یکی از اجزای بسیار مهم خودرو سیستم گرمایشی آن است که عملکرد درست آن برای گرم‌نگه‌داشتن فضای درون کابین خودرو در روزهای سرد سال کاملا ضروری است. در این مقاله درباره عملکرد بخاری خودرو و علل خرابی آن صحبت خواهیم کرد.
بخاری خودرو چطور کار می‌کند؟
سیستم گرمایشی خودروهای احتراق داخلی به سیستم خنک‌کننده موتور متصل است و از گرمای موتور برای گرم‌کردن کابین استفاده می‌کند.
موتور خودرو گرمای بسیار زیادی درنتیجهٔ احتراق و اصطکاک ایجاد می‌کند. اگر این گرما به‌شکل مداوم خنک نشود، به موتور آسیب می‌رساند. موتور همه خودروهای مدرن با مایع خنک‌کننده خنک می‌شود که مخلوطی از آب و ضدیخ است. ضدیخ به‌منظور جلوگیری از یخ‌زدن آب در روزهای سرد به کار می‌رود.
یک مبدل حرارتی که هسته بخاری نامیده می‌شود در داخل سیستم HVAC خودرو وجود دارد. درواقع هسته بخاری یک رادیاتور کوچک است که به سیستم خنک‌کننده موتور متصل است.
سیستم خنک‌کننده موتور پر از مایع خنک‌کننده است که بین موتور و رادیاتور اصلی خودرو در گردش است. پمپ آب مایع خنک‌کننده را از طریق لوله‌های مخصوص در سراسر سیستم جاری می‌کند. وقتی موتور سرد است، دریچه ترموستات ماشین جریان را به رادیاتور اصلی مسدود می‌کند و فقط زمانی که موتور به دمای مشخصی برسد این دریچه باز می‌شود.
همان‌طور که موتور در حال گرم‌شدن است، مایع خنک‌کننده که به‌دلیل جذب گرمای موتور داغ شده است، وارد رادیاتور شده و قبل از بازگشت به موتور کاملا خنک می‌شود. این چرخه مدام تکرار می‌شود.
بخشی از مایع خنک‌کننده که گرما جذب کرده است ازطریق دریچه مخصوص راهش را در مسیر بین رادیاتور و موتور جدا می‌کند و به هسته بخاری می‌رسد. همان‌طور که گفتیم، هسته بخاری شبیه یک رادیاتور کوچک است که لوله‌هایی برای گردش مایع خنک‌کننده و پره‌هایی برای پراکنده‌کردن گرما به درون کابین دارد.
موتور دمنده در سیستم تهویه خودرو جریان هوای گرم را ایجاد می‌کند. این هوا از طریق کندانسورهای A/C و سپس از طریق هسته بخاری جریان می‌یابد و به دریچه‌های مختلف در خودرو توزیع می‌شوند. این دریچه‌ها هوای گرم را به کابین هدایت می‌کنند. شما با روشن‌کردن بخاری و تنظیم درجه آن مقدار گرمایی را که نیاز دارید، تعیین می‌کنید.
علل خرابی بخاری خودرو
گاهی اوقات بخاری خودرو اصلا روشن نمی‌شود و گاهی اوقات روشن می‌شود، ولی هوای دمیده‌شده به‌اندازه کافی گرم نیست. علل خرابی بخاری خودرو می‌تواند متفاوت باشد.
۱. مقدار مایع خنک‌کننده کم است
وقتی بخاری را روشن می‌کنید و متوجه می‌شوید هوایی که از دریچه‌ها خارج می‌شود به‌اندازه کافی گرم نیست، اولین چیزی که باید بررسی کنید سطح مایع خنک‌کننده است. به‌طور معمول، سطح مایع خنک‌کننده باید بین علامت مینیمم و ماکزیمم در محفظه مربوط به مایع خنک‌کننده قرار گیرد. اگر بیش از حد کم است، باید آن را پر کنید. اگر فکر می‌کنید سریع‌تر از آنچه باید، خالی شده است، سیستم خنک‌کننده را برای وجود نشتی احتمالی مایع بررسی کنید.
اگر خودتان می‌خواهید مایع بریزید، اجازه دهید موتور کاملا سرد شود و سپس درپوش سیستم خنک‌کننده را بردارید. یادتان باشد وقتی موتور گرم است اصلا این درپوش را باز نکنید؛ زیرا مایع خنک‌کننده بسیار داغ است و تحت‌فشار ممکن است به‌سمت شما پاشیده شود. معمولا بهتر است اجازه دهید در هربار تعویض روغن، مکانیک مایع خنک‌کننده را هم پر کند.
حتما بخوانید: دلیل نشت مایعات خودرو چیست؟
۲. هسته بخاری مسدود شده است
اگر از مایع خنک‌کننده‌ای استفاده کنید که چگالی آن با چگالی مایع مخصوص خودروی شما مطابقت ندارد احتمالا هسته بخاری را مسدود خواهد کرد. برای این کار همیشه مایع خنک‌کننده‌ای را بخرید که با مشخصات خودروی شما مطابقت داشته باشد.
اگر مایع خنک‌کننده کثیف باشد، ممکن است هسته بخاری را تا حدی مسدود کند. این مشکل معمولا در خودروهایی که مسافت زیادی را پیموده‌اند رایج است. برای رفع این مشکل باید سیستم خنک‌کننده و هسته بخاری را شستشو دهید.
۳. ترموستات گیر کرده است
اگر ترموستات گیر کرده باشد و به‌خوبی باز و بسته نشود، متوجه می‌شوید که بخاری تا مدتی طولانی گرم نمی‌شود. البته در بیشتر خودروها خرابی ترموستات چراغ چک موتور را روشن می‌کند. یکی دیگر از علائم ترموستاتی که گیر کرده است، زمانی است که دمای موتور در زمان رانندگی در بزرگ‌راه به زیر نرمال می‌رسد.
ترموستات را بررسی کنید. اگر گیر کرده است و به‌موقع باز یا بسته نمی‌شود، باید تعویض شود.
۴. درهای ترکیبی در بخش داخلی سیستم تهویه کار نمی‌کنند
درهای ترکیبی در بخش داخلی سیستم تهویه خودرو تعبیه شده‌اند و درهنگام عبوردادن هوای گرم (یا سرد) باز و بسته می‌شوند. اگر این درها درست کار نکنند، باعث می‌شوند گرما به‌اندازه کافی از دریچه‌ها عبور نکند. در خودروهایی که سیستم تهویه دستی دارند (یعنی دریچه‌ها را باید خودتان بازوبسته کنید)، اگر فعال‌کننده این درها به‌درستی کار نکند، به این معناست که بخش‌هایی از سیم‌کشی یا قطعات آن فرسوده شده‌اند. در این حالت ممکن است وقتی اهرم گرم/ سرد را حرکت می‌دهید، حس کنید گیر کرده است و تا آخر به‌سمت گرم حرکت نمی‌کند.
حتما بخوانید: انواع بوی بد داخل ماشین؛ چگونه بوی بد خودرو را از بین ببریم؟
۵. فیلترها کثیف هستند
اگر حتی بخاری را تا انتها زیاد کرده‌اید و هنوز هوای گرم جریان نمی‌یابد، فیلترهای کابین باید بررسی شوند. اگر این فیلترها کثیف باشند، جریان هوا را از سیستم تهویه محدود می‌کنند. معمولا وقتی بخاری را روشن می‌کنید و موتور هم کاملا گرم شده است و کار می‌کند، هوای دریچه‌ها بدون توجه به سرعت خودرو باید بسیار گرم باشد. اگر هنگام رانندگی هوای بخاری گرم است ولی وقتی توقف می‌کنید سرد می‌شود، اول از همه احتمال دارد جریان مایع خنک‌کننده در هسته بخاری کم است یا هوا در سیستم خنک‌کننده موتور محبوس شده است که دلیل آن کثیف‌بودن یا انسداد فیلترهاست.
سایر مشکلات بخاری ممکن است به خرابی موتور دمنده یا خرابی پمپ آب مربوط باشند.
سؤالات متداول درباره بخاری خودرو
۱. بخاری ماشین از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟
در سیستم گرمایشی خودرو چند جزء اساسی وجود دارد که عبارت‌اند از:
- هسته بخاری
- فن دمنده
- شیر کنترل بخاری
- شیلنگ
- پنل کنترل گرمایش
- تهویه مطبوع
- ترموستات
- رادیاتور
- پمپ آب
- خنک‌کننده.
۲. چرا بخاری خودرو به‌محض استارت‌زدن گرما ایجاد نمی‌کند؟
بخاری خودرو به‌محض استارت‌زدن گرما ایجاد نمی‌کند. یعنی حتی اگر آن را روشن کنید، هوایی که از آن خارج می‌شود سرد است. مخصوصا هرچه بیرون سردتر باشد، زمان بیشتری طول می‌کشد تا گرما احساس کنید. این در درجه اول به‌خاطر ترموستات است. ترموستات سوپاپی است که به دما حساس است و در مسیر سیستم خنک‌کننده بین موتور و رادیاتور قرار دارد. دمای ایدئال موتورها معمولا بین ۹۰ تا ۱۴۰ سانتی‌گراد است. برای اینکه موتور سریع‌تر به این دما برسد، ترموستات بسته می‌ماند تا مایع خنک‌کننده در کل سیستم حرکت نکند و موتور به اندازه کافی گرم شود. هنگامی که این اتفاق افتاد، ترموستات باز می‌شود و مایع خنک‌کننده که گرم است در سیستم به حرکت درمی‌آید.
۳. آیا هزینه تعویض هسته بخاری زیاد است؟
اگر هسته بخاری مشکل داشته باشد، ممکن است مایع خنک‌کننده از زیر داشبورد روی پای سرنشین جلو چکه کند یا بوی تند و شیرین در ماشین بپیچد. هسته بخاری قیمت چندانی ندارد؛ اما چون در قسمت‌های داخلی داشبورد جاسازی شده است، جداکردن قطعات و جایگزینی آن هزینه را افزایش می‌دهد.
۴. اگر بخاری خراب را تعمیر نکنیم چه پیامدهایی دارد؟
سیستم گرمایش خودرو طوری طراحی شده است که درهنگام کاهش دمای هوا، سرنشینان را گرم نگه دارد. بااین‌حال، احساس سرما در ماشین فقط یکی از مشکلاتی است که خرابی سیستم گرمایشی به همراه دارد. ازآنجاکه سیستم گرمایشی خودرو مستقیما به سیستم خنک‌کننده موتور مرتبط است، اگر به‌درستی کار نکند، ممکن است مشکلاتی در درون سیستم خنک‌کننده وجود داشته باشد که باعث گرم‌شدن بیش از حد موتور شود و به آن آسیب جدی برساند. بنابراین اگر متوجه عملکرد نادرست بخاری شدید، حتما آن را بررسی و در اسرع وقت تعمیر کنید.
جمع‌بندی
سیستم گرمایشی از جمله بخش‌های مهم هر خودرو است و عملکرد آن به‌شکل مستقیم روی موتور و سیستم خنک‌کننده تأثیر می‌گذارد. در این مطلب، سازوکار عملکرد بخاری خودرو و علل خرابی آن را بررسی کردیم. همیشه قبل از فرارسیدن زمستان از صحت عملکرد بخاری خودروتان مطمئن شوید. گاهی با شستشوی ساده فیلترها یا پرکردن سطح مایع خنک‌کننده ممکن است مشکل سیستم گرمایشی حل شود. بررسی به‌موقع این مشکل از آسیب‌رسیدن به سایر بخش‌های مهم این سیستم جلوگیری می‌کند.