کاتالیست یا کاتالیزور یکی از اجزای سیستم اگزوز خودرو است و نقش بسیار مهمی دارد. خرابی کاتالیزور می‌تواند مشکلاتی را برای موتور خودرو ایجاد کند. به همین دلیل بسیار مهم است که علائم خرابی کاتالیزور را بشناسید و به‌موقع برای رفع آن اقدام کنید. در این مطلب درباره علائم و علت خرابی کاتالیزور و راه‌های تشخیص آن صحبت خواهیم کرد.
کاربرد کاتالیست در خودرو
مبدل کاتالیست به کاهش مواد زیان‌آور در دود خروجی از اگزوز ازجمله مونوکسیدکربن، اکسیدهای نیتروژن و هیدروکربن‌ها کمک می‌کند. وقتی موتور روشن می‌شود، گازهای خروجی مبدل را گرم می‌کنند. بنابراین دمای کاتالیست کاملا بالا می‌رود. در نتیجه مواد مضر می‌سوزند و درصد آنها در دود خروجی کاهش می‌یابد.
برخی از کاتالیست‌ها با پایه فلزی یا سرامیکی هستند که روی آن را با آلیاژ ایریدیوم- پلاتین پوشانده‌اند. به‌دلیل ساختار لانه‌زنبوری کاتالیست، سطح تماس گازهای خروجی و سطحی که لایه کاتالیزوری روی آن اعمال شده است افزایش می‌یابد. یک واکنش اکسیدکننده مونوکسیدکربن و هیدروکربن در کاتالیست انجام می‌شود و آنها را به موادی نسبتا بی‌خطر از جمله نیتروژن و دی‌اکسیدکربن تجزیه می‌کند. این مواد هستند که در نهایت از اگزوز خارج می‌شوند و خطر آنها کمتر از مونوکسیدکربن و هیدروکربن است.
برخی از کاتالیست‌ها با پایه فلزی یا سرامیکی هستند که روی آن را با آلیاژ ایریدیوم- پلاتین پوشانده‌اند. به‌دلیل ساختار لانه‌زنبوری کاتالیست، سطح تماس گازهای خروجی و سطحی که لایه کاتالیزوری روی آن اعمال شده است افزایش می‌یابد. یک واکنش اکسیدکننده مونوکسیدکربن و هیدروکربن در کاتالیست انجام می‌شود و آنها را به موادی نسبتا بی‌خطر از جمله نیتروژن و دی‌اکسیدکربن تجزیه می‌کند. این مواد هستند که در نهایت از اگزوز خارج می‌شوند و خطر آنها کمتر از مونوکسیدکربن و هیدروکربن است.
حتما بخوانید: جلوگیری از سرقت خودرو؛ چه خودروهایی بیشتر دزدیده می‌شوند؟
عمر مفید کاتالیست خودرو
بسیاری از شرکت‌های تولیدی ادعا می‌کنند که کاتالیست‌ها می‌توانند ۱۰۰هزار تا ۱۵۰هزار کیلومتر دوام بیاورند. این در حالی است که معمولا در واقعیت این طور نیست و کاتالیست‌ها خیلی زودتر از آنچه باید از کار می‌افتند. مخصوصا در کلان‌شهرها که دائما پشت ترافیک گیر می‌کنید.
کاتالیست خودرو درواقع نوعی فیلتر است و فیلتر باید مرتب تعویض یا تمیز شود. مخصوصا اگر سیستم احتراق درست عمل نکند، عمر کاتالیست کوتاه می‌شود.
دلایل خرابی کاتالیزور
برخی از دلایل خرابی کاتالیست عبارت‌اند از:
-
عملکرد بد سیستم احتراق
اگر سیستم احتراق عملکرد بدی داشته باشد، کاتالیزور خراب می‌شود. دلیلش این است که احتراق به‌درستی صورت نمی‌گیرد و بدسوزی (میس فایر) رخ می‌دهد. در نتیجه، مخلوط سوخت به‌طور ناقص می‌سوزد. سوختن ناقص به تشکیل مقدار زیادی دوده می‌انجامد که در مبدل جمع می‌شود. در این مرحله می‌توان آن را تمیز کرد و مشکل را برطرف کرد. اما اگر به جایی برسد که سیم پیچ ذوب شود، دیگر تمیزکردن آن کمکی نخواهد کرد.
-
استفاده از سوخت با کیفیت پایین
یکی دیگر از دلایل خرابی کاتالیزور استفاده از سوخت کم‌کیفیت است. این سوخت‌ها به‌طور کامل نمی‌سوزند و مابقی فرایند سوختن آنها در کلکتور و مستقیما در مبدل انجام می‌شود. به همین دلیل ذرات ریز آنها فیلتر را مسدود می‌کنند و هوا نمی‌تواند از آن عبور کند.
-
کاتالیست بی‌کیفیت یا تقلبی
اگر کاتالیست را تعویض کرده‌اید و نوع بی‌کیفیت یا تقلبی آن را خریده‌اید، خیلی زود خراب می‌شود یا اینکه بدعمل می‌کند. برای مثال در کاتالیست تقلبی ممکن است قطر سلول‌های آن کوچک‌تر از اندازه معمول باشد. به این ترتیب حفره‌ها خیلی سریع مسدود و خراب می‌شوند.
نکته: سلول‌های کاتالیست ماشین‌های آمریکایی معمولا کوچک‌تر است. دلیلش این است که سوختی که در آمریکا استفاده می‌شود کیفیت بهتری دارد و مشکل احتراق کمتری ایجاد می‌شود.
-
مسدود شدن مبدل با پسماندهای احتراق
اگر موتور به هر دلیلی بیش‌ازحد روغن مصرف می‌کند، در طی احتراق دود سیاه خورنده‌ای تولید می‌شود که همراه با پسماندهای احتراق وارد مبدل می‌شود و روی آن اثر منفی می‌گذارد.
علائم خرابی کاتالیزور
وقتی کاتالیزور مشکل پیدا می‌کند، علائم و نشانه‌هایی بروز می‌دهد که با تشخیص به‌موقع آن می‌توانید از مشکلات دیگر جلوگیری کنید. برخی از علائم خرابی کاتالیست عبارت‌اند از:
۱. روشن‌شدن چراغ چک موتور
اگر سیستم رایانه اتومبیل هر گونه خطایی را در موتور تشخیص دهد، چراغ چک موتور را روشن می‌کند و مشکل را به شما اطلاع می‌دهد. ازآنجاکه مشکلات زیادی باعث روشن‌شدن چراغ چک می‌شوند برای اینکه بفهمید مشکل از کاتالیست است باید از اسکنر استفاده کنید و کد مربوط به آن را بخوانید.
۲. افت‌کردن قدرت ماشین
اگر کاتالیزور خودرو درست کار نکند، اتومبیل ممکن است دچار تکان‌ها و لرزش ناگهانی شود و به آن اندازه که باید، کشش نداشته باشد. دلیلش این است که توان مبدل کاهش یافته است و به‌دلیل تخریب‌شدن و داغ‌شدن سلول‌ها و نیز مسدودشدن راه عبور گازهای اگزوز، موتور نمی‌تواند به‌خوبی تنفس کند. در نتیجه ماشین قدرت کافی ندارد و این را به‌خوبی حس خواهید کرد.
حتما بخوانید: مقایسه توسان جدید، اسپورتیج ۲۰۱۵ و میتسوبیشی asx
۳. شنیدن صداهای غیرطبیعی از زیر ماشین
اگر در دور موتور بالا یا هنگام استارت زدن صدای ضربه می‌شنوید، به کاتالیست شک کنید. این زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های سرامیکی تجزیه می‌شوند و ذرات آنها تحت‌تأثیر جریان گاز و نیروهای گریز از مرکز به دیواره کاتالیزور برخورد می‌کنند و این صدا آن‌قدری بلند هست که آن را بشنوید.
۴. اشکال در خروج گازهایی که از صداخفه‌کن اگزوز می‌آیند
اگر کف دستتان را در مقابل لوله اگزوز ماشینی که کاتالیست آن سالم است قرار دهید، حس خواهید کرد که جریان گاز خروجی حالت لرزشی یا نوسانی دارد. دلیلش این است که دریچه‌های خروجی به نوبت کار می‌کنند. اگر حس می‌کنید که جریان خروجی این گازها ضعیف است یا حالت موجی ندارد، سلول‌های کاتالیست از بین رفته‌اند.
این‌طور نیست که کاتالیست خودرو بلافاصله و یک شبه خراب شود. معمولا قبل از خرابی کامل کاتالیزور، عملکرد آن دچار نقص می‌شود که با تشخیص به‌موقع این نشانه‌ها می‌توانید جلوی خسارت‌های بیشتر را بگیرید.
راه‌های تشخیص خرابی کاتالیزور
برای تشخیص دقیق خرابی کاتالیزور باید تجربه کافی و ابزارهای تشخیصی لازم را داشته باشید. در غیر این صورت به مکانیک یا مراکز تشخیص تخصصی مراجعه کنید.
حتما بخوانید: وکالت خرید و فروش خودرو و هر آنچه درباره آن باید بدانید
از کجا بفهمیم کاتالیزور خودروی ما سالم است؟
یک سری آزمایش وجود دارد که با آن می‌توان از سالم بودن کاتالیزور یا خرابی جزئی و یا کامل آن اطمینان حاصل کرد.
– بررسی قسمت بیرونی مبدل کاتالیست
اول از قسمت بیرونی مبدل کاتالیست شروع می‌کنیم. باید همه قسمت‌های بیرونی کاتالیزور را بدون اینکه آن را خارج کنیم بررسی کنیم. هر گونه آسیب مکانیکی، فرورفتگی، خراش یا تراشه ممکن است نشانه خراب‌شدن سلول‌های درون کاتالیزور باشد.
– خارج‌کردن مبدل و بررسی همه قسمت‌های آن
متأسفانه با بررسی قسمت خارجی کاتالیست نمی‌توان به‌طور کامل وضعیت سلول‌های آن را بررسی کرد. اگر بیرون از آن مشکل چندانی نمی‌بینید تصور نکنید که حتما کاتالیزور سالم است. بهتر است مبدل را خارج کرده و قسمت لانه‌زنبوری آن را بررسی کنید. اگر بخش لانه‌زنبوری درست کار کند، کاتالیزور درست کار می‌کند. البته کاتالیزورها در اتومبیل‌های مختلف ممکن است متفاوت باشند.
– فشار گازهای خروجی را بررسی کنید
میزان فشار گازهای خروجی را بررسی کنید. برای این کار به دستگاه فشارسنج لازم است. فشارسنج میزان فشار گازهایی را که از اگزوز خارج می‌شوند اندازه می‌گیرد. اگر این فشار بالاتر از حد نرمال باشد، مبدل کاتالیست خراب شده است. البته این حد نرمال ممکن است برای خودروهای مختلف متفاوت باشد.
کلام آخر
هر قطعه در خودرو وظایف خاصی را برعهده دارد و به‌منظور خاصی در آن به کار رفته است. بنابراین خرابی هر قطعه ناخودآگاه دیر یا زود روی سایر اجزا اثر می‌گذارد. یکی از این قطعات مهم، مبدل کاتالیست است که وظیفه دارد گازهای خروجی خطرناک را پالایش کند و از انتشار آلاینده‌ها در اتمسفر جلوگیری به عمل آورد. این قطعه در پاک نگه‌داشتن محیط‌زیست بسیار اهمیت دارد، بنابراین اگر متوجه شدید که کثیف یا خراب شده است، آن را تمیز یا تعویض کنید.
البته در کشور عزیز ما منبع کاتالیزور پیش از پایان عمر آن توسط برخی تعمیرکاران سرقت می شود !!!
کافی است ماشین خود را برای چند ساعت در یک تعمیرگاه ناشناس با مکانیک تنها بگذارید . در همین فرصت برخی مکانیک ها منبع کاتالیزور ماشین شما را با منبعی خالی که از قبل آماده کرده اند تعویض می کنند …
حتما اتومبیل خود را به تعمیرکار مورد اطمینان بسپارید .اگر مجبور شدید به تعمیرکار ناشناس مرتجعه کنید ( مانند خراب شدن ماشین در بین راه) حتما در ابتدا همراه با مکانیک از قسمت های زیر ماشین بازدید کنید و به او بگویید که ماشین من سینی زیر موتور دارد و کاتالیزور آن نیز موجود و فابریک است و پس از تعمیر هم از این قطعات بازدید کرده و ماشین را تحویل بگیرید …
سلام در جواب شما باید گفت بله بنده خودروی نازنین خودمو به یک اگزوز ساز (تعویض کار) دزد سپردم
من اصولا ماشین دست کسی نمیدم حتی تعمیرکار ولی اگزوز رو باز کرده بود و بهم گفت برو واشر بگیر برای گلویی وقتی رفتمو گرفتم با چیز عجیبی روبه رو نشدم ماشینم بی صدا کار میکرد داخل داشبورد هم چیزی کم نشده بود
بعد گذشت چند روز صدای موتور عجیب شده بود به یک تعمیرکار مراجعه کردم و بهم گفت داداش ماشینت بوی گندی میده
چرا کاتالیزور رو در آوردی عشق سرعتی ؟
گفتم نه گفت ماشینت کاتالیزور نداره ۳ میلیون ۷۰۰ قیمتشه
یادم افتاد ای دل غافل ، به هرکسی نباید اعتماد کرد
تازه بعد گذشت چند روز هیچی رو نمیتونید ثابت کنید
اقا دزده با پول کاتالیزور شما یه میهمانی مفصل راه انداخته و به ریش شما میخنده
منم رفتم منبع اگزوز عقب ماشینو عوض کنم گفت این منبع وسطیع هم باید عوض کنی از داخل خرابه منم که هیچ اطلاعی نداشتم باز کرد بعداز مدتی گفتن کار اشتباهی کردی نباید اجازه میدادی باز کنه که اینجا من گول اوسا کار رو خوردم ????خیلی حواستون به این اوسا کارا باشهبه چشاتونم باور نکنین بهر حال گذشت صحبت مال سال ۹۷ هسش.
بدرود
با سلام.بنده دنا پلاس دارم.از مسافرت با خانواده ام در حال برگشت به شهرستان بودم که ماشینم به علت کیپ شدن کاتالیز و اگزوز از حرکت وایساده در شهر قم روبروی حرم یک اگزوز سازی بود که مراجعه کردم گفت مشکل کاتالیز داری دو سه ساعتی کار داره چون خانواده همراه برو زیارت حرم تا برگردی کارتون تمومه.بنده هم بعداز چند ساعت معطلی مراجعه کردم وبعداز پرداخت هزینه گزاف خودرو رفع اشکال شد و به شهرستان محل زندگیم رفتم.متاسفانه روز بعد مشکلی برای خودرو پیش اومد مجددا به تعمیراتی مراجعه کردم که مکانیک گفت چرا کاتالیز نداری.که متوجه شدم ای وای اگزوز ساز قمی اقدام به برداشتن کاتالیز و انداختن لوله خالی روی اگزوز نموده بود .حالا شما قضاوت کنید کار این کاسب قمی رو..حالا خوبه من اگزوز ساز رو به حضرت معصومه قسم داده بودم که کار درستو برام انجام بده که شد این..اینو گفتم هرموقع رفتید پیش مکانیک برای یک لحظه از کنار خودروتون اکنون نخورید.
ماایرانی هستیم ومسلمان شوخی نکنید که حوصله اش را ندارم باز آمریکاییها را می گفتی یه چیزی ولی ایرانیها غیر ممکن است این کار را بکنند
ممنون.دقیقا همچین بلایی رو صافکاری سر ما اورد.و واقعا نمیدونم چطوری باید جبران خسارت کرد.طرف یه شیشه ای داغونه.
دوستان ۳ روز بود کاتالیزور نو رو ۲۰۶ بسته بودم بعد ۳روز اوئیل پمپ ماشینم خراب شد رفتم تعویض کردم صدای ماشین از مکانیکی در اومدم صدا زیاد شده بود رفتم پیش اگزوز سازی که کاتالیزور بسته بود گفت کاتالیزور ماشینت رو برداشته و کاتالیزور خالی جاش بسته اون مکانیک رفتم سراغ مکانیک حتی ۱۱۰ هم زنگ زدم گفت برو شکایت کن ولی من سپردم به خدا جوابش رو میده
اگه تو مغازش کارت کشیده باشی و اگزوزساز هم کارت کشیده باشی و اگزوز ساز بیاد شهادت بده واسه تو میتونی اثبات کنی
اشتباه شما همین هست که شکایت نکردی من از صافکار دزد شکایت کردم تعزیرات حکومتی دویست میلیون طرفو جریمه کرد تا بفهمه نباید بی وجدانی دربیاره
سلام دوستان کاتالیزور منم دقیقا با همیین روش کهنه برو یه چیزی بخر اگزوز ساز برداشت من بعد شیش ماه فهمیدم رفتم درب مغازش سرو صدا راه انداختم گفتم کار خودته فردا میرم اتحادیه شکایت میکنم یه عکس از مغازش گرفتم اول سفت میزد که کار من نیست جای دیگه بردی منم گفتم فقط شکایت میکنم . خلاصه وقتی داشتم راه میفتادم گفت آقا بیا خودم درستش کنم رفت یکی دیگه آورد بست رو ماشین . حواستون باشه اگه اگزوز سازی برداشت حتی بعد چند ماه برین ازش به اتحادیه شکایت کنین شاید یه چند روزی دوندگی کنین ولی مجبورش میکنن یه نوش بزاره براتون اینا حق دست زدن ندارن کلا ماشینتون رو کاتالیزورش علامت بزارین با رنگ یا هر چیزی بعد ببرین پیش این تعمیر کارا همونجا زمان تحویلم بررسی کنین .
سلام وقتتون بخیر ماشینم سمند مدل ۸۹ هست صدای بدی از زیر ماشین میومد چند نفر نشون دادم گفتن اگزوز بردم اگزوز سازی متوجه شد داخل کاتالیزور خورد شده کلا برش داشت .حالا تا بخوام بعدا یه نو جایگزین کنم مشکلی برا ماشین پیش نمیاد ؟
وقتی سرعت ماشین بالا هست و داخل دنده گاز که ول میکنی بوی دود میاد تو اتاق رفتم کاتالیزور عوض کردم بازم مشکل برطرف نشده مشکل از کجاست
سلام و درود وقت بخیر
دوستانی که این مقاله رو خوندید احتمالا شک یا مشکلی در کاتالیزورتون دارید
فقط یه خاطره بگم و خودتون ممبعد حواستون باشه
سال ۹۷ خودم یه پراید خشک از نمایندگی ثبت نام کردم و بعد مدتی تحویل گرفتم
دو سال بعدش چراغ چک روشن کرد و خطای سنسور اکسیژن داد ، بردم نشون دادم باطری ساز گفت برو پیش اگزوز ساز تا سنسورتو حذف کنه ، خدا شاهده رفتم پیش اگزوز ساز و مشکل گفتم و رفت زیر ماشین که مشکل رو حل کنه ، کلا هم تو مغازه بودم و جایی نرفتم به هرچیزی ام شک نکردم و کارمو انجام داد سوار ماشین شدم برگردم خونه دیدم بابا این ماشین چقدر عوض شد چه راهی میره چه نعره ای میکشه اصلا کییییف کردما
خلاصه چند هفته بعد پولی دستم اومد که زد به سرم ماشین عوض کنم یه ساینا بخرم ، ماشینو به یه آدم خیلی خوبی فروختم با قیمت مناسب، این بنده خدا ۳ ۴ روز بعد بمن زنگ زد گفت داداش کاتالیزور رو واسه چی باز کردی گفتم والا من فقط سنسور اکسیژن حذف کردم و ۲۵۰ تومان هم دست مزد دادم من نخواستم کاتالیزور باز بشه و حذف بشه از ماشین ، خلاصه اومد دنبالم و رفتیم دم مغازه که خوده اوستا کاره ( کسی که کارمو انجام داد ) تو مغازه نبود و نیامد اونروز ، البته مدتی هم گذشته بود و چیزی رو نمیشد ثابت کرد ، خلاصه به خریدارم گقتم بیا بریم کاتالیزور برات بخرم بنده خدا قبول نکرد ولی بهم گفت دیگه تا عمر داری به اگزوز ساز اعتماد نکن
من در تعجبم که کی و چطور اینکارو کرد که من حالیمم نشده بود و حتی از عملکرد ماشین هم راضی و خوشحال بودم
مواظب باشید الان ۶ ۷ میلیون قیمتش هست و زمانی که ماشینتون رو میدید دست تعمیر کار همچیز ماشینتون رو بشناسید , بدانید کدوم قطعه اسمش چیه و چیکار میکنه و جاش کجاست
من اون موقع فرق بین منی فولد و کاتالیزور رو نمیدونستم حتی
اما الان تا جزئیات و نحوه عملکرد همچیز ماشینو و جا و مکان هر قطعه رو میدونم و دیگه نمیزارم کسی سرم کلاه بزاره
سلام ،دقیقا این اتفاق برای من افتاد ۴۰۵ داشتم آمدند دست موتور پایین عوض کنند بالای سر ماشین ایستاده بودم کار خودرو تمام شد آمدم بیرون زیر ماشین سرو صدا می‌آمد رفتم مکانیکی اشنا جای دیگه گفت اگزوز جوش دادی گفتم نه گفت هر جا صبح رفتی اگزوز وکاتالیزور،عوض کرده برگشتم مکانیکی اول زد تو سر شاگردش گفت نفهمیده اشتباه کرده..اگزوز خودم داد گفت خواهشمند شکایت نکنید اگزوز آمده از قبل تو چاله مکانیکی ۴۰۵ داشته بود باور کنید خودم بالای سر ماشین ایستاده بودم
سلام وقت بخیر
بله متاسفانه این مورد وجود دارد.
ممنون از دیدگاه خوبتون ،امیدوارم این مطلب براتون مفید بوده باشه ،در کنار ما باشید و ما رو همراهی کنید.
کلا اکثر جاها فراگیر شده هر جا ببری قطعه اصلی را باز میکنن جایش یه کهنه یا جنس بیخود میبندن ، کوئل منو باز کرده بودن جایش یه کهنه بسته بودن ۲ روز بعد چراغ چک روشن شد بردم دیاگ زدم متوجه شدم از کوئل هست دیدم کوئل خودم نیست ،قبول نکرد ومنکر شد گفتم من که کوئل را علامت گذاشته بودم حالا که قبول نمیکنی گفتم به خدا واگذار میکنم ۲ روز بعد پیچ گوشتی خورد تو چشمش کور شد
گیربکس من رو باز کردند.کاتالیزور که دم دسته