در دنیای امروز، موتورسیکلت یکی از وسایل نقلیه پرطرفدار به‌خصوص در شهرهای بزرگ است؛ چراکه می‌تواند جابه‌جایی را سریع‌تر و آسان‌تر کند. به‌علاوه، برای بسیاری از افراد، موتورسواری یک تجربه لذت‌بخش و حتی سبک زندگی محسوب می‌شود. برای حفظ عملکرد بهینه موتورسیکلت، نگهداری و سرویس دوره‌ای آن ضروری است. پس اگر می‌خواهید از موتورسواری ایمن لذت ببرید، این مطلب را تا انتها مطالعه کنید. در ادامه می‌خواهیم چک لیستی برای سرویس دوره‌ای موتورسیکلت به شما معرفی کنیم.
سرویس دوره‌ای موتورسیکلت چیست؟
سرویس دوره‌ای در واقع مجموعه‌ای از اقدامات پیشگیرانه است که به‌منظور بررسی و نگهداری اجزای مختلف موتورسیکلت انجام می‌شود. این اقدامات از بروز مشکلات جدی و هزینه‌بر جلوگیری می‌کنند و طول عمر وسیله نقلیه را افزایش می‌دهند.
در سرویس دوره‌ای موتورسیکلت همه لوازم و اجزای مختلف، ازجمله انجین موتورسیکلت، به‌طور دقیق بررسی و در صورت لزوم، تعمیر یا تعویض می‌شوند. برخی از قطعات موتورسیکلت ممکن است به‌دلیل خرابی، عملکرد موتورسیکلت را تحت‌تأثیر قرار دهند. به همین خاطر، بهتر است قبل از هرگونه مشکل یا حتی قبل از مشاهده علائم بروز مشکل، موتورسیکلت را به‌طور دوره‌ای سرویس کنید تا از بروز خرابی‌های گسترده جلوگیری شود.
چک لیست سرویس دوره‌ای موتورسیکلت
بهتر است هنگام خرید موتورسیکلت حتماً دفترچه راهنمای آن را هم دریافت کنید؛ چراکه اصلی‌ترین مرجع برای انجام سرویس دوره‌ای همین دفترچه خواهد بود. اگر به هر دلیلی این دفترچه را در اختیار ندارید، می‌توانید آن را از وب‌سایت شرکت سازنده موتورسیکلت‌تان دانلود کنید.
برای اینکه موتورسیکلت همیشه در بهینه‌ترین حالت ممکن باشد و بتوانید برای سرویس دوره‌ای موتورسیکلت برنامه‌ریزی کنید، بهتر است از یک چک‌لیست جامع استفاده کنید. چک‌لیست سرویس دوره‌ای موتورسیکلت شامل موارد زیر می‌شود که در ادامه، هرکدام از آنها را بیشتر بررسی می‌کنیم.
- روغن موتور
- فیلتر و صافی روغن
- ضدیخ
- انژکتور یا کاربراتور
- شمع
- فیلتر هوا
- سوپاپ‌ها
- رینگ‌ها و لاستیک‌ها
- سیستم ترمز
- زنجیر یا تسمه
- کلاچ
- کمک‌فنرها
- باتری
زمان سرویس دوره‌ای آیتم‌های موجود در چک لیست
تا اینجا متوجه شدیم که چه مواردی باید در سرویس دوره‌ای موتورسیکلت بررسی شوند. نکته دیگری که باید به آن توجه کنید، این است که هرکدام از این موارد را باید در زمانی به‌خصوص سرویس کنید تا موتورسیکلت دچار مشکل فنی نشود. سؤال این است که چه زمانی باید برای سرویس آنها اقدام کرد؟ در ادامه به‌طور کامل توضیح خواهیم داد.
۱. روغن موتور
روغن موتور یکی از بخش‌های مهم در هر موتورسیکلت است که تعویض به‌موقع آن، از آسیب‌دیدن موتور و دنده‌ها جلوگیری می‌کند. روغن موتور باید بسته به مسافت طی‌شده در زمان مشخصی تعویض شود.
همان‌طور که قبلاً گفتیم، مرجع اصلی زمان تعویض روغن موتورسیکلت، دفترچه راهنمای آن است. اگر به این دفترچه دسترسی ندارید، می‌توانید از قاعده کلی زیر استفاده کنید:
توجه داشته باشید که حتما از روغن موتور مناسب موتورسیکلت‌تان استفاده کنید. روغن‌های با کیفیت بسیار بالا هم در بازار پیدا می‌شوند و می‌توانند زمان تعویض روغن را به تأخیر بیندازند، اما این روغن‌ها برای انجین همه موتورسیکلت‌ها مناسب نیستند و به همین دلیل ممکن است در طولانی‌مدت باعث مشکلات جدی در موتورسیکلت شوند.
۲. فیلتر و صافی روغن
بهترین زمان تعویض فیلتر و صافی روغن، زمانی است که روغن موتور را عوض می‌کنید. تعویض فیلتر و صافی در زمان مناسب، از ورود آلاینده‌های موجود در روغن به موتور جلوگیری می‌کند.
اول از همه بررسی کنید که موتورسیکلت شما فیلتر روغن دارد یا صافی روغن. بهتر است فیلتر روغن را با هر تعویض روغن موتور، عوض کنید. اگر این حالت ممکن نیست، نهایتاً هر یک‌بار در میان که روغن را عوض می‌کنید، فیلتر روغن را هم عوض کنید. اگر موتور صافی روغن دارد، با هر تعویض روغن، صافی را هم تمیز کنید.
۳. ضد یخ و کولانت
کولانت که به ترکیب آب رادیاتور با ضدیخ گفته می‌شود، نیاز کمتری به تعویض دارد. بااینحال، باید سطح مایع رادیاتور را مرتب کنترل کنید. اگر متوجه شدید که رادیاتور نشتی دارد یا کولانت کم می‌کند، سریع برای پر کردن آن اقدام کنید. درصورتی‌که از کولانت‌های باکیفیت استفاده کنید، می‌توانید هر ۲ سال یک‌بار آن را عوض کنید.
۴. انژکتور و کاربراتور
ابتدا مشخص کنید که سیستم سوخت‌رسانی موتورسیکلت شما از نوع انژکتوری است یا کاربراتوری. کاربراتورها نسبت به انژکتورها معمولاً زودتر به سرویس نیاز دارند.
وقتی سیستم کاربراتور از حالت تنظیم خارج شود، مصرف سوخت افزایش می‌یابد. به همین دلیل سیستم‌های کاربراتوری را باید هر ۵ تا ۱۰ هزار کیلومتر یا هر شش‌ماه یک‌بار یا نهایتاً یک‌بار در سال سرویس کرد.
اگر سیستم موتورسیکلت شما انژکتوری باشد، باید هر ۱۵ تا ۲۵ هزار کیلومتر آن را سرویس کنید.
۵. شمع
یکی دیگر از قطعات موتورسیکلت که عمر نسبتاً زیادی دارد، شمع است. از آنجا که سه مدل شمع با جنس‌های مختلف در موتورسیکلت‌ها وجود دارد، ابتدا باید به کمک متخصص یا مراجعه به دفترچه موتورسیکلت، مشخص کنید که جنس شمع موتورسیکلت شما چیست و سپس با توجه به آن برای سرویس شمع برنامه‌ریزی کنید.
| جنس شمع | زمان سرویس |
| شمع‌های پلاتینیومی | هر ۵,۰۰۰ تا ۱۰,۰۰۰ کیلومتر |
| شمع‌های مسی | هر ۳,۰۰۰ تا ۵,۰۰۰ کیلومتر |
| شمع‌های ایریدیومی | هر ۱۰,۰۰۰ تا ۳۰,۰۰۰ کیلومتر |
شمع‌ها را باید پس از مدتی تعویض کرد، البته در اغلب موارد تنها تمیز کردن آنها کافی است.
- وضعیت شمع را به‌دقت بررسی کنید.
- اگر شمع کمی کثیف باشد، کافی است روی آن را کمی سنباده بکشید. اما اگر شمع خیلی کثیف باشد، احتمالاً در قسمت‌های دیگر مشکلی جدی وجود دارد و باید شمع را عوض کنید.
۶. فیلتر هوا
فیلتر هوا نقش مهمی در عملکرد بهینه وسیله نقلیه و قدرت موتور دارد و معمولاً باید هر ۱۰ تا ۲۰ هزار کیلومتر سرویس شود. البته به این نکته توجه کنید که اگر در شهرهای بزرگ و آلوده زندگی می‌کنید، باید فیلتر هوا را هر ۵ تا ۱۰ هزار کیلومتر سرویس کنید.
برای سرویس کردن فیلتر هوا گاهی شست‌وشوی آن کفایت می‌کند. اگر هم آلودگی زیاد باشد، بهتر است فیلتر را عوض کنید.
۷. سوپاپ‌ها
سوپاپ‌ها در فرایند روشن شدن موتورسیکلت نقش دارند. به همین خاطر فیلرگیری سوپاپ‌ها یکی دیگر از مواردی است که در چک‌لیست سرویس دوره‌ای موتورسیکلت وجود دارد. فیلرگیری به‌معنی تنظیم زمان باز و بسته شدن سوپاپ‌ها است.
از آنجایی‌که تنظیم بودن سوپاپ‌ها باعث می‌شود هوا و سوخت به نسبت مناسب وارد سیلندر شوند، توصیه می‌شود هر ۱۰ تا ۱۵ هزار کیلومتر آنها را فیلرگیری کنید.
۸. رینگ‌ها و لاستیک‌ها
به رینگ و لاستیک به‌اندازه دیگر موارد در سرویس دوره‌ای اهمیت داده نمی‌شود، اما این دو نقش مهمی در تأمین ایمنی شما به‌عنوان راکب دارند.
ابتدا رینگ‌ها را به‌لحاظ هر گونه ترک‌خوردگی و خمیدگی بررسی کنید. در صورت مشاهده این مشکلات، دو کار می‌توانید انجام دهید:
- رینگ آسیب‌دیده را تعمیر کنید.
- رینگ را عوض کنید.
هنگام بررسی لاستیک‌ها:
- اگر آج لاستیک‌ها ساییده شده است یا سطح لاستیک‌ها ترک خورده است، آنها را تعویض کنید.
- اگر لاستیک‌ها کم‌باد شده‌اند، خیلی سریع برای تنظیم باد آنها اقدام کنید.
۹. سیستم ترمز
بدیهی است که سیستم ترمز یکی از بخش‌های ضروری هر وسیله نقلیه ازجمله موتورسیکلت است. به همین خاطر، یکی از مهم‌ترین آیتم‌ها در چک‌لیست سرویس دوره‌ای موتورسیکلت به حساب می‌آید. هنگام سرویس سیستم ترمز، به ۳ نکته توجه کنید:
- دیسک‌ها: هر ۵ تا ۱۰ هزار کیلومتر دیسک‌ها را چک کنید. در صورت وجود هرگونه ساییدگی یا تابیدگی، باید آنها را عوض کنید.
- لنت‌ها: زمان تعویض لنت‌ها به‌شدت به نحوه موتورسواری شما بستگی دارد. اگر عادت دارید مرتب از گاز و ترمز استفاده کنید، احتمالاً بسیار زودتر از سایر افراد نیاز به تعویض لنت خواهید داشت. یکی از علائم تمام شدن لنت موتورسیکلت، شنیدن صدای کشیده شدن دو فلز روی هم است. در این حالت اصطلاحاً لنت ترمز تمام شده است.
- روغن ترمز: تا زمانی که رنگ روغن ترمز تغییر نکرده باشد، لزومی به تعویض آن نیست. بااینحال توصیه می‌شود روغن ترمز را هر ۳۰ تا ۴۰ هزار کیلومتر عوض کنید.
۱۰. زنجیر یا تسمه
معمولاً زنجیر به‌مرور زمان، شل یا ساییده می‌شود. یکی از کارهایی که می‌توانید برای افزایش طول عمر زنجیر موتورسیکلت بکنید، این است که حداقل یک‌بار در ماه آن را با اسپری‌های روان‌کننده مثل W40 تمیز و سپس آن را روغن‌کاری یا گریس‌کاری کنید. توجه کنید که این زنجیر را نباید با آب تمیز کنید، چراکه زنگ می‌زند.
از آنجا که روغن‌ها گرد و خاک را به خود جذب می‌کنند، اگر تمیزکاری و روغن‌کاری را به‌صورت دوره‌ای انجام ندهید، زنجیر به‌مرور خراب خواهد شد. پس از تمیز کردن و روغن‌کاری، باید زنجیر را از نظر میزان سفت یا شُل بودن هم بررسی کنید.
معمولاً توصیه می‌شود زنجیر موتورسیکلت را هر ۱۰ تا ۳۰ هزار کیلومتر تعویض کنید. برای موتورهای اتوماتیک و اسکوترها توصیه بر این است که تسمه هر ۱۰ تا ۲۰ هزار کیلومتر تعویض شود.
۱۱. کلاچ
رگلاژ بودن کلاچ یعنی کلاچ شل یا سفت نباشد. از آنجا که رگلاژ نبودن کلاچ باعث ضربه زدن به سیستم انتقال قدرت و فرسایش آن خواهد شد، توصیه می‌شود در سرویس دوره‌ای موتورسیکلت، کلاچ هم بررسی شود.
اگر گیربکس موتورسیکلت از نوع دنده‌ای است، هر ۱۵ تا ۳۰ هزار کیلومتر صفحه کلاچ را تعویض کنید. اگر گیربکس موتورسیکلت از نوع اتوماتیک است، هر ۵ هزار کیلومتر سیستم کلاچ را بررسی و روغن گیربکس را هم عوض کنید.
۱۲. کمک فنرها
کمک فنرها هم از قطعاتی هستند که دیرتر نیاز به سرویس دارند. از آنجا که نوع کمک فنرهای جلو و عقب با هم فرق دارد، زمان بررسی آنها هم متفاوت خواهد بود:
- کمک فنرهای جلو: توصیه می‌شود کمک فنرهای جلو را هر ۲۰ تا ۳۰ هزار کیلومتر سرویس و روغن آنها را عوض کنید. بلبرینگ‌های فرمان و چرخ‌ها را هم یک یا دو بار در سال روغن‌کاری کنید.
- کمک فنرهای عقب: از آنجا که این کمک فنرها معمولاً گازی هستند، به‌ندرت دچار مشکل می‌شوند اما اگر به هر دلیلی در عملکرد آنها اختلالی به‌وجود آمد، بهترین راه این است که تعویض‌شان کنید.
۱۳. باتری
آخرین مورد در چک‌لیست دوره‌ای موتورسیکلت ما، باتری است که یکی از قطعات گران موتورسیکلت محسوب می‌شود. باتری اگر کیفیت خوبی داشته باشد، طول عمر آن به ۲ سال هم می‌رسد. بااینحال اغلب باتری‌های موجود در بازار کیفیت مطلوبی ندارند، اما سرویس صحیح و به‌موقع آنها سبب کاهش هزینه‌های تعمیر می‌شود.
برای اینکه بدانید وضعیت باتری به چه صورت است، می‌توانید میزان نور چراغ‌ها را هر چند مدت یک‌بار بررسی کنید. اگر متوجه شدید که شدت نور کم شده است، فورا به کمک یک متخصص وضعیت باتری را بررسی کنید.
دو نوع باتری برای موتورسیکلت‌ها وجود دارد:
- در موتورسیکلت‌های قدیمی، باتری‌ها از نوع آب-اسید هستند که باید سطح آب و اسید را مرتب بررسی کنید.
- در موتورسیکلت‌های جدیدتر، باتری‌ها معمولاً اتمی هستند و برای بررسی آنها کافی است مطمئن شوید که کابل‌ها محکم به باتری متصل شده‌اند.
ولتاژ باتری موتور قبل از استارت باید ۱۲ ولت و بعد از استارت بین ۱۳٫۷ تا ۱۴٫۷ باشد. اگر ولتاژ باتری کمتر از این مقادیر بود، یعنی زمان تعویض باتری فرا رسیده است.
سخن آخر
سرویس دوره‌ای موتورسیکلت نه‌تنها به بهبود عملکرد و کارایی موتورسیکلت کمک می‌کند، بلکه در تأمین ایمنی راکب هم نقش مهمی دارد. به همین خاطر بررسی منظم اجزای مختلف موتورسیکلت مانند موتور، گیربکس، سیستم ترمز، تسمه‌ها و سایر قطعات موتور، از خرابی‌های ناگهانی، بروز حوادث ناگوار و تحمیل هزینه‌های زیاد تعمیرات جلوگیری می‌کند.