لاستیکی‌شان عمر مشخصی دارند و با کارکرد طولانی قابلیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند، ترک می‌خورند یا پاره می‌شوند. پارگی تسمه‌ها یا ترک خوردن آن‌ها در خودرو می‌تواند بسیار خطرناک باشد و اگر این اتفاق حین رانندگی بیفتد، ممکن است صدمات جبران‌ناپذیر جانی و مالی به همراه داشته باشد.
تسمه دینام یا تسمه پروانه چیست؟
تسمه دینام یا تسمه پروانه یا تسمه مارپیچ، نوعی تسمه یا کمربند انتقال قدرت است که وظیفه انتقال نیروی گشتاور موتور به اجزای مختلف خودرو مانند واتر پمپ، اویل پمپ، دینام و سیستم تهویه مطبوع را برعهده دارد. این تسمه یک قرقره یا پولی مخصوص دارد که به سر میل‌لنگ متصل است. با پیچیدن تسمه به دور این پولی، نیروی حرکت میل‌لنگ به آن منتقل می‌شود. به این ترتیب با شروع به کار موتور و چرخش میل‌لنگ به حرکت درآمده و گشتاور موتور را به اجزای موجود در مسیرش منتقل می‌کند و با توقف موتور نیز متوقف می‌شود.
همین شرح کوتاه تا حدودی اهمیت این تسمه را نمایان می‌کند. چرا که ایجاد هرگونه مشکلی در این تسمه، منجر به توقف عملکرد تمام اجزای مرتبط با آن‌ها می‌شود. تسمه دینام می‌تواند یک یا دو تسمه مجزا باشد که به دور اجزای ذکر شده می‌چرخد. و زمانی به آن تسمه مارپیچ می‌گویند که یکی باشد. چرا که در طول مسیر خود، به دور قرقره‌های متعددی می‌پیچد و ظاهری پیچ‌درپیچ می‌گیرد. تسمه پروانه معمولا در موتورهای طولی در جلوترین قسمت و نزدیک به رادیاتور و سر میل‌لنگ بسته می‌شود و تسمه دینام در سمت چپ موتور و قسمت سر میل‌لنگ مشاهده می‌شود.
حتما بخوانید: فول آپشن‌ترین خودروهای داخلی که می‌توانید روی امکانات‌شان حساب کنید
وظیفه تسمه دینام یا تسمه پروانه چیست؟
دینام یا آلترناتور تأمین‌کننده انرژی موردنیاز قطعه‌های متعددی است. اما این قطعه انرژی اولیه خود را از موتور دریافت می‌کند. وظیفه اصلی تسمه دینام، همان‌طور که از اسمش پیداست، برقراری ارتباط دینام با موتور و انتقال نیروی چرخشی موتور به دینام است. به این ترتیب، دینام که نوعی ژنراتور جریان مستقیم است، انرژی مکانیکی را از موتور و به کمک تسمه مخصوصش دریافت کرده و به انرژی الکتریکی موردنیاز باتری تبدیل می‌کند. در نتیجه می‌توان گفت، سلامت باتری، تامین انرژی آن و تامین برق خودرو نیز با واسطه دینام، به این تسمه و فعالیت صحیح آن وابسته است. به این ترتیب تأمین برق قسمت‌های مختلف خودرو نیز به‌نوعی به تسمه تایم وابسته است. با این تعریف، می‌توان وظایف تسمه تایم را به شرح زیر بیان کرد:
- تأمین نیروی موردنیاز دینام در سیستم برق خودرو
- به حرکت درآوردن پروانه در سیستم خنک‌کاری خودرو
- تأمین نیروی چرخشی پمپ هیدرولیک سیستم فرمان
- تأمین گشتاور موردنیاز واتر پمپ در سیستم خنک‌کاری خودرو
- تأمین انرژی موردنیاز کمپرسور در سیستم تهویه مطبوع خودرو
البته در گذشته برای هریک از این اجزا تسمه مخصوص به خود آن استفاده می‌شد. اما این روش تعمیرات را سخت و جاگذاری تسمه‌ها را مشکل می‌کرد. به این ترتیب تسمه پروانه یا تسمه دینام جایگزین همه آن‌ها شد. اگر از دو تسمه در این بخش استفاده شود، معمولا یکی برای چرخاندن پروانه، کمپرسور، اویل پمپ و واتر پمپ و دیگری برای فعال کردن دینام مورد استفاده قرار می‌گیرد. به این ترتیب تسمه پروانه و تسمه دینام می‌توانند دو قطعه جدا و یا یک تسمه مارپیچ واحد باشند.
ساختار تسمه دینام یا تسمه پروانه
تسمه دینام یا تسمه پروانه، اگر در یک بدنه واحد و به‌عنوان تسمه مارپیچ به‌کار برند یا دو مورد جدا باشند، در هر حال نوعی تسمه انتقال قدرت محسوب می‌شوند. تسمه‌های انتقال قدرت از نوع تسمه‌های وی (V) شکل هستند. به این تسمه‌ها V-BELT یا تسمه شیری گفته می‌شود. دلیل این نامگذاری شکل سطح مقطع V شکل تسمه است که فرمی ذوزنقه‌ای دارد. این فرم باعث می‌شود تسمه روی پولی خود بهتر بنشیند و کشش خوبی را ایجاد کند. این تسمه‌ها در یک سمت صاف و مسطح هستند و در سمت دیگر شیاردار. سطح صاف نیز سمت داخل تسمه قرار می‌گیرد. طول تسمه پروانه معمولا با توجه به ساختار اجزای فنی خودرو انتخاب می‌شود. تسمه پروانه یا تسمه دینام از ترکیب نخ، الیاف طبیعی و پلاستیک ساخته می‌شود. به این ترتیب که الیاف و نخ‌ها در کنار هم کشیده شده و لایه پلاستیک روی آن‌ها را پوشانده و محافظت می‌کند.
در آخر
در این مطلب با تسمه دینام (تسمه پروانه) آشنا شدیم و دیدیم که این قطعه در سلامت کلی خودرو و کارکرد دیگر قطعات خودرو چقدر اهمیت دارد. امیدواریم با مطالعه این مطلب پاسخ تمام پرسش‌هایتان را گرفته باشید. اگر هم این‌طور نیست، حتما دیدگاه‌ها و سؤالاتتان را در بخش دیدگاه‌ها با ما به اشتراک بگذارید. کارشناسان کارنامه آماده پاسخگویی به سؤالاتتان هستند.