ترکیدن لاستیک یکی از اصلی‌ترین دلایل تصادفات رانندگی است. نزدیک به ۷۵ درصد تصادفات مربوط به ترکیدن تایر خودرو و آسیب‌های وارد شده به آن است.
تا به همین جا با نقش حیاتی و مهم لاستیک در عملکرد خودرو آشنا شدیم. به نظر شما چه دلیلی دارد لاستیک خودرو بترکد؟ تا‌به‌حال با ترکیدن لاستیک ماشین‌تان مواجه بوده‌اید؟
اگرچه استفاده صحیح از لاستیک خودرو، رانندگی کم‌خطر یا تیک‌آف نکشیدن، تعویض لاستیک در بازه‌‌های زمانی مقرر و استفاده از لاستیک‌های استاندارد از برندهای معتبر خیلی عالی است؛ اما شما را از خطر ترکیدن لاستیک در امان نگه نمی‌دارد. با ما در این مقاله همراه باشید تا دلایل ترکیدن لاستیک‌های ماشین، اقدامات لازم در زمان ترکیدن تایر و راه‌های پیشگیری از آن را به‌طور کامل برایتان بگوییم.
دلایل ترکیدن لاستیک خودرو
لاستیک، نقطه برخورد خودرو با زمین است. این مرکز اتکا و سطح تماس باید در حالت اصولی و بهینه قرار بگیرد. هرگونه عامل داخلی و خارجی که برهم‌زننده عملکرد صحیح لاستیک‌های خودرو شود، در نهایت پارگی و ترکیدن لاستیک را به‌دنبال خواهد داشت.
برای افزایش دوام و طول عمر لاستیک، داخل آن را با ماده‌ای شیمیایی به نام سوپر کربن پُر می‌کنند. این ماده در واقع دوام و مقاومت تایر خودرو را در برابر گرما و سرمای زیاد بالا می‌برد. در کنار سوپر کربن، سیم، دوده، نخ و کائوچوی طبیعی و مصنوعی نیز در ساخت لاستیک به‌کار می‌رود.
تا الان یکی از دلایل ترکیدن لاستیک‌های خودرو مشخص شد و آن هم خریدن لاستیک نامناسب با طول عمر پایین است.
بیایید عوامل مختلفی را که سبب ترکیدن و پارگی لاستیک خودرو در حین رانندگی می‌شوند، کامل‌تر بررسی کنیم:
۱. اتمام طول عمر لاستیک
سؤالی که مطرح می‌شود این است: مگر طول عمر مفید لاستیک خودرو چقدر است؟
اگر به‌طور میانگین ۲۵ هزار کیلومتر در سال با خودروی خود رانندگی می‌کنید، طول عمر مفید لاستیک شما ۳ الی ۴ سال است. اما در حالت کلی توصیه می‌شود بعد از ۴ تا ۶ سال از زمان خرید، لاستیک خودرو را تعویض کنید. البته این اعداد بسته به اینکه لاستیک اصل ژاپنی، کُره‌ای یا آمریکایی خریده باشید شاید بیشتر یا کمتر شود. پس در هنگام خرید لاستیک از صنایع لاستیک‌سازی دفترچه سلامت لاستیک و طول عمر آن را با دقت بخوانید.
نکته: در زمان خرید لاستیک خودرو حتما به تاریخ تولید یا DOT دقت داشته باشید.
۲. برخورد با موانع بُرنده و تیز
این همان دلیلی است که حتی اگر همه نکات را هم رعایت کرده باشید، کار خود را می‌کند و موجب ترکیدن لاستیک خودرو خواهد شد. به‌عنوان یک راننده باید همیشه حواستان به مسیر و سطح جاده باشد. به‌خصوص زمانی‌که در جاده‌های ناآشنای خارج شهر و روی سطحی غیر از آسفالت در حال حرکت هستید. برخورد تایر خودرو با هر جسم تیز و بُرنده به سبب نفوذ آن به لایه‌های فشرده لاستیک خطر تخلیه تدریجی هوای داخل لاستیک و درنهایت ترکیدن آن را به‌دنبال خواهد داشت. به این صورت که احتمال دارد بخشی از تایر جدا شود یا پارگی سطحی اتفاق بیفتد و تایر بترکد.
۳. رانندگی پرخطر
قاعدتا شما به‌عنوان راننده باید با دسته‌بندی لاستیک‌های خودرو آشنایی داشته باشید و نوع رانندگی و انتظارات خود را با مکانیزم آن‌ها تنظیم کنید. در حال حاضر انواع لاستیک چهارفصل یا آل سیزن، لاستیک تابستانی، لاستیک زمستانی، لاستیک آفرود، لاستیک تمام‌زمینی، لاستیک گل‌ولای، لاستیک مسابقات، لاستیک با کارکرد بالا، لاستیک بزرگراه، لاستیک پنچررو، لاستیک وانت و شاسی‌بلند و … در بازار موجود است. هر کدام از این لاستیکها ویژگی‌ها و مکانیزم عملکردی خاص خود را دارند.
پس اگر با لاستیک‌های معمولی خودروی خود، تیک‌آف‌های زیاد، سرعت‌های بالا و رانندگی در معابر سخت را امتحان می‌کنید، همین روزهاست که ترکیدن لاستیک به لیست تجربه‌هایتان اضافه شود.
۴. گرمای هوا
اگر هوا گرم باشد، قاعدتا شاهد حرارت زیادی در نقطه تماس لاستیک با زمین هستیم. با تنظیم باد لاستیک، سطح مقطع طوری تنظیم می‌شود که تایر در زمان حرکت، فرصت خنک شدن داشته باشد.
اما اگر تایر کم‌باد باشد یا باد آن بیشتر از استاندارد باشد، امکان دارد تایر به‌موقع خنک نشود یا اینکه به‌دلیل گرمای هوا، هوای داخل لاستیک بیشازحد منبسط شود و در نهایت به ترکیدن لاستیک و انهدام آن بینجامد. ترکیب آسفالت داغ و گرمای آفتاب به‌خصوص در فصول گرم و مناطق گرمسیر زمینه ترکیدن لاستیک خودرو و منحرف شدن آن به اطراف را فراهم می‌کند.
۵. تنظیم نبودن فشار هوای لاستیک خودرو
چک کردن باد لاستیک و تنظیم فشار هوای داخل آن از کارهایی است که هر هفته باید انجام دهید. نکته مهم این است که تنظیم فشار باد داخل لاستیک خودرو باید مطابق با مقدار اعلام‌شده از سوی کارخانه سازنده باشد.
فشار باد تایر خودرو بر روی عملکرد صحیح خودرو، میزان مصرف سوخت و دوام و عملکرد صحیح لاستیک تأثیرگذار است. در برخی جاهای حساس این فشار باد مناسب به کمک انعطاف‌پذیری سطح آج و دیواره تایر نیز خواهد آمد.
جالب است بدانید که کم بودن فشار باد تایر به میزان ۵ درصد مصرف سوخت را افزایش می‌دهد و با ایجاد حالت تنبلی در خودرو موجبات ترکیدن لاستیک و از دست رفتن کارایی آن را فراهم خواهد کرد.
البته بر روی صفحه نمایش برخی خودروها علامتی تحت عنوان TPMS وجود دارد. این علامت یک سیستم امنیتی متصل به سنسورهای متصل به لاستیک است. اگر هشداری از این بخش دریافت کردید، نسبت به تنظیم فشار باد لاستیک اقدام کنید. بهترین زمان برای تنظیم فشار هوای لاستیک خودرو حالت سرد است یا زمانی که حداقل ۲ ساعت خودرو در یک جا ثابت مانده است.
۶. اضافه‌وزن و بار سنگین خودرو
فناوری نوین نسل جدید تایرهای خودرو به‌گونه‌ای است که ۵ درصد وزن خودرو را لاستیک و ۹۵ درصد را فشار هوای داخل لاستیک تحمل می‌کند.
وزن کلی خودرو، سرنشینان و بار داخل آن به لاستیکها وارد می‌شود. اگر بار روی ماشین بیشتر از حداکثر توان و مقاومت قابل‌تحمل لاستیکها باشد، در نهایت عوارضی مانند خم شدن دیواره‌های کناری تایر و ترکیدن لاستیک را رقم خواهد زد.
۷. رانندگی در جاده ناهموار و غیراستاندارد
در زمان رانندگی بر روی سطوح ناهموار، چاله و دست‌انداز یا متریالی غیر از آسفالت و خاک کوبیده شده مناسب باید حواستان به ترکیدن ناگهانی لاستیک باشد. بریدگی‌های مختلفی که به‌دلیل رانندگی روی سطوح نامناسب روی تایر می‌افتد، در طولانی‌مدت منجر می‌شود لاستیک بترکد.
علائم ترکیدن لاستیک
عموما سنگین شدن وزن خودرو نسبت به حالت عادی، متمایل شدن خودرو به سمت چپ یا راست و سخت شدن کنترل و هدایت خودرو به جلو از نشانه‌های ترکیدن یکی از لاستیک‌هاست. حرکات لغزشی و مارپیچی نیز خبر از ترکیدن تایرهای رینگ عقبی می‌دهند.
سفت شدن و لرزش فرمان و کم‌بادی تایر نیز می‌تواند نشانه‌ای دیگر از ترکیدن آن باشد.
هنگام ترکیدن لاستیک چه کنیم؟
قطعا بهترین کار در زمان مواجهه با ترکیدن لاستیک خودرو، استفاده از لاستیک زاپاس است. اما بگذارید مقداری جامع‌تر بر اساس یک سناریوی فرضی پیش برویم.
با ترکیدن یکی از لاستیکها، شما ۲۵ درصد از ارتباط خودرو با سطح جاده را از دست می‌دهید. این عدد کمی نیست. باید آرامش و خونسردی‌تان را حفظ و تلاش کنید خودرو را متوقف کنید.
به‌هیچ‌وجه به‌طور ناگهانی ترمز نگیرید. با این کار تمام بار خودرو را به یکباره روی چرخ‌های جلو تحمیل خواهید کرد و این کار اختلالاتی در قطعات موتور خودرو ایجاد خواهد کرد.
- آرام‌آرام پای خود را از روی پدال گاز بردارید. اما در عین حال ضربات منظم و دوره‌ای به آن وارد کنید تا بتوانید خودرو را پیش برانید و کنترل آن را به‌دست بگیرید.
- سعی کنید از سرعت خود بکاهید و دنده را به ترتیب کاهش دهید.
- وفتی سرعت شما به زیر ۴۰ کیلومتر بر ساعت رسید، آماده ترمز گرفتن شوید.
- خودرو را به‌سمت حاشیه جاده یا شانه خاکی ببرید و آن را متوقف کنید.
- ترمز دستی خودرو را بکشید.
- اگر خودتان می‌توانید، لاستیک خودرو را تعویض کنید. درغیر این‌صورت با مراکز امداد خودرو تماس بگیرید.
اگر لاستیک خودرو در حین رانندگی با سرعت بالا ترکید، چکار کنیم؟
ترکیدن لاستیک در سرعت بالا خطرات بیشتری نسبت به ترکیدن لاستیک در حین رانندگی معمولی دارد. در این شرایط، امکان بروز تصادف، واژگون شدن خودرو و از دست دادن ۱۰۰٪ کنترل خودرو خیلی بیشتر می‌شود. یادتان باشد اقدامات کوچک ولی صحیح شما در این مواقع منجر به نجات جان خود و دیگر سرنشینان خواهد شد.
- به سمت جلو نگاه کنید و از انحراف خودرو جلوگیری کنید یعنی فرمان را به سمت جلو محکم نگه دارید.
- به‌طور منظم به پدال گاز ضربه بزنید. به‌طوری‌که کاهش سرعت غیرعادی خودرو جبران شود. در سرعت بالا اصلا ترمز نگیرید.
- سعی کنید با توجه به جهت فرورفتگی خودرو و جهت متمایل شدن آن متوجه شوید که کدام لاستیک پنچر شده است.
- دیگر اقدامات صحیح را که در مواجه با ترکیدگی لاستیک در قسمت قبل گفتیم، انجام دهید.
لوازم موردنیاز برای تعویض لاستیک ترکیده
اولین موردی که برای تعویض لاستیک لازم دارید، یک لاستیک زاپاس است. به لوازم زیر نیز نیاز خواهید داشت:
- جک آچار چرخ برای بالا بردن خودرو و درآوردن راحت تایر ترکیده یا آسیب‌دیده
- دفترچه راهنمای خودرو برای چک کردن مخل مناسب و استاندارد قرارگیری جک
- آچار برای شل کردن پیچ‌های لاستیک
- پیچ گوشتی فابریک برای جدا کردن قالپاق از تایر
پیشگیری از ترکیدن لاستیک
درستش هم همین است، یعنی تا جایی که می‌توانید از ترکیدن لاستیک به هر دلیلی پیشگیری کنید. ذات خودرو در معرض استهلاک و فرسایش است. بهترین راه پیشگیری از حوادث مختلف در خودرو، معاینه فنی و سرویس دوره‌ای خودرو است. برای پیشگیری از ترکیدن لاستیکها، حتما به موارد زیر توجه کنید:
۱. بررسی وضعیت ظاهری لاستیکها
یکی از کارهای اولیه در معاینه فنی، بررسی وضعیت ظاهری لاستیک‌هاست. این مورد را خودتان هم می‌توانید انجام دهید. دو نشانه زیر از فرارسیدن زمان تعویض لاستیک خبر می‌دهند:
- نمایان شدن خطوطی عمود بر آج لاستیک
- عمق آج کمتر از ۳ میلی‌متر
آج لاستیک به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر روی چسبندگی لاستیک، هندلینگ، شتاب، ترمزگیری و بهینه شدن مصرف سوخت تأثیرگذار است.
۲. هم‌تراز بودن لاستیک‌های خودرو
تراز بودن لاستیک‌های خودرو مورد مهم دیگری است که در معاینه فنی دوره‌ای باید به آن توجه داشته باشید. تراز نبودن لاستیکها می‌تواند نتیجه رانندگی در ناهمواری یا افتادن خودرو در چاله‌های عمیق باشد.
۳. بررسی فشار هوای داخل تایرهای خودرو
همان‌طور که گفتیم، فشار هوای داخل خودرو در تحمل وزن خودرو، رانندگی ایمن و کاهش مصرف سوخت تأثیرگذار است. این فشار اگر از میزان استاندارد کمتر شود، احتمال ترکیدن لاستیک افزایش خواهد یافت.
میزان فشار مناسب را می‌توانید از داخل دفترچه راهنمای اتومبیل، روی آستانه درب خودرو یا درب باک سوخت ببینید.
بررسی فشار هوای داخل تایر باید با فاصله زمانی ۲ الی ۳ ساعت بعد از توقف باشد.
- تعمیر لاستیک ترکیده
۴. چرخش لاستیکها
چرخش لاستیک به معنای تغییر موقعیت هرکدام از لاستیکها در بازه زمانی خاص است. عموما گفته می‌شود که بعد از طی کردن ۸ هزار کیلومتر، باید تایرهای خودرو را طبق الگوی صحیح چرخاند. چرخش لاستیک اقدامی در جهت نگهداری و مراقبت از لاستیک است.
به این صورت که باعث می‌شود ساییدگی لاستیک به‌طور مساوی در لاستیکها پخش شود و عمر آج و شیارهای لاستیک به حداکثر می‌رسد. انواع الگوی چرخش لاستیک خودرو عبارت‌اند از:
- چرخش لاستیک زمستانی
- الگوی صلیب عقب
- الگوی x
- الگوی صلیب جلو
- الگوی سایدبای‌ساید
۵. بالانس چرخ‌های خودرو
با بالانس کردن چرخ‌های خودرو، هم وزن خودرو به‌طور مساوی میان چرخ‌ها پخش می‌شود و هم لاستیکها به‌صورت استانداردی تراز می‌شوند. از تأثیرات آن نیز جلوگیری از ترکیدن لاستیک به‌دلیل فشار بیشازحد به لاستیک‌هاست.
سخن آخر
در مورد نشانه‌های ترکیدن لاستیک خودرو، راه‌های پیشگیری و اقدامات لازم در جهت پیشگیری از ترکیدن و آسیب به تایر ماشین به‌طور کامل برایتان گفتیم. حال نوبت شماست برایمان بگویید؛ به نظر شما چه اقدام صحیح دیگری برای پیشگیری از ترکیدن تایر اتومبیل می‌توان انجام داد؟
دقیقا با رعایت همین نکات از ترکیدن لاستیک خودرو جلوگیری میشه البته مورد دیگه ای که مهمه اینه که سعی کنیم موقع رانندگی خیلی از کنار خیابون حرکت نکنیم چون تمام اشیایی که کف خیابون هست و ممکنه تیز هم باشه به دلیل حرکت خودرو ها به سمت کنار خیایون ها میره و حرکت از این نقاط ممکنه باعث پارگی لاستیک و گاها ترکیدن لاستیک بشه.
علی جان، خیلی ممنون از دیدگاهت و نکته ای که گفتی، همینطوره
سلام آقا ممنون و سپاس ، درود به انسانیتت که زحمت کشیدی و از وقتت زدی و این مطالب خوب را نوشتی خدا خیرت بده
خیلی ممنون از نقطه نظر شما ولی خانمم، آقا نیستم 🙂
با سلام و تشکر بابت زحماتی که جهت تهیه این مقاله مفید و کاربردی کشیده شده ،یک مورد رو هم من اضافه کنم ،یکی از علل پاره شدن لاستیک یا آسیب دیدن آن عدم دقت در زمان پارک خودرو کنار جدول خیابون و تماس لاستیک با لبه ی تیز و برنده جدول است که متأسفانه به دیواره بیرونی لاستیک آسیب میرسه و به لحاظ ایمنی قابل تعمیر یا ترمیم نیست.