خودروی هیبریدی چیست؛ انواع و بهترین‌های آن در بازار ایران

یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های کمپانی‌های خودروسازی و فعالین صنعت خودروسازی، کاهش سطح آلایندگی خودروها و آسیب‌های وارده از آن‌ها به محیط زیست است. به‌خصوص از سال‌های آخر قرن بیستم که فعالین محیط زیست و سازمان‌های مرتبط موفق به وضع استانداردها و قوانین سختگیرانه درخصوص میزان آلایندگی خودروها شدند، این دغدغه شکلی جدی‌تر به خود گرفت. جایگزینی بنزین و دیزل با گاز CNG اولین قدم در راستای ایجاد آلودگی کمتر در این صنعت بود. اما موفقیت آرمانی زمانی حاصل می‌شد که به‌طور کلی استفاده از هرگونه سوخت فسیلی در خودروها حذف شود. بر همین اساس جایگزینی این سوخت‌ها با سوخت‌های سالم و بی‌خطر برای محیط زیست در برنامه‌های جدی خودروسازان قرار گرفت. خودروهای هیبریدی و انواع آن‌ها هدف آرمانی همین برنامه‌ها بود. اکنون قصد داریم در این مطلب از کارنامه، درمورد خودرو هیبریدی بیشتر بدانیم. با ما همراه شوید.

خودروی هیبریدی چیست؟

خودروهایی که مجهز به موتورهای درون‌سوز یا احتراق داخلی هستند، به‌طور کلی انرژی موردنیاز برای حرکت خود را از طریق سوخت بنزین یا دیزل کسب می‌کنند. نوع دیگر از خودروها که به سوخت فسیلی وابستگی ندارند، خودروهای برقی هستند. این دسته خودروها که مجهز به موتور الکتریکی هستند، انرژی خود را از باتری مخصوص تأمین می‌کنند. این باتری‌ها نیز از طریق اتصالات مخصوص شارژ می‌شوند. اما خودروهای هیبریدی درواقع ترکیبی از دو خودروی احتراق داخلی و برقی هستند. به این معنی که در این خودروها از هر دو نوع موتور استفاده می‌شود. کلمه هیبرید به معنای ترکیب دو نیرو (دو عنصر، دو سوخت)، بیانگر همین تلفیق است. بنابراین تفاوت خودروهای الکتریکی و خودروهای هیبریدی در همین ترکیب منبع تأمین انرژی نهفته است.

درواقع به‌دلیل ضعف موتورهای الکتریکی و عدم توان کافی آن‌ها برای شتاب‌گیری‌های اولیه و ثانویه، در خودروهای هیبریدی از یک موتور بنزینی کمک گرفته می‌شود تا در مواقعی که خودرو نیاز به انرژی و گشتاور بیشتری دارد این موتور وارد مدار شده و توان موردنیاز بدنه را تأمین کند. ورود خودروهای هیبریدی به صنعت خودروسازی و بازارهای جهانی در اوایل قرن ۲۱ اتفاق افتاد. اما امروزه استفاده از این تکنولوژی در اقصی نقاط جهان و تمام انواع کلاس‌های خودرویی رواج یافته است. جالب است بدانید تویوتا پریوس اولین خودروی هیبریدی جهان بود که در سال ۱۹۹۷ به جهان معرفی شد.

اجزا و قطعات اختصاصی خودروی هیبریدی

اجزا و قطعات فنی که معمولا در هر خودرویی مشاهده می‌کنیم شامل موتور، سیستم سوخت رسانی، سیستم برق رسانی، سیستم انتقال قدرت، سیستم تعلیق و سیستم خنک‌سازی می‌شود. اما طبعا خودروهای هیبریدی به‌واسطه یک نوع موتور اضافه‌تر و تأمین قدرت متفاوت‌تر اجزایی بیشتر از خودروهای احتراق داخلی تک‌سوخت و معمولی دارند. این اجزا عبارتند از:

۱. موتور الکتریکی

این موتور در خودروهای هیبریدی منبع تأمین انرژی از نیروی الکتریسیته است. البته در کنار این وظیفه، نیروی برق اتلاف‌شده را نیز در ژنراتور ذخیره می‌کند.

۲. باتری‌ها

باتری در خودروهای هیبریدی علاوه‌بر تأمین برق موردنیاز اجزای برقی خودرو، انرژی لازم جهت عملکرد و فعالیت موتور الکتریکی را نیز ذخیره و تأمین می‌کند.

۳. ژنراتور

این قطعه نیز در کنار موتور الکتریکی به ذخیره و پیشگیری از انرژی برق می‌پردازد. البته که باتری قطعه‌ای است که در خودروهای معمولی نیز وظیفه تأمین برق قطعات برقی خودرو و سنسورها را برعهده دارد اما این قطعه در خودروهای هیبریدی شرایط جدیدی را تجربه می‌کند. تفاوت دیگر خودروهای هیبریدی و بنزینی یا دیزلی در سیستم ترمز آن‌ها است که در ادامه درباره آن توضیح خواهیم داد. به این اجزا باید موتور اصلی بنزینی یا دیزلی را نیز اضافه کرد. موتور بنزینی یا دیزلی در خودروهای هیبریدی کاملا مشابه دیگر موتورهای احتراق داخلی است اما با حجم کمتر و ابعاد کوچکتر که مصرف سوخت کمتر خودرو را نیز به‌دنبال دارد.

حتما بخوانید: بهترین روغن موتور خودرو را چگونه انتخاب کنیم؟

۴. سیستم ترمز

در خودروهای هیبریدی سیستم ترمز از نوع بازیافتی است. در این نوع سیستم ترمز از موتور الکتریکی برای ترمزگیری استفاده می‌شود و اصطکاک نقش چندانی در این فرایند ندارد. موتور الکتریکی در این نوع سیستم ترمز، انرژی جنبشی خودرو را دریافت کرده و به انرژی الکتریکی تبدیل می‌کند و سپس آن‌ها را در باتری‌ها ذخیره می نماید. این همان بخش از وظیفه موتور است که مانع از هدررفت انرژی می‌شود. به این ترتیب در این بخش موتور در نقش یک ژنراتور عمل می‌کند.

[ad_list_block]

انواع خودروی هیبریدی

خودروهای هیبریدی با توجه به قدرت و توان موتورهای برقی‌شان و نقشی که در تأمین توان حرکتی آن‌ها دارند، به چند دسته تقسیم می‌شوند که عبارتند از:

• خودروهای پلاگین‌هیبرید (موازی)
• خودروهای نیمه‌هیبرید (سری موازی)
• خودروهای تمام‌هیبرید (سری)

در ادامه به شرح و توضیحات بیشتری از این مدل‌های می‌پردازیم.

۱. خودروهای پلاگین‌هیبرید

نام کامل این دسته خودروها که PHEV نامیده می‌شوند درواقع plug-in hybrid electric vehicle است. در خودروهای پلاگین‌هیبرید برای شارژ کردن باتری‌ها باید از یک منبع انرژی خارجی کمک گرفت. در خودروهای پلاگین‌هیبرید می‌توان تنها از موتور الکتریکی یا از هر دو موتور به‌صورت همزمان استفاده کرد. این شرایط بسته به میزان شارژ باتری موتور الکتریکی انتخاب می‌شود. معمولا ظرفیت باتری‌های خودروهای پلاگین هیبرید بین ۱۳ کیلووات ساعت تا ۱۸ کیلووات ساعت است که می‌تواند انرژی لازم برای پیمودن ۴۰ تا ۶۰ کیلومتر بر ساعت را تنها با موتور الکتریکی تأمین کند. استفاده از خودروهای پلاگین‌هیبرید نگرانی از تمام‌شدن شارژ باتری را به‌دلیل امکان استفاده از موتور بنزینی کاهش داده و اطمینان خاطر را برای راننده به‌همراه دارد. زمان لازم برای شارژ کامل باتری بسته به حجم باتری و روش شارژ آن متغیر است.

حتما بخوانید: عمر مفید باتری ماشین؛ از کجا بفهمیم وقت تعویض باتری رسیده است؟

۲. خودروهای نیمه‌هیبرید

در این نوع خودرو که به یک موتور الکتریکی کوچک مجهز هستند، استفاده از این تکنولوژی به‌دلیل امکان استفاده از موتور بنزینی با حجم کمتر صورت می‌گیرد. درواقع موتور الکتریکی در خودروهای هیبرید کامل نقش پشتیبان موتور احتراق داخلی را بازی می‌کند که با هدف کاهش سطح آلایندگی کوچک‌تر شده و حجم آن کاهش یافته است. به این ترتیب موتور الکتریکی این نوع خودرو به‌تنهایی قادر به تأمین انرژی موردنیاز برای حرکت خودرو نیست و همواره به‌عنوان کمک برای موتور اصلی فعالیت دارد. ظرفیت موتور الکتریکی خودروهای هیبرید کامل معمولا ۱۲، ۲۴ یا ۴۸ ولت است. در میان خودروهای هیبریدی این نوع محبوبیت بیشتری دارد.

۳. خودروهای کامل هیبرید

در این نوع خودروی هیبریدی نیز موتور الکتریکی و موتور بنزینی ضمن همکاری قادر به فعالیت انفرادی هستند. به این معنی که موتور الکتریکی می‌تواند توان لازم برای به حرکت درآوردن خودرو را تأمین کند. اما ظرفیت باتری آن کم است و خودرو معمولا تنها می‌تواند ۳۰ کیلومتر را به‌تنهایی با موتور الکتریکی طی کند. این مسئله به‌دلیل ظرفیت پایین باتری اتفاق می‌افتد. البته ظرفیت پایین باتری نیاز خودرو به شارژ از منابع خارجی را از بین برده و باتری با ذخیره انرژی خود شارژ می‌شود. به این ترتیب هیبرید کامل نیاز به شارژر خارجی ندارد. در این خودروها زمانی که موتور الکتریکی شارژ کافی داشته باشد و توان لازم را تأمین کند، تنها از آن استفاده می‌شود اما وقتی نیاز به قدرت بیشتری برای شتاب‌گیری است یا موتور برقی شارژ کافی ندارد، موتور بنزینی نیز وارد مدار می‌شود.

مزایا و معایب خودروهای هیبریدی

ماشین‌های هیبریدی به دلیل ترکیب دو منبع انرژی (سوخت فسیلی و برق) هم مزایای قابل‌توجهی دارند و هم چالش‌هایی خاص.

مزایای خودروهای هیبریدی:

1. کاهش مصرف سوخت: مهم‌ترین ویژگی خودرو هیبریدی، مصرف سوخت کمتر نسبت به خودروهای بنزینی است. موتور الکتریکی در زمان حرکت در ترافیک یا سرعت‌های پایین فعال است و باعث صرفه‌جویی قابل توجهی در مصرف سوخت می‌شود.

2. آلایندگی بسیار کمتر: ماشین‌های هیبریدی به‌دلیل استفاده از انرژی الکتریکی در بخشی از مسیر، انتشار گازهای آلاینده را تا حدود ۵۰ درصد کاهش می‌دهند و جزو خودروهای سبز محسوب می‌شوند.

3. کاهش هزینه نگهداری: موتور برقی فشار کمتری به سیستم انتقال قدرت وارد می‌کند و باعث کاهش استهلاک قطعاتی مانند ترمزها و گیربکس می‌شود.

4. تکنولوژی پیشرفته: اغلب خودروهای هیبریدی از جدیدترین فناوری‌های خودروسازی مانند سیستم ترمز احیاکننده، کنترل هوشمند مصرف سوخت و سیستم مدیریت انرژی بهره می‌برند.

5. صدای کمتر: به‌دلیل عملکرد بی‌صدای موتور الکتریکی، رانندگی با ماشین هیبریدی تجربه‌ای آرام‌تر و دل‌پذیرتر است.

معایب خودروهای هیبریدی:

1. قیمت بالاتر: خودروهای هیبریدی به‌دلیل تکنولوژی پیچیده‌تر و وجود دو نوع موتور، قیمت خرید بیشتری نسبت به خودروهای معمولی دارند.

2. هزینه بالای تعمیرات: تعمیر یا تعویض باتری و سیستم‌های الکتریکی نیاز به تخصص بالا دارد و گران‌تر از خودروهای بنزینی است.

3. وزن بیشتر: وجود باتری‌های سنگین و سیستم‌های اضافه باعث افزایش وزن خودرو می‌شود که ممکن است کمی از شتاب آن بکاهد.

4. وابستگی به زیرساخت: در برخی کشورها (از جمله ایران)، نبود ایستگاه‌های شارژ کافی یا تجهیزات مخصوص، یکی از چالش‌های جدی استفاده از این خودروهاست.

مشکلات رایج خودروهای هیبریدی

با وجود تمام مزایای خودروهای هیبریدی، این خودروها هم مثل هر فناوری دیگری مشکلات و محدودیت‌هایی دارند که آگاهی از آن‌ها قبل از خرید اهمیت زیادی دارد.

۱. خرابی یا افت عملکرد باتری‌ها
باتری خودرو هیبریدی مهم‌ترین و گران‌ترین بخش سیستم برقی آن است. در گذر زمان و با شارژ و دشارژ مداوم، ظرفیت باتری کاهش می‌یابد و خودرو دیگر توان کافی برای حرکت با موتور الکتریکی را ندارد. تعویض این باتری‌ها معمولا هزینه‌بر است و در برخی مدل‌ها ممکن است تا ۳۰ درصد قیمت کل خودرو هزینه داشته باشد.

۲. تعمیرات پیچیده و کمبود قطعات
ماشین‌های هیبریدی ساختار فنی پیچیده‌تری نسبت به خودروهای بنزینی دارند. در نتیجه، تعمیر آن‌ها نیاز به دانش و ابزار خاصی دارد. در بازار ایران نیز، به‌دلیل محدودیت واردات، قطعات یدکی به‌ویژه برای مدل‌های خاص کمتر در دسترس است.

۳. حساسیت سیستم خنک‌کننده باتری
باتری‌های خودروهای هیبریدی به سیستم خنک‌کننده مجزا نیاز دارند تا در اثر گرمای زیاد آسیب نبینند. گرفتگی یا خرابی این سیستم می‌تواند به کاهش راندمان باتری و حتی خرابی کامل آن منجر شود.

۴. ضعف در عملکرد در سرعت‌های بالا
در برخی مدل‌های هیبریدی، موتور الکتریکی تنها در سرعت‌های پایین فعال است. به همین دلیل در بزرگراه‌ها یا هنگام سبقت، خودرو بیشتر به موتور بنزینی متکی می‌شود و ممکن است شتاب و قدرت لازم را نداشته باشد.

۵. افت ارزش فروش مجدد
در بازارهایی که هنوز شناخت کافی از ماشین‌های هیبریدی وجود ندارد، ممکن است فروش مجدد آن‌ها سخت‌تر باشد. خریداران معمولا به‌دلیل هزینه‌های نگهداری بالاتر و نگرانی از عمر باتری، کمتر سراغ خودروهای هیبریدی دست‌دوم می‌روند.

فرق خودرو هیبریدی و بنزینی چیست؟

اصلی‌ترین تفاوت بین خودروهای هیبریدی و بنزینی در منبع تولید انرژی و شیوه مصرف سوخت است. خودرو بنزینی تنها از موتور احتراق داخلی برای حرکت استفاده می‌کند، در حالی که خودرو هیبریدی از ترکیب موتور بنزینی و موتور الکتریکی بهره می‌برد تا مصرف سوخت و میزان آلایندگی را کاهش دهد.

۱. مصرف سوخت و آلایندگی
ماشین‌های هیبریدی به‌دلیل استفاده هم‌زمان از انرژی الکتریکی، مصرف بنزین بسیار کمتری دارند. در نتیجه، میزان انتشار گازهای آلاینده مانند دی‌اکسیدکربن در آن‌ها کمتر است. در مقابل، خودروهای بنزینی کاملاً به سوخت فسیلی وابسته‌اند و آلودگی بیشتری ایجاد می‌کنند.

۲. نحوه تأمین انرژی
در خودروهای بنزینی انرژی از طریق احتراق سوخت در سیلندرها تولید می‌شود، اما در خودروهای هیبریدی باتری و موتور الکتریکی بخشی از این انرژی را تأمین می‌کنند. باتری در حین ترمزگیری یا با کمک موتور بنزینی شارژ می‌شود.

۳. صدای موتور و نرمی رانندگی
به‌دلیل عملکرد بی‌صدای موتور الکتریکی، خودروهای هیبریدی هنگام حرکت آرام‌تر و بی‌صداتر از مدل‌های بنزینی هستند. این ویژگی به‌ویژه در ترافیک شهری، تجربه رانندگی راحت‌تری ایجاد می‌کند.

۴. هزینه نگهداری
هزینه سرویس و نگهداری خودرو بنزینی کمتر است، اما در ماشین هیبریدی به‌دلیل ساختار پیچیده‌تر، تعمیرات گران‌تر تمام می‌شود. البته در بلندمدت صرفه‌جویی در مصرف سوخت می‌تواند بخشی از این هزینه را جبران کند.

۵. عملکرد و قدرت موتور
خودروهای بنزینی معمولاً در سرعت‌های بالا شتاب بهتری دارند، در حالی‌که خودروهای هیبریدی در شروع حرکت یا در ترافیک با عملکرد نرم و بهینه شناخته می‌شوند.

در نتیجه، اگر مصرف سوخت پایین و آلودگی کمتر برایتان مهم است، خودرو هیبریدی انتخاب بهتری است؛ اما اگر به دنبال شتاب و قدرت بیشتر با هزینه نگهداری پایین‌تر هستید، خودرو بنزینی گزینه‌ی مناسب‌تری خواهد بود.

بهترین خودروهای هیبریدی در ایران کدامند؟

بازار هیبریدی‌های ایران بیشتر روی مدل‌های وارداتیِ چند سال اخیر و البته دست‌دومی که هنوز خوش‌نام‌اند می‌چرخد. اگر دنبال «ماشین هیبریدی» هستید، این گزینه‌ها معمولاً امن‌ترین انتخاب‌ها به‌لحاظ دوام، مصرف سوخت و دسترسی به قطعات‌اند:

تویوتا پریوس (Prius) – هیبرید کامل

• امتیازها: مصرف سوخت فوق‌العاده پایین، خرابی کم، باتری‌های بادوام، قطعات جانبی نسبتاً در‌دسترس.

• نکته‌ها: کابین ساده و تمرکز روی اقتصادی‌بودن؛ شتاب متوسط. برای استفاده شهری ایده‌آل.

تویوتا کمری هیبرید (Camry Hybrid) – هیبرید کامل

• امتیازها: کیفیت سواری عالی، دوام معروف تویوتا، کابین جادار و خانوادگی.

• نکته‌ها: هزینه نگهداری از پریوس بالاتر است، ولی همچنان اقتصادی‌تر از نسخه‌های صرفاً بنزینی هم‌کلاس.

لکسوس CT200h – هیبرید کامل

• امتیازها: پلتفرم مشترک با پریوس (اعتمادپذیری بالا)، مونتاژ باکیفیت لکسوس، مصرف کم.

• نکته‌ها: فضای عقب و صندوق متوسط؛ بیشتر مناسب تردد شهری/بین‌شهری سبک با حس لوکس‌بودن.

لکسوس ES 300h – هیبرید کامل

• امتیازها: کابین بسیار آرام، سواری نرم، کیفیت ساخت درجه‌یک، مصرف منطقی نسبت به ابعاد و وزن.

• نکته‌ها: هزینه قطعات و سرویس بالاتر؛ اما دوام بالا هزینه‌ها را در بلندمدت کنترل می‌کند.

هیوندای سوناتا هیبرید (LF/JF) – هیبرید موازی

• امتیازها: طراحی مدرن‌تر، امکانات رفاهی پرتعداد، قطعات نسبتاً در‌دسترس.

• نکته‌ها: مصرف سوخت عالی در شهر، عملکرد مناسب در جاده؛ ارزش خرید خوب در بازه سدان‌های متوسط.

کیا اپتیما هیبرید (JF) – هیبرید موازی

• امتیازها: هم‌رده و هم‌خانواده سوناتا با هندلینگ کمی اسپرت‌تر، امکانات کامل.

• نکته‌ها: شرایط قطعات مشابه سوناتا؛ انتخاب به سلیقه طراحی و آپشن‌ها برمی‌گردد.

هیوندای آیونیک هیبرید (Ioniq) – هیبرید کامل

• امتیازها: مصرف سوخت بسیار پایین، ارگونومی خوب، تکنولوژی به‌روزتر در بین کره‌ای‌ها.

• نکته‌ها: تیراژ ورود کمتر از سوناتا/اپتیما؛ قبل از خرید از دسترسی به قطعات مصرفی مطمئن شوید.

کیا نیرو هیبرید (Niro) – کراس‌اوور سبک

• امتیازها: ارتفاع سواری کراس‌اووری با مصرف نزدیک به هاچ‌بک‌ها، کابین کاربردی.

• نکته‌ها: کمیاب‌تر از سدان‌ها؛ بررسیِ وضعیت قطعات و سرویس قبل از خرید ضروری است.

میتسوبیشی اوتلندر PHEV – پلاگین‌هیبرید

• امتیازها: امکان حرکت برقی خالص در مسیرهای کوتاه، کراس‌اوور خانوادگی و کم‌مصرف.

• نکته‌ها: حساسیت بیشتر به سلامت باتری و شارژر؛ خرید نمونه تمیز با سابقه سرویس روشن اهمیت دارد.

چینی‌های هیبریدیِ جدید (برخی مدل‌های BYD، چری و… در حد محدود)

• امتیازها: امکانات رفاهی بالا و قیمت رقابتی‌تر در صورت موجودبودن.

• نکته‌ها: شبکه خدمات و قطعات هنوز به گستردگی ژاپنی/کره‌ای‌ها نیست؛ حتماً وضعیت پشتیبانی را قبل از انتخاب بررسی کنید.

سخن آخر

دیدیم که خودروهای هیبریدی به سه دسته تقسیم می‌شوند. آیا تا به حال به خرید خودروی هیبریدی فکر کرده‌اید؟ کدام نوع خودروی هیبریدی را بیشتر می‌پسندید؟ دلیل انتخابتان چیست؟