موتورسیکلت‌ها به دلیل استفاده روزمره و اغلب در شرایط سخت مثل ترافیک، هوای گرم یا جاده‌های پرشیب، نیازمند نگهداری دقیق‌تری هستند. یکی از اصلی‌ترین موارد در نگهداری، تعویض روغن موتورسیکلت است. روغن موتور وظیفه روانکاری قطعات، کاهش اصطکاک و جلوگیری از داغ شدن بیش از حد موتور را برعهده دارد. اگر این کار به‌موقع انجام نشود، مشکلاتی مانند کاهش عمر موتور، افزایش مصرف سوخت و حتی خرابی جدی ایجاد خواهد شد.
اما پرسش اصلی این است: بهترین زمان تعویض روغن موتورسیکلت چه موقع است؟ آیا باید طبق کیلومترشمار عمل کرد یا شرایط رانندگی هم در این تصمیم اثر دارد؟ همچنین بسیاری از موتورسواران نگران هزینه تعویض روغن موتورسیکلت هستند و می‌خواهند بدانند چه عواملی بر قیمت این سرویس تأثیر می‌گذارد.
در این مقاله از کارنامه به‌طور کامل توضیح می‌دهیم چرا تعویض روغن مهم است، چه وسایلی برای این کار نیاز دارید، مراحل انجام آن چگونه است و چه نشانه‌هایی خبر از زمان تعویض روغن می‌دهند.
چرا تعویض روغن موتورسیکلت مهم است؟
روغن موتور در موتورسیکلت نقشی حیاتی دارد و نبود یا کهنگی آن می‌تواند به‌سرعت باعث آسیب جدی شود. روغن در واقع همان خون موتور است و وظایف کلیدی زیر را برعهده دارد:
-
روانکاری قطعات: موتور موتورسیکلت قطعات متحرک زیادی دارد که با سرعت بالا کار می‌کنند. روغن مانع اصطکاک شدید و سایش بین آن‌ها می‌شود.
-
کاهش دما: اصطکاک و احتراق دمای بالایی تولید می‌کنند. روغن با جذب حرارت به خنک شدن موتور کمک می‌کند.
-
محافظت در برابر خوردگی: روغن یک لایه محافظ روی قطعات ایجاد می‌کند و مانع زنگ‌زدگی ناشی از رطوبت و مواد شیمیایی می‌شود.
-
پاکسازی و انتقال ذرات: روغن ناخالصی‌ها و براده‌های فلزی ایجادشده در موتور را جمع‌آوری و به فیلتر منتقل می‌کند.
اگر تعویض روغن موتورسیکلت به‌موقع انجام نشود، روغن خاصیت روانکاری و خنک‌کنندگی خود را از دست می‌دهد. در نتیجه موتور داغ‌تر کار می‌کند، صدای آن افزایش می‌یابد و احتمال قفل کردن یا خرابی قطعات بالا می‌رود.
به همین دلیل است که شناخت بهترین زمان تعویض روغن موتورسیکلت و عمل به آن، یکی از مهم‌ترین اصول نگهداری موتور محسوب می‌شود.
بیشتر بخوانید: چک لیست سرویس دوره‌ای موتورسیکلت
وسایل لازم برای تعویض روغن موتورسیکلت
برای اینکه تعویض روغن موتورسیکلت را به‌درستی و بدون دردسر انجام دهید، به چند ابزار و وسیله ساده اما ضروری نیاز دارید. استفاده از وسایل مناسب علاوه‌بر سهولت کار، باعث می‌شود موتور شما آسیب نبیند و روغن جدید بهترین عملکرد خود را داشته باشد.
ابزار و وسایل اصلی
-
روغن موتور مناسب: مهم‌ترین بخش کار انتخاب روغن درست است. هر موتورسیکلت بسته به مدل و دفترچه راهنما به روغن با ویسکوزیته و استاندارد مشخصی نیاز دارد.
-
فیلتر روغن (در صورت نیاز): بعضی موتورسیکلت‌ها فیلتر روغن جداگانه دارند. بهتر است هنگام تعویض روغن، فیلتر هم تعویض شود تا ذرات و آلودگی‌ها دوباره وارد چرخه نشوند.
-
آچار مناسب: برای باز کردن پیچ تخلیه روغن و گاهی برای باز کردن فیلتر نیاز به آچار مخصوص دارید.
-
ظرف جمع‌آوری روغن: روغن کهنه باید در ظرفی مناسب تخلیه شود تا هم محیط آلوده نشود و هم بتوانید آن را به مراکز بازیافت تحویل دهید.
-
قیف روغن: برای ریختن روغن جدید بدون ریخت‌وپاش، یک قیف کوچک بسیار کاربردی است.
-
دستکش و پارچه: برای جلوگیری از تماس مستقیم دست با روغن و تمیزکاری اطراف موتور.
مراحل تعویض روغن موتورسیکلت
تعویض روغن موتورسیکلت کار پیچیده‌ای نیست، اما باید مرحله‌به‌مرحله و با دقت انجام شود تا هیچ مشکلی برای موتور پیش نیاید. در ادامه ساده‌ترین روش تعویض روغن را مرور می‌کنیم:
۱. گرم کردن موتور
قبل از شروع، موتور را برای چند دقیقه روشن کنید تا کمی گرم شود. این کار باعث می‌شود روغن قدیمی رقیق‌تر شود و راحت‌تر تخلیه گردد. البته دقت کنید موتور بیش از حد داغ نشود.
۲. خاموش کردن موتور و باز کردن پیچ تخلیه
موتور را خاموش کرده و روی پایه بگذارید تا کاملاً ثابت باشد. سپس ظرف جمع‌آوری روغن را زیر پیچ تخلیه قرار دهید و با آچار مناسب پیچ را باز کنید. روغن کهنه شروع به خروج می‌کند.
۳. تخلیه کامل روغن
چند دقیقه صبر کنید تا تمام روغن قدیمی از موتور خارج شود. گاهی کمی تکان دادن موتور کمک می‌کند باقی‌مانده روغن هم تخلیه شود.
۴. بررسی و تعویض فیلتر روغن (در صورت نیاز)
اگر موتورسیکلت شما فیلتر روغن دارد، آن را باز کنید. در صورت فرسودگی یا کثیفی زیاد، حتماً فیلتر را تعویض کنید.
۵. بستن پیچ تخلیه
بعد از اطمینان از خروج کامل روغن، پیچ تخلیه را دوباره ببندید. مطمئن شوید محکم بسته شده اما بیش از حد فشار ندهید تا به رزوه‌ها آسیب نرسد.
۶. ریختن روغن جدید
با استفاده از قیف، مقدار مشخص روغن توصیه‌شده در دفترچه راهنما را داخل موتور بریزید. دقت کنید روغن بیش از حد نیاز پر نشود، چون باعث فشار به موتور می‌شود.
۷. بررسی سطح روغن
بعد از بستن درب روغن، موتور را روشن کرده و چند ثانیه کار کنید. سپس با میله اندازه‌گیری (گیج روغن) سطح روغن را کنترل کنید. در صورت نیاز مقدار کمی روغن اضافه کنید تا به سطح استاندارد برسد.
۸. جمع‌بندی و تمیزکاری
اطراف موتور و محل تخلیه را با پارچه تمیز کنید تا اثری از روغن کهنه باقی نماند. روغن مصرف‌شده را هم به مراکز بازیافت یا تعمیرگاه‌های مجاز تحویل دهید.
بیشتر بخوانید: بهترین روغن موتور موتورسیکلت
عوامل مؤثر بر زمان تعویض روغن موتورسیکلت
یکی از پرسش‌های رایج میان موتورسواران این است که بهترین زمان تعویض روغن موتورسیکلت چه موقع است؟ پاسخ ثابت و یکسانی وجود ندارد، چون شرایط مختلف می‌توانند زمان تعویض را جلو یا عقب بیندازند. مهم‌ترین عوامل عبارتند از:
۱. نوع روغن موتور
-
روغن‌های معدنی عمر کوتاه‌تری دارند و معمولاً هر ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ کیلومتر باید تعویض شوند.
-
روغن‌های نیمه‌سنتتیک و تمام سنتتیک دوام بیشتری دارند.
۲. مدل و تکنولوژی موتور سیکلت
-
موتورهای قدیمی‌تر به دلیل طراحی ساده‌تر و تحمل کمتر گرما، به تعویض زودتر روغن نیاز دارند.
-
موتورسیکلت‌های جدیدتر که به سیستم خنک‌کننده بهتری مجهز هستند، می‌توانند مدت بیشتری با همان روغن کار کنند.
۳. شرایط رانندگی
-
رانندگی در ترافیک سنگین و توقف‌های مکرر فشار زیادی به روغن وارد می‌کند.
-
استفاده در جاده‌های طولانی و سرعت ثابت، معمولاً عمر روغن را افزایش می‌دهد.
۴. شرایط آب و هوایی
-
در مناطق بسیار گرم، روغن سریع‌تر تجزیه می‌شود و باید زودتر تعویض شود.
-
در مناطق سرد، روغن باید کیفیت بالایی داشته باشد تا در استارت سرد عملکرد مناسبی نشان دهد.
۵. کیفیت سوخت مصرفی
-
سوخت بی‌کیفیت و آلوده می‌تواند باعث تولید رسوبات بیشتر در موتور شود. این رسوبات عملکرد روغن را کاهش داده و نیاز به تعویض زودتر ایجاد می‌کند.
۶. سبک رانندگی
-
شتاب‌گیری ناگهانی، حرکت با دنده نامناسب و فشار بیش از حد به موتور، همه عمر روغن را کوتاه‌تر می‌کنند.
علائم نیاز به تعویض روغن موتورسیکلت
گاهی ممکن است کیلومترشمار یا زمان دقیق تعویض روغن را فراموش کنید. در این مواقع، بهترین راه توجه به نشانه‌هایی است که موتور به شما می‌دهد. اگر هر یک از علائم زیر را مشاهده کردید، زمان تعویض روغن موتورسیکلت فرا رسیده است:
۱. تغییر رنگ و غلظت روغن
-
روغن تازه معمولاً شفاف و کهربایی‌رنگ است.
-
اگر هنگام چک کردن، رنگ روغن تیره و سیاه شد یا بیش از حد غلیظ به نظر رسید، نشان‌دهنده آلودگی و نیاز به تعویض است.
۲. کاهش سطح روغن
-
اگر سطح روغن در گیج اندازه‌گیری کمتر از حد نرمال باشد، یا موتور بیش از حد روغن‌سوزی کند، باید روغن تعویض شود.
-
کم شدن سطح روغن معمولاً همراه با افزایش صدای موتور است.
۳. بوی سوختگی روغن
-
اگر هنگام باز کردن درب روغن بوی سوختگی حس کردید، به این معناست که روغن خاصیت خود را از دست داده است.
-
این وضعیت خطرناک است چون می‌تواند به داغ شدن و آسیب قطعات منجر شود.
۴. افزایش صدای موتور
-
صدای غیرعادی در موتور مثل تق‌تق یا سایش می‌تواند ناشی از روانکاری نامناسب باشد.
-
این نشانه هشدار جدی برای تعویض فوری روغن است.
۵. کاهش شتاب و عملکرد موتور
-
اگر موتورسیکلت شتاب قبلی را ندارد یا در سربالایی‌ها به‌سختی حرکت می‌کند، ممکن است دلیل آن روغن کهنه و ناکارآمد باشد.
۶. روشن شدن چراغ هشدار (در برخی مدل‌ها)
-
بعضی از موتورسیکلت‌های جدید مجهز به چراغ هشدار روغن هستند. روشن شدن این چراغ یعنی سطح یا کیفیت روغن مناسب نیست.
هزینه تعویض روغن موتورسیکلت
یکی از دغدغه‌های رایج میان موتورسواران، اطلاع از هزینه تعویض روغن موتورسیکلت است. این هزینه معمولاً به عوامل مختلفی بستگی دارد و نمی‌توان یک مبلغ ثابت برای همه موتورها در نظر گرفت.
عوامل مؤثر بر هزینه تعویض روغن موتورسیکلت
-
نوع روغن موتور مورد استفاده
-
روغن‌های معدنی ارزان‌تر هستند اما دوام کمتری دارند.
-
روغن‌های نیمه‌سنتتیک و تمام سنتتیک گران‌ترند اما عمر بیشتری دارند و از موتور بهتر محافظت می‌کنند.
-
-
مدل و حجم موتور موتورسیکلت
-
موتورسیکلت‌های با حجم موتور بالا نیاز به مقدار بیشتری روغن دارند.
-
بعضی مدل‌ها فیلتر روغن جداگانه دارند که هزینه را افزایش می‌دهد.
-
-
اجرت مکانیک یا تعمیرگاه
-
اگر تعویض روغن را خودتان انجام دهید، هزینه فقط شامل روغن و فیلتر خواهد بود.
-
در تعمیرگاه‌ها معمولاً اجرت جداگانه دریافت می‌شود.
-
-
کیفیت فیلتر روغن
-
در صورت تعویض فیلتر، قیمت آن هم به هزینه کلی اضافه می‌شود.
-
استفاده از فیلترهای اصلی و استاندارد بهتر است، حتی اگر کمی گران‌تر باشند.
-
میانگین هزینه
-
به‌طور کلی، هزینه تعویض روغن برای موتورسیکلت‌های شهری سبک با روغن معدنی از کمترین مقدار حوالی ۴۰۰ هزار تومان شروع می‌شود.
-
در مقابل، برای موتورسیکلت‌های حرفه‌ای یا اسپرت با روغن سنتتیک و فیلتر باکیفیت، هزینه بالاتر خواهد بود.
جمع‌بندی نهایی
تعویض روغن موتورسیکلت یکی از مهم‌ترین کارهایی است که هر موتورسوار باید به آن توجه کند. روغن موتور سالم وظایفی چون روانکاری قطعات، کاهش اصطکاک، خنک‌سازی و جلوگیری از رسوب‌گذاری را برعهده دارد. اگر روغن به‌موقع عوض نشود، موتور دچار فرسایش زودرس، افزایش مصرف سوخت و حتی خرابی‌های جدی خواهد شد.
شناخت بهترین زمان تعویض روغن موتورسیکلت بسته به نوع روغن، مدل موتور، شرایط رانندگی و آب‌وهوا متفاوت است. علاوه‌بر این، توجه به نشانه‌هایی مثل تغییر رنگ روغن، کاهش سطح آن یا افزایش صدای موتور می‌تواند زمان تعویض را به شما یادآوری کند. در نهایت، اطلاع از هزینه تعویض روغن موتورسیکلت و انتخاب روغن استاندارد، به شما کمک می‌کند با کمترین هزینه، بیشترین محافظت را از موتور خود داشته باشید.
پرسش‌های متداول درباره تعویض روغن موتورسیکلت
۱. هر چند وقت یک‌بار باید روغن موتورسیکلت تعویض شود؟
بسته به نوع روغن و شرایط رانندگی، معمولا بین ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ کیلومتر باید روغن تعویض شود.
۲. اگر روغن دیرتر تعویض شود چه اتفاقی می‌افتد؟
روغن خاصیت خود را از دست می‌دهد و این موضوع می‌تواند باعث داغ کردن موتور، سایش قطعات و در نهایت خرابی جدی شود.
۳. آیا لازم است همیشه فیلتر روغن هم عوض شود؟
در بسیاری از موتورسیکلت‌ها بله. تعویض فیلتر همزمان با روغن باعث می‌شود آلودگی‌های قبلی دوباره وارد موتور نشوند.
۴. هزینه تعویض روغن موتورسیکلت چقدر است؟
هزینه به نوع روغن، حجم موتور و اجرت مکانیک بستگی دارد. روغن‌های معدنی ارزان‌تر و روغن‌های سنتتیک گران‌تر هستند.
۵. بهترین روغن برای موتورسیکلت چیست؟
انتخاب روغن به مدل موتور بستگی دارد. بهتر است همیشه روغنی انتخاب کنید که در دفترچه راهنمای سازنده توصیه شده است.
۶. آیا می‌توان روغن را در خانه تعویض کرد؟
بله، با داشتن وسایل لازم مثل آچار، ظرف جمع‌آوری و روغن مناسب می‌توانید این کار را خودتان انجام دهید.
۷. آیا شرایط آب‌وهوا روی زمان تعویض روغن تأثیر دارد؟
بله؛ در مناطق گرم روغن سریع‌تر تجزیه می‌شود و نیاز به تعویض زودتر دارد.