علائم خرابی استپر موتور و نحوه شستن و تعویض آن

استپر موتور یکی از قطعات مهم خودرو است که وظیفه مدیریت و تنظیم دور آرام (idle speed) موتور را به عهده دارد. این قطعه دور موتور را در حالتی که درجا کار می‌کند، در صورت لزوم افزایش یا کاهش می‌دهد. خرابی استپر درصورتی‌که نادیده گرفته شود، می‌تواند به اجزای موتور آسیب برساند. در این مطلب درباره استپر موتور، علائم خرابی استپر موتور و نحوه تمیزکردن یا تعویض آن صحبت خواهیم کرد.

توضیحی کوتاه درباره استپر موتور

ابتدا بیایید خیلی سریع با این قطعه آشنا شویم. گفتیم که استپر موتور (idle control valve) که معمولا به آن سوپاپ کنترل هوا در دور آرام هم گفته می‌شود، وظیفه کنترل دور آرام موتور را برعهده دارد. شکل و مدل استپر موتور در بیشتر خودروها یکسان است. بنابراین هر مدل ماشینی داشته باشید می‌توانید از همین مقاله کمک بگیرید.

بیشتر استپرها به‌شکل موتور یا دریچه موتوردار هستند که روی منیفولد (چندراهه) ورودی خودرو نصب می‌شوند. استپر با «ماژول کنترل موتور» تنظیم می‌شود و دور آرام موتور را با توجه به پارامترهایی مانند دمای موتور و بار سیستم الکتریکی تنظیم می‌کند.

دلایل خرابی استپر ماشین

دلایل خرابی استپر زیاد نیستند. ممکن است انژکتورهای سوخت کثیف باشند، رسوبات یا کربن روی آن تجمع کرده باشد، فیلترهای هوا مسدود شده یا شمع‌ها معیوب باشند. بااین‌حال رایج‌ترین دلیل خرابی استپر ماشین آلودگی آن به‌دلیل تجمع رسوبات و کربن است.

علائم خرابی استپر موتور

هنگامی که استپر خراب می‌شود، می‌تواند مشکلات خاصی را در خودرو ایجاد کند. در برخی موارد حتی ممکن است آسیبی به موتور بزند که قابل‌اصلاح نباشد. برای عیب‌یابی استپر موتور می‌توانید به علائمی که نشان می‌دهند استپر خراب شده است دقت کنید. این نشانه‌ها عبارت‌اند از:

۱. دور آرام نامنظم

یکی از رایج‌ترین علائم خرابی استپر خودرو، دور آرام نامنظم است. استپر برای تنظیم و حفظ دور موتور در سرعت ثابت برنامه‌ریزی شده است. اگر استپر خراب شود یا از کار بیفتد، وقتی موتور در جا کار می‌کند، سرعت دورآرام به‌طور غیرعادی بالا پایین می‌کند. در برخی موارد ممکن است به‌شکل متناوب باشد؛ یعنی سریع بالا می‌رود و به یکباره افت می‌کند و همین روند در فواصل معین تکرار می‌شود.

حتما بخوانید: وکالت خرید و فروش خودرو و هر آنچه درباره آن باید بدانید

۲. روشن‌شدن چراغ چک موتور

یکی دیگر از نشانه‌های خرابی احتمالی استپر، روشن‌شدن چراغ چک موتور است. اگر ماژول کنترل موتور مشکلی را در استپر تشخیص دهد، چراغ چک موتور را روشن می‌کند تا به راننده اطلاع دهد که مشکلی به وجود آمده است. ازآنجاکه مشکلات زیادی در خودرو وجود دارند که باعث می‌شوند چراغ چک روشن شود، برای یافتن دلیل اصلی باید اسکن رایانه و بررسی کد مربوطه انجام شود. اگر اسکنر کد P0505 را نشان دهد یعنی مشکل از استپر است.

۳. خاموش‌شدن خودبه‌خودی موتور

یکی دیگر از علائم خرابی استپر موتور که جدی‌ترین نشانه آن به شمار می‌رود خاموش‌شدن موتور است. این زمانی است که خرابی استپر به آخرین مرحله رسیده است و خودرو در حالت در جا هوای کافی به دست نمی‌آورد. به همین دلیل وقتی موتور در جا کار می‌کند خاموش می‌شود. در برخی موارد حتی ممکن است در جا کار نکند و به‌محض روشن‌شدن متوقف شود.

۴. دور آرام ناهنجار و سخت

وقتی استپر موتور سالم است، ماشین باید هنگام در جا کار کردن کاملا نرم و روان کار کند. خرابی استپر باعث می‌شود موتور در حالت دور آرام خشن و سخت کار کند و لرزش‌های شدید داشته باشد. دلیلش این است که در حالت در جا به موتور هوای کمتری می‌رسد و در نتیجه ماشین با تکان‌های شدید واکنش نشان می‌دهد.

۵. خاموش‌شدن موتور در هنگام بار اضافی

گفتیم اگر موتور خودبه‌خود در هنگام در جا کار کردن خاموش شود مشکل از استپر است. اما گاهی هم ممکن است موتور در هنگامی که بار روی آن افزایش می‌یابد خاموش می‌شود. برای مثال، اگر استپر موتور خراب باشد و شما بخاری یا کولر را روشن کنید، بلافاصله موتور از کار می‌افتد. در این حالت حس می‌کنید فرمان ماشین دارد به یک سمت کشیده می‌شود. این هم یکی دیگر از علائم خرابی استپر است.

رفع مشکل استپر موتور

درست است که گاهی می‌توان با استپر خراب هم رانندگی کرد، اما این کار فقط باعث آسیب‌دیدن بیشتر اجزای موتور می‌شود و هزینه بیشتری روی دستتان می‌گذارد. شاید برخی افراد به شما بگویند: «نذار ماشین در جا کار کنه. مشکلی پیش نمی‌یاد و لازم هم نیست استپر رو عوض کنی». خودتان فکر کنید آیا می‌توانید اجازه ندهید ماشین در جا کار کند؟ روزهای سرد که باید ماشین بعد از استارت خوردن کمی گرم شود چه می‌کنید؟ آیا می‌توانید پشت چراغ‌قرمز ماشین را خاموش کنید؟ آیا اگر پلیس در برابر شما ایست بدهد و لازم باشد مدتی کوتاه توقف کنید تا راه باز شود، ماشین را خاموش می‌کنید؟ اینها همه مواردی هستند که خواه‌ناخواه مجبورید گاهی اجازه دهید ماشین در جا کار کند.

رفع خرابی استپر معمولا هزینه چندانی ندارد. گاهی با یک تمیزکردن ساده مشکل آن برطرف می‌شود. حتی اگر کامل خراب شده باشد و مجبور باشید آن را تعویض کنید، هزینه‌اش مسلما به اندازه هزینه آسیب‌هایی که بعدها به‌دلیل بی‌توجهی شما به موتور وارد شده است نخواهد بود. در ادامه هم نحوه تمیزکردن استپر و هم نحوه تعویض این قطعه را توضیح خواهیم داد.

حتما بخوانید: جلوگیری از سرقت خودرو؛ چه خودروهایی بیشتر دزدیده می‌شوند؟

نحوه تمیزکردن استپر موتور

رایج‌ترین مشکل خرابی استپر تجمع رسوبات کربن یا سوخت در آن است. کافی است از اسپری تمیزکننده یا پاک‌کننده‌های معمول موتور استفاده کنید. مراحل زیر را دنبال کنید:

•       مجرای ورودی هوا را از دریچه گاز جدا کنید؛
•       استارت بزنید و سپس دور موتور را به ۱۰۰۰ و ۱۵۰۰ برسانید و همان‌طور نگه دارید؛
•       تمیزکننده را روی دریچه گاز اسپری کنید تا هوا بتواند از ورودی جریان یابد؛
•       موتور را خاموش کنید و اجازه دهید تمیزکننده تمام مسیرها را تمیز کند؛
•       حدود سه دقیقه صبر کنید؛
•       مجدداً موتور را راه‌اندازی کنید و دور موتور را به ۱۰۰۰ و سپس به ۱۵۰۰ برسانید و نگه دارید؛
•       دوباره مرحله تمیزکاری را تکرار کنید؛
•       موتور را خاموش کرده و مجرای ورودی هوا را به دریچه گاز متصل کنید؛
•       موتور را روشن کرده و به ۱۰۰۰ و ۱۵۰۰ دور در دقیقه برسانید و نگه دارید تا زمانی که دود سفید از اگزوز خارج شود.

اگر بعد از تمیزکردن باز هم در دور آرام ناهنجاری یا نوسان احساس می‌کنید، استپر با تمیزکردن درست نمی‌شود و خراب شده است. باید آن را تعویض کنید.

تعویض استپر موتور

اگر چیزی از مکانیکی بلدید به‌راحتی می‌توانید خودتان استپر را تعویض کنید و در هزینه تعمیرات صرفه‌جویی کنید. اگر نه، آن را نزد مکانیک ببرید.

برای کسانی که خودشان می‌خواهند استپر را تعویض کنند:

مرحله اول: استپر را پیدا کنید

یافتن استپر بسیار آسان است. این قطعه روی دریچه گاز یا منیفولد ورودی قرار دارد.

مرحله دوم: باتری را جدا کنید

هروقت با اجزای الکتریکی خودرو کار می‌کنید اول باتری را جدا کنید. درغیراین‌صورت می‌تواند بار الکتریکی ساکن ایجاد کند که به قطعات دیگر هم آسیب می‌رساند و هزینه زیادی روی دستتان می‌گذارد.

مرحله سوم: موانع اطراف استپر را بردارید

بسته به مدل خودرو ممکن است به این مرحله نیاز نداشته باشید. بررسی کنید آیا استپر قابل‌دسترسی است یا پوششی چیزی دارد که باید اول آن را بردارید. اگر نه، در این مرحله باید استپر را ببینید.

حتما بخوانید: با بدفروش‌ترین ماشین‌های زیر ۳۰۰ میلیون آشنا شوید

مرحله چهارم: سنسور را جدا کنید

یک اتصال الکتریکی وجود دارد که باید آن را از پشت استپر جدا کنید. به‌طورمعمول می‌توان آن را با دست جدا کرد، اما گاهی اوقات گیر می‌کند و برداشتنش سخت می‌شود. اگر این‌طور است یک پیچ‌گوشتی کوچک سرتخت بردارید و آن را جدا کنید. فقط مواظب باشید چیزی را نشکنید یا به قطعات دیگر آسیب نزنید.

مرحله پنجم: پیچ‌ها را باز کنید

معمولا دو پیچ استپر را در جای خود محکم کرده‌اند. این دو پیچ را باز کنید و استپر را به آرامی خارج کنید.

مرحله ششم: استپر جدید را نصب کنید

اگر استپر قابل تمیزکردن بود، آن را با اسپری یا تمیزکننده پاک کنید و دوباره سرجایش بگذارید. اگر نه، استپر جدید را نصب کنید. هنگام نصب آن مراقب باشید که سوراخ پیچ‌ها باید در یک ردیف قرار بگیرند. دوباره پیچ‌ها را سر جایشان ببندید و اتصال الکتریکی را متصل کنید.

مرحله هفتم: هر چیزی را که برداشتید دوباره سرجایش بگذارید

اگر در مرحله سوم چیزی را از روی استپر یا کنار آن برداشتید مجدداً سر جایش قرار دهید.

مرحله هشتم: باتری را دوباره متصل کنید

وقتی باتری را جدا می‌کنید، چراغ کنترل موتور ریست می‌شود. وقتی دوباره آن را متصل می‌کنید همه چیز را بررسی کنید که درست باشد.

کلام آخر

همه قطعاتی که در خودرو وجود دارند، مخصوصا اجزایی که با موتور در ارتباط هستند، باید سالم باشند و درست کار کنند تا کل مجموعه سالم بماند. موتور خودرو بسیار مهم است و نادیده‌گرفتن خرابیِ قطعه‌ای هرچند ساده مانند استپر موتور می‌تواند به آن آسیب‌های جدی وارد کند. گاهی با تمیزکردن این قطعه یا تعویض آن با هزینه‌ای کم، می‌توانید از هزینه‌های بیشتر در آینده جلوگیری کنید.