یکی از مواردی که این سال‌ها هنگام ارائه مشخصات فنی خودرو روی آن تأکید ویژه می‌شود نوع سیستم ترمز خودرو است. اینکه یک خودرو از ترمز دیسکی بهره می‌برد یا کاسه‌ای به‌عنوان برتری یا ضعف خودرو از سوی کارشناسان مطرح می‌شود. گاهی حتی استفاده از ترمزهای دیسکی به‌عنوان یک آپشن ویژه و قابل‌سفارش از سوی تولیدکنندگان ارائه می‌شود. اما آیا واقعا تفاوت این سیستم‌های ترمز تا این حد چشمگیر است؟ نوع ترمز چقدر در میزان امنیت یک خودرو مؤثر است؟ کارایی این دو چه تفاوت‌هایی با هم دارد؟ در این مطلب از سلسله مقالات دانشنامه خودرو قصد داریم به سؤالات فوق پاسخ داده و جزئیات کاملی از مقایسه ترمز دیسکی با ترمز کاسه‌ای ارائه نماییم. ما را دنبال کنید.
اهمیت سیستم ترمز در خودروها
ترمز را می‌توان اصلی‌ترین بخش در تأمین ایمنی خودرو دانست. یک خودرو تا زمانی که نتواند به‌خوبی در هر سرعتی و در هر شرایطی متوقف شود، هیچ گونه ایمنی‌ای ندارد. به همین دلیل ترمز از ابتدای اختراع خودروهای امروزی، از اصلی‌ترین اجزای فنی آنها بوده است. بهترین ترمزها برای خودرو آن‌هایی هستند که قادرند در سریع‌ترین زمان ممکن واکنش نشان داده و خودرو را با کمترین تأخیر کاملا متوقف کنند. به‌منظور رسیدن به این هدف خودروسازان تاکنون سیستم‌های مختلفی را در ترمز خودروها به‌کار گرفته‌اند. سیستم‌های کمکی مانند ترمزهای ABS و EBD و البته ترمزهای دیسکی و کاسه‌ای. ترمزهای کاسه‌ای نمونه‌های قدیمی‌تر و ترمزهای دیسکی نمونه‌های جدیدتر هستند. تفاوت این دو در ساختار، جنس و عملکردشان خلاصه می‌شود. اما با وجود اینکه ترمزهای دیسکی نمونه‌های به‌روزتری هستند، برخی خودروسازان مانند رنو همچنان به استفاده از ترمزهای کاسه‌ای معتقدند. این خودروسازان ترمزهای دیسکی را عاری از عیب و ترمزهای کاسه‌ای را سرشار از نقص نمی‌دانند. تفاوت‌های این دو با پیچیدگی بیشتر ترمزهای دیسکی و و وزن بیشترشان ادامه می‌یابد.
عملکرد و ساختار سیستم ترمز کاسه‌ای
برای مقایسه ترمز دیسکی با ترمز کاسه‌ای ابتدا باید با عملکرد هرکدام آشنا شویم. ترمزهای کاسه‌ای، یک کاسه ترمز فلزی را شامل می‌شوند که مجموعه ترمز هر چرخ را در اختیار دارند. درون این کاسه ترمز، دو کفشک خمیده به‌سمت بیرون حرکت می‌کنند تا سرعت چرخش کاسه ترمز را که همراه چرخ دوران دارد، کم کنند. بدین ترتیب که شما پدال را فشار داده و روغن موتور موجود در پیستون اصلی و فرعی، جابه‌جا شده و فشار بر کفشک‌های ترمز وارد می‌شود. این کفشک‌ها فلزی بوده و روی‌شان لنت ترمز را چسبانده یا پرچ می‌شوند. برای اینکه لنت ترمز مقاومت خوبی برابر گرمای ایجاد شده ناشی از ترمز داشته باشد، آنها را غالباً از فایبرگلاس یا مواد نیمه‌فلزی می‌سازند تا ماندگاری بیشتری داشته باشند. قبلا از آزبست به این منظور استفاده می‌شد. ساختار کلی ترمز کاسه‌ای نیز از جنس چدن ساخته می‌شود.
عملکرد و ساختار ترمز دیسکی
در این مدل به جای کاسه، از یک دیسک چرخان استفاده می‌شود و به جای کفشک‌های خمیده هم، از یک جفت کفشک صاف به نام لنت ترمز سود برده می‌شود. این لنت‌ها دو طرف دیسک جا خوش کرده و از پشت به یک سیلندر و پیستون هم وصل می‌شوند تا وارد عمل شوند. وقتی پدال ترمز را فشار می‌دهید، روغن توسط نیروی هیدرولیکی از یک کانال فلزی به سیلندر چرخ رسیده و پیستون را به‌سمت بیرون فشرده می‌کند. در نتیجه لنت‌ها به دیسک چسبیده و ترمزگیری صورت می‌گیرد. ترمزهای دیسکی از جنس سرامیک یا کامپوزیت ساخته می‌شوند. البته در قطعات مختلف آنها استفاده از فلز یا پلاستیک رایج است اما بخش اصلی یعنی لنت ترمز از جنس سرامیک است.
تفاوت‌های ترمز دیسکی و کاسه‌ای
گام بعدی در مقایسه ترمز دیسکی با ترمز کاسه‌ای توجه به تفاوت‌هاست. در درجه اول باید گفت، ترمز دیسکی به‌دلیل نوع ساختار خود و ایجاد شرایط بهتر برای گردش مناسب هوا، دیرتر داغ می‌شود. همین نکته کارایی ترمزهای دیسکی را بالا می‌برد. اما به‌دلیل همین ساختار تعویض و تعمیر ترمزهای دیسکی سخت‌تر است. تفاوت اصلی دیگر این دو سیستم استفاده از کالیبر در ترمز دیسکی به‌جای کفشک‌های موجود در ترمز کاسه‌ای است. همچنین امکان افزایش تعداد پیستون‌ها در ترمزهای دیسکی باعث می‌شود تا کارایی آن افزایش یابد. به همین دلیل امروزه معمولا در چرخ‌های جلو از ترمز دیسکی استفاده می‌شود. کارایی بیشتر ترمزهای دیسکی آنها را برای چرخ‌های جلو که فشار بیشتری را در ترمزگیری‌ها متحمل می‌شوند مناسب‌تر می‌کند. البته هستند خودروهایی که در هر چهار چرخ آنها از ترمز دیسکی استفاده شده است اما امروزه معمولا شاهد خودرویی با ترمز کاسه‌ای در هر چهار چرخ نیستیم.
حتما بخوانید: علائم خرابی ترمز که باید جدی بگیرید
مزایا و معایب ترمز کاسه‌ای
به‌طور قطع ترمزهای کاسه‌ای در کنار معایب خود مزایایی هم دارند که همچنان در صنعت خودروسازی جایگاه خود را حفظ کرده‌اند. مزایای این سیستم ترمز شامل موارد زیر می‌شود:
- تعمیرات و تعویض راحت‌تر
- وزن کمتر
- اشغال فضای کمتر
ضمن اینکه نمی‌توان منکر عملکرد خوب ترمزهای کاسه‌ای شد، باید گفت قطعا این سیستم معایبی داشته که تلاش برای رفع آنها به تولید ترمزهای دیسکی منجر شده است. از معایب ترمزهای کاسه‌ای می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سریع داغ کردن و افت بازدهی در ترمزگیری‌های شدید و مکرر
- عدم جریان هوا در سیستم ترمز و در نتیجه خطر بیشتر قفل ترمز
موارد ذکر شده باعث افت کارایی ترمزهای کاسه‌ای در سرعت‌های بالا شده که خطرات خود را به‌دنبال دارد. به همین دلیل استفاده از ترمزهای کاسه‌ای در چرخ‌های جلو تقریبا منسوخ شده است.
مزایا و معایب ترمزهای دیسکی
ترمزهای دیسکی را بهترین نوع سیستم ترمز که تا به امروز در انواع وسیله نقلیه استفاده شده است می‌دانند. این سیستم اما با این وجود معایب خاص خود را دارد که خودروسازان سعی در رفع آنها با ارتقاء سطح کیفی‌شان دارند. از معایب ترمزهای دیسکی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گرانتر بودن ترمزهای دیسکی
- تعمیر و تعویض سخت‌تر آنها
- نیاز به دقت بیشتر در نگهداری از ترمزهای دیسکی
- هزینه بالای تعمیرات
حتما بخوانید: انواع صدای لنت ترمز و نکاتی برای رفع آنها
اما ترمزهای دیسکی در عین حال مزایای بسیاری دارند و امروزه در تمامی خودروهای مدرن و مجهز به کار گرفته می‌شوند. برخی از مزایای این سیستم عبارتند از:
- دیرتر گرم شدن ترمزها به دلیل جنس آنها
- امکان جریان داشتن هوا در بین اجزای سیستم
- وزن کمتر به دلیل جنس آنها
- قابلیت تنظیم اتوماتیک و راحت‌تر
- چکاپ راحت‌تر سیستم
- قابلیت کنار زدن آب از روی دیسک‌ها
به طور کلی مهم‌ترین و اصلی‌ترین مزیت ترمزهای دیسکی را باید در عملکرد سریع‌تر و دقیق‌تر آنها دانست. همچنین قفل نشدن ترمزها به دلیل ساختار آنها.
با توجه به توضیحات ارائه شده می‌توان گفت، هر چند نقص‌های ترمزهای کاسه‌ای آنها را برای استفاده در هر چهار چرخ نامناسب کرده است اما استفاده ترکیبی از آنها در کنار ترمزهای دیسکی، تأثیر منفی و جدی بر ترمزگیری‌های معمول نخواهد گذاشت.
سخن آخر
در این مطلب به مقایسه ترمز دیسکی با ترمز کاسه‌ای پرداختیم و با مزایا و معایب هرکدام آشنا شدیم. سیستم ترمز خودروی شما از کدام نوع است؟ خودتان کدام نوع ترمز را ترجیح می‌دهید؟