موتور همه خودروها برای هماهنگ‌شدن با سایر اجزا و قطعات به زمان‌بندی درست نیاز دارد و این وظیفه برعهده تسمه تایم است. تسمه تایم به شما اطمینان می‌دهد که همه چیز در موتور طبق زمان‌بندی درست پیش می‌رود و این برای ایمنی شما در جاده ضروری است. در این مطلب به بررسی عملکرد تسمه تایم، علائم خرابی و نحوه تعویض آن می‌پردازیم.
عناوین این مطلب
تسمه تایم چیست؟
تسمه تایم چیزی شبیه زنجیر دوچرخه است. این تسمه تمام قطعات متحرک داخلی موتور را با هم هماهنگ نگه می‌دارد. گاهی برق‌رسانی به واترپمپ، پمپ بنزین و پمپ انژکتور هم وظیفه تسمه تایم است.
تسمه تایم درواقع تسمه‌ای لاستیکی است که دندانه‌های سختی دارد و دور چرخ‌دنده‌های میل لنگ و میل بادامک قرار دارد. این تسمه حرکت میل لنگ و میل بادامک را همگام‌سازی و تضمین می‌کند که سوپاپ‌های ورودی و خروجی موتور به‌موقع با پیستون باز و بسته شوند. اگر میل لنگ و میل بادامک هماهنگ با هم کار نکنند، عملکرد خودرو با مشکل مواجه خواهد شد.
اگر سوپاپ‌های ورودی خیلی زود باز شوند، ممکن است مخلوط سوخت-هوای زیادی وارد محفظه احتراق موتور شود که باعث می‌شود احتراق ضعیف انجام شده و قدرت خودرو کاهش یابد. اگر سوپاپ‌های خروجی یا اگزوز خیلی زود باز شوند، محفظه احتراق فشار لازم را از دست می‌دهد و بازهم قدرت خودرو کاهش خواهد یافت. اگر هم اجزای موتور هماهنگی خود را از دست بدهند، ممکن است با هم برخورد کرده و به یکدیگر آسیب برسانند.
تسمه تایم بهتر است یا زنجیر تایم؟
بسته به مدل خودرو ممکن است به‌جای تسمه لاستیکی، زنجیر فلزی داشته باشید. هردو آنها درواقع یک کار انجام می‌دهند. استفاده از تسمه تایم در دهه ۱۹۶۰ رایج شد و چون سبک‌تر و کم‌صداتر بود، محبوبیت بیشتری پیدا کرد. بااین‌حال امروزه با پیشرفت فناوری بسیاری از خودروهای مدرن دوباره از زنجیر تایم استفاده می‌کنند. دلیلش این است که زنجیر مقاوم‌تر از لاستیک است و درنتیجه عمر طولانی‌تری دارد. البته طراحی زنجیرهای تایم بهبود یافته است و دیگر مانند زنجیرهای گذشته پرصدا و سنگین نیستند.
علائم خرابی یا شکستگی تسمه تایم عبارت‌اند از:
۱. شنیدن صدای کلیک یا تیک از موتور
تسمه تایم از یک‌سری قرقره یا پولی عبور می‌کند که کارشان راه‌اندازی میل بادامک و میل لنگ است. دندانه‌های این تسمه که با قرقره درگیر می‌شوند خیلی نرم حرکت می‌کنند؛ اما اگر تسمه تایم خراب شده یا فرسوده باشد، ممکن است صدای کلیک یا تیک‌تیک از داخل موتور بشنوید.
حتما بخوانید: انواع صدای ماشین و ۱۲ مشکلی که می‌تواند دردسرساز شود
۲. خروج دود سیاه بعد از روشن‌کردن خودرو
ساییدگی و کشیدگی تسمه تایم باعث ورود مخلوط نامناسب سوخت-هوا به درون محفظه احتراق می‌شود و بنابراین سوخت به‌طور کامل نمی‌سوزد. این به‌نوبه خود به کاتالیست آسیب می‌رساند و سوختی که کاملا مصرف نشده است به‌سمت سیستم اگزوز هدایت می‌شود. اگر هنگام استارت‌زدن صدای کلیک شنیدید و دود سیاه از لوله اگزوز خارج شد، هرچند ممکن است دلایل زیادی داشته باشد، یکی از دلایل اصلی آن خرابی یا پارگی تسمه تایم است.
۳. مشکل در استارت زدن
ازآنجاکه تسمه تایم به قرقره‌هایی متصل است که میل لنگ را به حرکت درمی‌آورند، اگر فرسوده باشد روی سرعت استارت و راه‌اندازی موتور تأثیر می‌گذارد. بعد از آن ممکن است تسمه تایم روی میل بادامک بلغزد که این به‌نوبه خود باعث باز و بسته‌شدن سیلندر موتور در زمان نامناسب خواهد شد.
در نتیجه کشیدگی یا فرسودگی تسمه تایم ممکن است یک یا چند دندانه آن از جای خود رد شود که این به طولانی‌ترشدن زمان جرقه می‌انجامد. همچنین، پرش یا لغزش تسمه تایم ناهماهنگی اجزای موتور را در پی خواهد داشت.
۴. ظاهر تسمه تایم
یک نشانه دیگر خرابی یا پارگی تسمه تایم، مشاهده ظاهر آن است. اگر در سرویس‌های دوره‌ای یا به دلایل دیگری خودرو را بررسی می‌کنید، چنانچه ترک‌های کوچک، جداشدن بخشی‌هایی از قطعات یا دندانه‌های تسمه یا هر نشانه دیگری از ساییدگی در تسمه تایم مشاهده کردید، زمان تعویض آن فرا رسیده است.
۵. کاهش قدرت خودرو
یکی دیگر از نشانه‌های خرابی تسمه تایم کش‌آمدن زیاد آن است. وقتی این اتفاق می‌افتد، تسمه کشش خود را از دست می‌دهد. بنابراین احتمال سرخوردن تسمه یا دررفتن آن از جای خود در حین کارکردن موتور وجود دارد. همان‌طور که گفتیم، پرش یا لغزش تسمه به ناهماهنگی اجزای موتور و درنتیجه کاهش قدرت خودرو منجر می‌شود. علاوه بر آن ممکن است طی آن پیستون، بادامک و سایر اجزا به هم برخورد کنند و خسارت زیادی به موتور وارد شود.
سایر نشانه‌ها عبارت‌اند از:
- گرم‌شدن بیش‌ازحد موتور
- تکان شدید یا لرزش خودرو
- نشت‌کردن روغن
- روشن‌شدن چراغ چک موتور.
علل خرابی تسمه تایم
برخی از مهم‌ترین علل خرابی تسمه تایم عبارت‌اند از:
۱. تغییرات دما
تسمه تایم از لاستیک ساخته شده است. گرمای زیاد می‌تواند لاستیک را منبسط کرده و باعث کشیدگی آن شود و سرمای شدید آن را منقبض می‌کند. این گرما و سرما می‌تواند ترک‌های جزئی در سطح خارج تسمه ایجاد کند. نگه داشتن خودرو در پارکینگ به کاهش تأثیر تغییرات دمایی کمک زیادی می‌کند.
۲. نشت روغن
اگر موتور خودرو نشتی روغن داشته باشد و تسمه تایم را چرب کند، ممکن است دندانه‌های تسمه تایم را از جای خود خارج کرده و باعث سرخوردن و جداشدن کامل تسمه شود. اگر متوجه شدید موتور نشتی روغن دارد بلافاصله آن را برطرف کنید.
حتما بخوانید: زمان تعویض تسمه تایم و نشانه‌هایی که باید جدی بگیرید
۳. نشت آب
نشت آب هم همان اثر نشت روغن را بر تسمه تایم دارد. اگر آبی که از خودرو نشت می‌کند با ضدیخ مخلوط باشد تأثیر بدتری روی تسمه تایم خواهد داشت. اگر متوجه نشتی آب از جاهای غیرعادی در خودرو شدید، به مکانیک مراجعه کنید تا آن را بررسی کند.
۴. خشکی آب و هوا
اگر در مناطقی با آب و هوای گرم و خشک تردد می‌کنید، اغلب تسمه تایم خودروتان زودتر از کسانی که در مناطق معتدل رانندگی می‌کنند خراب می‌شود. هوای خشک باعث شکنندگی سریع‌تر لاستیک و درنتیجه ترک‌خوردگی تسمه می‌شود. هر ۹۰هزار کیلومتر یک بار تسمه تایم را تعویض کنید تا مشکلی برای خودرو پیش نیاید.
۵. کهنگی تسمه تایم
وقتی تسمه تایم کهنه و فرسوده می‌شود، ویژگی‌های خود را از دست می‌دهد و باید تعویض شود. تسمه‌های خودروهای قدیمی دندانه‌هایی زاویه‌دار به‌شکل ذوزنقه داشتند. امروزه دندانه‌های تسمه تایم منحنی هستند و با سرعت کمتری فرسوده می‌شوند. اگر می‌توانید نوع تسمه تایم را انتخاب کنید، نوع منحنی آن بهتر است زیرا عمر طولانی‌تری دارد.
۶. خوابیدن ماشین در پارکینگ
اگر به‌ندرت از ماشین استفاده می‌کنید، تسمه تایم با گذشت زمان سفت و درنتیجه شکننده می‌شود. معمولا خودروهایی که به‌شکل منظم کار می‌کنند کمتر از خودروهایی که مدت‌های طولانی در پارکینگ بلااستفاده می‌مانند نیاز به تعویض تسمه تایم بعد از مسافت مشخصی دارند.
تعویض تسمه تایم در فواصل مسافتی که سازنده خودرو تعیین کرده بسیار مهم است. با اینکه از این نظر عمر تسمه‌ها متفاوت است، بااین‌حال معمولا باید هر ۱۰۰هزار تا ۱۶۰هزار کیلومتر آن را تعویض کنید. این مقادیر در دفترچه راهنمای خودروی شما درج شده‌اند.
ازآنجاکه بیشتر تسمه‌تایم‌ها از لاستیک ساخته شده‌اند، با گذشت زمان فرسوده شده و در نهایت می‌شکنند. اگر آن را به‌موقع تعویض نکنید، شکستگی یا خم‌شدن سوپاپ‌ها، آسیب سرسیلندر یا میل بادامک، آسیب‌دیدن پیستون و سیلندرها به‌زودی اتفاق خواهد افتاد. بهتر است قبل از آنکه بشکند این کار را انجام دهید. معمولا بهتر است همراه با تعویض تسمه تایم واتر پمپ را هم تعویض کنید؛ زیرا عمر آنها مشابه هم است. از سوی دیگر، وقتی تسمه را برمی‌دارید، واتر پمپ هم به‌راحتی قابل‌دسترسی خواهد بود؛ بنابراین موقعیت مناسبی برای تعویض این قطعه است.
آیا می‌توانیم خودمان تسمه تایم را تعویض کنیم؟
تعویض تسمه تایم فرایندی پیچیده است و بسته به نوع خودرو ممکن است از ۴ تا ۸ ساعت طول بکشد؛ زیرا دسترسی به آن کمی دشوار است. بهتر است خودتان این کار را انجام ندهید و آن را به مکانیک باتجربه بسپارید.
حتما بخوانید: تسمه تایم چیست و عملکرد آن در خودرو چگونه است؟
آیا می‌توان با تسمه تایم پاره‌شده رانندگی کرد؟
خودرو نمی‌تواند با تسمه تایم پاره‌شده حرکت کند. همان پارگی تسمه حین رانندگی مسلما آسیبی جزئی به اجزای خودرو وارد کرده است و اگر با آن رانندگی کنید خسارت بیشتری به بار خواهید آورد. وقتی تسمه تایم می‌شکند، میل لنگ با ۱۰۰۰ دور در دقیقه به چرخش ادامه می‌دهد؛ اما میل بادامک از چرخش بازمی‌ایستد. درنتیجه پیستون‌ها همچنان به بالا و پایین رفتن در سیلندرها ادامه می‌دهند و ممکن است به سوپاپ‌ها ضربه بزنند. معمولا آسیب به این نواحی آنی خواهد بود؛ بنابراین بهتر است قبل از پارگی تسمه تایم به‌موقع آن را تعویض کنید یا حداقل وقتی این اتفاق افتاد دیگر تلاش نکنید خودرو را برانید.
جمع‌بندی
در این مطلب درباره تسمه تایم و وظایف آن در خودرو صحبت کردیم. همچنین نشانه‌های شکستگی یا پارگی تسمه تایم را معرفی کردیم و به بررسی علت این مشکل پرداختیم. تسمه تایم نقش مهمی در عملکرد میل لنگ، میل بادامک، پیستون‌ها و درنهایت موتور خودرو دارد و اگر مشکل پیدا کند، زمان‌بندی و هماهنگی این اجزا از بین می‌رود و ممکن است خسارات زیادی به موتور وارد کند. بنابراین باید به‌موقع آن را تعویض کنید.
آیا تاکنون خودروی شما تسمه تایم پاره کرده است؟ چه مشکلاتی برای سایر اجزای خودروی شما ایجاد کرد؟ لطفا تجربیات خود را در این زمینه با ما به اشتراک بگذارید.
واقعا مفید و کاربردی متشکر
سلام وقت بخیر من چراغ چک ماشینم(رانا) روشن شده و یه لرزشی هم وقتی روشن میکردم موتور داشت. بردم پیش تعمیرگاه گفت که تسمه تایم رو عویض کن و اینکه گفت از یدک یار بخر که ضمانت داره و اینا منم همینکارو کردم حالا هنوزم ماشینم چراغ چکش روشن میشه و صدا هم داره می خوام ببینم به خاطر قطعه ای که خریدم یا مشکل چیز دیگه ایه داره؟
سلام وقت بخیر
حودروتون رو با دستگاه عیب یاب دیاگ چک کنید تا مشکل دقیقا مشخص شود.
ممنون از دیدگاه خوبتون ،امیدوارم این مطلب براتون مفید بوده باشه ،در کنار ما باشید و ما رو همراهی کنید.