احتمالا این بدترین کابوس هر راننده است؛ فکر کنید عجله دارید که به سر کار برسید، ناگهان متوجه می‌شوید خودرو روشن نمی‌شود! شاید بتوان گفت رایج‌ترین و درعین‌حال گران‌ترین علت روشن نشدن موتور خودرو، گیرپاژ یا قفل شدن آن است. در این صورت، صداهای غیرعادی و بلندی می‌شنوید و با اینکه باتری خودرو نو و باک پُر است، اما خودرو همچنان روشن نمی‌شود. همراه‌مان بمانید؛ در این مطلب علت‌های گیرپاژ موتور خودرو و کارهایی را که باید در صورت گیرپاژ یا قفل شدن موتور انجام دهید، بررسی می‌کنیم.
گیرپاژ یا قفل شدن موتور یعنی چه؟
قفل شدن موتور یک مشکل مکانیکی جدی است که به‌دلیل اصطکاک بیش‌ازحد اجزای داخلی موتور و کمبود شدید روغن اتفاق می‌افتد.
روغن؛ پیستون‌ها را روان می‌کند تا بتوانند در داخل سیلندرها حرکت کنند. بدون روغن، فلز روی فلز خراشیده می‌شود و گرمای زیادی ایجاد می‌کند. این اصطکاک و گرمای بیش‌ازحد، می‌تواند منجر به قفل شدن موتور، خرابی فاجعه‌بار و آسیب‌های زیادی به موتور خودرو شود. در چنین مواردی، معمولا لازم می‌شود موتور به‌طور کامل تعویض شود. به همین خاطر، تعمیر و نگهداری مناسب خودرو، ازجمله تعویض منظم و کنترل سطح روغن، در جلوگیری از انسداد موتور و تضمین طول عمر موتور وسیله نقلیه بسیار اهمیت دارد.
چطور متوجه شویم موتور قفل شده است؟
مهم‌ترین نشانه موتور قفل‌شده این است که ماشین روشن نمی‌شود و موتور اصلا شروع به کار نمی‌کند. اگر موتور خودروی شما روشن نمی‌شود، احتمالاً نیازمند تعمیر است و متأسفانه هزینه تعمیر آن هم کم نیست.
علت گیرپاژ یا قفل شدن موتور چیست؟
قبل از هر کاری باید علت قفل شدن موتور را شناسایی کنید. موتور معمولا به سه دلیل اصلی قفل می‌کند: کمبود روغن، گردش نداشتن روغن و استفاده نکردن از خودرو به‌مدت طولانی. بااین‌حال، این دلایل فقط به روغن خودرو مربوط می‌شوند. دلایل دیگری مثل قفل‌های هیدرولاک و بخار هم می‌توانند باعث گیرپاژ موتور شوند. در ادامه تمامی علت‌های گیرپاژ یا قفل شدن موتوررا بررسی می‌کنیم.
۱. کمبود روغن
همان‌طور که گفتیم، اگر موتور روغن کافی نداشته باشد، درنهایت مسدود می‌شود. روغن لایه‌ای نازک بین دیواره‌های سیلندر و پیستون ایجاد می‌کند و به آنها اجازه می‌دهد بدون داغ شدن زیاد، حرکت کنند. اگر این لایه نباشد، فلزها به هم خراشیده می‌شوند و اصطکاک به‌وجود آمده باعث ایجاد گرمای زیادی می‌شود.
کافی نبودن روغن، منجر به آسیب به میل‌لنگ، انتهای میله یا درپوش‌های اصلی می‌شود و موتور خودرو نمی‌تواند بدون آنها کار کند. همچنین، ممکن است میله‌ها به میل‌لنگ برخورد کنند که می‌تواند باعث شود پیستون‌ها از کنار بلوک به بیرون پرتاب شوند. در این صورت، هم خطرناک است و هم هزینه تعمیر آن بالا خواهد بود. اگر به‌طور منظم روغن را تعویض کنید، می‌توانید از بروز این مشکل جلوگیری کنید.
اما از کجا متوجه شویم مقدار روغن کم شده است؟
اگر متوجه این علائم شدید، یعنی روغن موتور خودرویتان کم است:
- بوی روغن سوزی ماشین؛
- گرمای بیش‌ازحد موتور؛
- روشن شدن چراغ هشدار روغن؛
- صدای تق تق خودرو؛
- افت عملکرد خودرو.
۲. حرکت نکردن روغن در بین قطعات
پمپ روغن، وظیفه پمپاژ روغن از مخزن گاز به اجزای مختلف را برعهده دارد. اگر پمپ روغن از کار بیفتد، روغن نمی‌تواند در بین قطعات حرکت کند و درنتیجه ممکن است موتور مسدود شود.
علائمی که نشان می‌دهد که پمپ روغن، خراب است، عبارتند از:
- افزایش دمای موتور؛
- ناک زدن خودرو؛
- روشن شدن چراع چک روغن.
اگر متوجه این علائم شدیم، چه کنیم؟
- پمپ روغن را در اسرع وقت تعویض کنید تا جلوی خسارت‌های بیشتر را بگیرید.
- فیلتر روغن خودرو را هم عوض کنید. این فیلتر، از رسیدن خاک، گرد‌وغبار و ذرات فلزات ساییده‌شده به موتور جلوگیری می‌کند.
۳. استفاده نکردن از خودرو به‌مدت طولانی
اگر موتور خودرو برای مدت طولانی بدون استفاده باشد، این امکان وجود دارد که در معرض خوردگی قرار گیرد. زنگ‌زدگی سیلندرها ممکن است باعث شود رینگ پیستون در جای خود گیر کند.
چگونه متوجه شویم که موتور به‌دلیل استفاده نکردن از خودرو به‌مدت طولانی، خراب شده است؟
- اگر چراغ‌های داخلی کار می‌کنند و سوئیچ در جای خود قرار می‌گیرد اما نمی‌چرخد، ممکن است موتور قفل کرده باشد.
- اگر هنگام چرخاندن سوئیچ، دود از قسمت‌های زیرین جلوی ماشین دیده شود، ممکن است موتور یا استارت خراب باشند.
۴. موتور هیدرولاک شده
پیستون‌های موتور برای فشرده‌سازی ترکیبی از هوا و سوخت (نه آب) ساخته شده‌اند. بنابراین، اگر آب وارد سیلندر شود، ممکن است منجر به هیدرولاک شود و باعث توقف حرکت تمام قطعات شود. هرقدر سرعت خودرو بیشتر باشد، میزان آسیب بیشتر خواهد بود.
۵. قفل موتور به‌دلیل وجود بخار
اگرچه قفل موتور به‌دلیل وجود بخار آب چندان رایج نیست، اما به‌هرحال احتمال دارد که اتفاق بیفتد. این نوع قفل شدن موتور، ناشی از مشکل سیستم سوخت رسانی خودرو است و به‌دلیل داغ شدن بیش‌ازحد مایع داخل آن اتفاق می‌افتد. همه این‌ها باعث می‌شود مایع به گاز تبدیل شود و درنتیجه موتور قفل کند.
۶. گرم شدن بیش‌ازحد موتور
زمانی که موتور داغ می‌شود، قطعات آن منبسط می‌شوند. انبساط این قطعات، باعث اصطکاک بیش‌ازحدشان می‌شود و می‌تواند به خرابی موتور بینجامد.
یکی از راه‌های جلوگیری از این اتفاق، اطمینان از وجود مقدار مناسب مایع خنک‌کننده در موتور است. پیشنهاد می‌کنیم به‌طور منظم ماشین خود را به مراکز خدمات تعویض روغن ببرید تا مشکلات احتمالی را زودتر تشخیص دهند، خودرو را از نظر نشتی‌ها بررسی و در صورت نیاز، سطح مایعات خودرو را تنظیم کنند.
۷. پاره شدن تسمه تایم یا زنجیر تایم
این علت هم چندان رایج نیست، اما به‌هرحال امکان بروز آن وجود دارد.
تسمه تایم وظیفه باز و بسته کردن سوپاپ موتور در زمان مناسب را برعهده دارد تا فرایند احتراق انجام شود. برخی خودروها به‌جای تسمه تایم لاستیکی، از زنجیر تایم فلزی استفاده می‌کنند. ناگفته نماند که اگر تسمه یا زنجیر تایم از کار بیفتد، موتور گیر می‌کند.
برخی نشانه‌ها و علائم پارگی تسمه تایم یا زنجیر تایم عبارتند از:
- شنیدن صداهای تیک تیک؛
- نشت روغن؛
- سخت روشن شدن خودرو.
۸. رسوبات کربن
اگر موتور، قلب خودرو باشد و روغن خون آن، پس رسوب کربن می‌تواند مانند انسداد شریان باشد. اگر شریان مسدود شود چه اتفاقی می‌افتد؟ حمله قلبی! موتور ماشین هم به همین صورت است. احتراق نامناسب باعث به‌وجود آمدن کربن می‌شود. این کربن معمولاً در اطراف سوپاپ‌های ورودی، نازل‌های انژکتور، پیستون‌ها و محفظه‌های احتراق رسوب می‌کند. هر جایی که روغن نفوذ کند و بسوزد، امکان تجمع کربن وجود دارد.
تجمع کربن نه‌تنها منجر به کاهش مسافت پیموده‌شده بنزین و استفاده بیشتر از روغن می‌شود، بلکه امکان دارد به‌قدری ضخیم شود که پیستون‌ها نتوانند به‌درستی عمل کنند. این مسئله در طولانی‌مدت می‌تواند منجر به قفل شدن موتور شود.
علائم و نشانه‌های تجمع بیش‌ازحد کربن عبارتند از:
- سخت استارت خوردن؛
- دود سیاه اگزوز در زمان شتاب‌گیری؛
- روشن شدن چراغ چک موتور.
چطور مشکل گیرپاژ یا قفل شدن موتور را برطرف کنیم؟
اگر موتور خودروی شما به‌دلیل کمبود روغن یا گردش نداشتن روغن در بین قطعات قفل شده باشد، به‌خصوص اگر قفل‌شدن در هنگام رانندگی رخ داده است، راه چندانی برای تعمیر پیش پای شما نیست. در این حالت، احتمالاً موتور خراب شده است و نیاز به بازسازی یا تعویض دارد. پس، موتور باید بررسی شود، قطعات خراب‌شده تعویض شوند و موتور دوباره سرهم شود.
برای رفع بخارهای داخل موتور، بخار باید تا حدی خنک شود تا به مایع تبدیل شود. بهترین کار این است که بگذارید خودش سرد شود. اگر عجله دارید، می‌توانید مقداری آب سرد روی پمپ بنزین و لوله سوخت‌رسانی بریزید.
اگر موتور خودرو در حین رانندگی قفل شد، چه کنیم؟
- دنده را در حالت خلاص قرار دهید و سپس به‌سمت کنار جاده بروید.
- یکی دو بار سعی کنید موتور خودرو را بعد از قفل شدن روشن کنید، اما این کار را زیاد انجام ندهید؛ چراکه می‌تواند منجر به مشکلات دیگری مانند سوختن استارت شود.
- ماشین خود را به مکانیکی منتقل کنید تا متخصص خودرو علت قفل شدن آن را پیدا و خودرو را تعمیر کند.
پیشگیری از گیرپاژ یا قفل شدن موتور
با تعمیر و نگهداری منظم و سرویس دوره‌ای خودرو می‌توانید از گیرپاژ موتور پیشگیری کنید. این نکات را هم به خاطر بسپارید:
- مهم‌ترین توصیه ما برای جلوگیری از گیرپاژ موتور، این است که روغن موتور خودرو را به‌طور منظم تعویض و سطح آن را بررسی کنید. کمبود روغن شایع‌ترین علت قفل شدن موتور است.
- از روی گودال‌های آب عبور نکنید، زیرا آب می‌تواند به موتور خودرو آسیب برساند. در صورت وقوع سیل سعی کنید موتور خودرو را قفل کنید تا آب وارد آن نشود.
- خودرو را برای مدت طولانی زیر نور خورشید پارک نکنید.
- سعی کنید تا جایی که ممکن است، با ماشین رانندگی کنید تا از تجمع زنگ‌زدگی‌ها در موتور جلوگیری شود.
- همیشه مراقب صداهای عجیب‌وغریب یا دود ناشی از موتور باشید. به‌محض اینکه مشکلی مشاهده کردید، خودرو را نزد متخصص خودرو ببرید. تشخیص زودهنگام مشکل می‌تواند باعث صرفه‌جویی زیادی در هزینه‌هایتان شود.
سؤالات متداول
۱. آیا موتور گیرپاژشده می‌تواند دوباره کار کند؟
بله، اما معمولا به دیواره سیلندر و رینگ پیستون آسیب وارد شده است. بهترین کار این است که پیستون‌ها و رینگ‌های جدید جایگزین شود.
۲. آیا تعویض روغن می‌تواند باعث گیرپاژ موتور شود؟
اگر به‌تازگی روغن خودرو را عوض کرده‌اید اما موتور قفل می‌کند، به احتمال زیاد قطعه‌ای خراب شده است. مسدود شدن گذرگاه روغن می‌تواند باعث نرسیدن روغن بلبرینگ‌ها شود و درنتیجه نتوانند به‌درستی عمل کنند.
۳. تفاوت موتور قفل‌شده و گیرپاژ چیست؟
کاملا شبیه هم هستند. اما هنگامی که موتور به‌دلیل نقص مکانیکی حرکت نمی‌کند، گیرپاژ شده است. درحالی‌که دلایل دیگری مانند ورود آب به محفظه احتراق، موتور را قفل می‌کند.
سخن آخر
هیچ‌گاه علائم خرابی خودرو را نادیده نگیرید. همیشه به صداهایی که خودرو تولید می‌کند، دقت کنید تا اگر چیزی درست به نظر نیامد، خودرو را نزد مکانیک ببرید. حواستان به چراغ‌های داشبورد و دماسنج‌ها هم باشد. چراکه گیرپاژ یا قفل شدن موتور مشکل بزرگی است و اگر به‌موقع به آن رسیدگی نکنید، بعدا حسابی برایتان دردسر می‌شود.
اگر شما هم تجربه‌ای از قفل شدن موتور دارید، خوشحال می‌شویم که در پایین همین صفحه در بخش نظرات، آن را با ما در میان بگذارید.