۱۳ علت نوسان دور موتور و راه‌های برطرف کردن آنها

شاید اخیرا در حین رانندگی متوجه نوسان دور موتور شده باشید. برخی از رانندگان به این موضوع توجهی نمی‌کنند و به رانندگی ادامه می‌دهند. با‌این‌حال، اگر دور موتور آنقدر نوسان داشته باشد که وقتی پدال گاز را فشار می‌دهید، خودرو می‌لرزد، دیگر نباید از این مشکل چشم‌پوشی کنید. اینکه دقیقا علت نوسان دور موتور چیست و چطور باید آن را برطرف کرد، موضوعی است که می‌خواهیم در این مطلب آن را بررسی کنیم. پس تا انتها همراه ما باشید.

دور موتور چیست؟

قبل از اینکه بخواهیم به علت نوسان دور موتور بپردازیم، ابتدا باید بدانیم دور موتور چیست. دور موتور یا RPM مخفف «چرخش در دقیقه» است. شتاب‌گیری یا کاهش سرعت خودرو، لاستیک‌ها را با سرعت معینی می‌چرخاند. اگر به سرعت‌سنج ماشین خود نگاه کنید، RPM را می‌بینید.

سرعت‌سنج، سرعت وسیله نقلیه شما را برحسب تعداد دور در دقیقه (RPM) نشان می‌دهد. با فشار دادن پدال گاز، تعداد دور در دقیقه افزایش می‌یابد. به‌طور مشابه، با فشار دادن ترمز یا رها کردن پدال گاز، تعداد دور در دقیقه کاهش می‌یابد. اکثر موتورها تا حدود ۴,۰۰۰ – ۶,۰۰۰ دور در دقیقه می‌چرخند، اگرچه این میزان بسته به نوع خودرو و قدرت آن، می‌تواند بسیار متفاوت باشد.

دلایل رایج نوسان دور موتور خودرو

اگر RPM در حین شتاب‌گیری بالا و پایین می‌رود، یعنی مشکلی وجود دارد. این مشکل ممکن است به موارد زیر مربوط باشد:

۱. دریچه کنترل هوای دور آرام

نوسان دور موتور در حین شتاب‌گیری، معمولاً به‌دلیل مشکل در شیر کنترل هوای دور آرام یا IAC در خودروی شماست. دریچه کنترل هوای دور آرام (IAC) روی بدنه دریچه گاز موتورهای تزریق سوخت نصب شده است؛ جایی که با کامیوتر ماشین ارتباط برقرار می‌کند تا جریان هوا را به‌صورت الکترونیکی تنظیم کند. در این صورت می‌تواند سرعت دور آرام موتور را کنترل کند.

اغلب اوقات، وقتی مشکلی در شیر کنترل دور آرام به‌وجود می‌آید و متوجه نوسانات تعداد دور در دقیقه می‌شوید، معمولاً مشکل از ارتباط بین IAC و ECU است. IAC و ECU باید برای تنظیم صحیح جریان هوا و ثابت نگه‌داشتن دور موتور با هم ارتباط برقرار کنند. اگر تداخلی وجود داشته باشد، IAC نمی‌تواند به‌درستی کار کند و احتمالا متوجه نوسانات RPM خواهید شد. از کار افتادن موتور و خراب شدن آن می‌تواند از دیگر علائم خراب بودن IAC باشد.

۲. نشتی وکیوم

اگر دور موتور خودرو در هنگام شتاب‌گیری نوسان داشته باشد، ممکن است مشکل از نشتی وکیوم موتور باشد. نشتی وکیوم زمانی رخ می‌دهد که جریان هوا در منیفولد ورودی یا سیستم اگزوز قطع شود. راندمان پایین‌تر سوخت، صدای خش‌خش، روشن شدن چراغ موتور، اتلاف برق، توقف و از کار افتادن خودرو، سایر نشانه‌های نشتی وکیوم  هستند.

۳. فرسودگی شمع‌ها

نوسان دور موتور یکی از علائم رایج فرسودگی شمع‌ها به‌ویژه در خودروهای قدیمی است. شمع‌های فرسوده نمی‌توانند سوخت را به‌درستی در پیستون مشتعل کنند. این امر ممکن است به کندشدن شتاب‌گیری و لرزش خودرو منجر شود. همچنین، اگر وایر شمع یا سیم‌پیچ‌های احتراق خراب شده‌ باشند، باز هم همین علائم را خواهد داشت. برای رفع مشکل باید شمع ماشین را در اسرع وقت تعویض کنید.

۴. خراب بودن سنسور دریچه گاز

اگر سنسور دریچه گاز یا TPS خراب باشد، بدون اینکه روی پدال گاز فشار دهید، خودرو خودبه‌خود شتاب می‌گیرد. همین مسئله می‌تواند باعث نوسان دور موتور شود. بنابراین اگر در هنگام شتاب‌گیری متوجه نوسان تعداد دور در دقیقه شُدید، شاید سنسور دریچه گاز مشکل داشته باشد. مشکل در راه‌اندازی موتور یکی دیگر از علائم خرابی سنسور دریچه گاز است.

۵. کثیف بودن انژکتورهای سوخت

در گذر زمان، انژکتور سوخت با خاک و سایر مواد موجود در سوخت مسدود می‌شود. وقتی این اتفاق می‌افتد، ممکن است خودرو در زمان شتاب‌گیری بلرزد یا قدرت آن کمتر شود. در این صورت، ممکن است خودرو عملکرد درستی نداشته باشد و راندمان سوخت آن به میزان قابل توجهی کاهش یابد.

۶. خراب بودن سنسور میل بادامک

سنسور میل بادامک (CPS) قطعه‌ای است که سرعت و موقعیت میل‌لنگ در حال چرخش را ردیابی می‌کند. ماژول کنترل موتور از این داده‌ها برای نظارت بر زمان‌بندی سیستم جرقه‌زنی خودرو و تزریق سوخت استفاده می‌کند. اگر سنسور میل بادامک به‌درستی کار نکند، دور موتور ممکن است تغییر کند؛ چون نمی‌تواند اطلاعات دقیقی درباره موقعیت میل‌لنگ دریافت کند.

۷. کثیف بودن فیلتر هوا

وظیفه فیلتر هوا، جذب آلاینده‌ها و زباله‌ها و تمیز کردن هوای ورودی به موتور است. اما این آلودگی‌ها می‌تواند به‌تدریج فیلتر هوا را مسدود کند. فیلتر هوای کثیف، جریان هوا را به موتور کاهش می‌دهد و باعث می‌شود موتور بیش‌ازحد کار کند و درنتیجه سوخت بیشتری مصرف می‌کند. کثیف بودن فیلتر هوا همچنین می‌تواند باعث تأخیر در شتاب یا نوسان دور موتور در هنگام رانندگی شود.

۸. خرابی سرعت‌سنج خودرو

خرابی سرعت‌سنج خودرو هم به نوسانات دور موتور منجر می‌شود. اگرچه، سرعت‌سنج قرار است در طول عمر خودرو کار کند، اما ممکن است به‌دلیل تصادف یا آسیب‌های محیطی خراب شود. اگر سرعت‌سنج خودرو خراب شد، باید جلو آمپر را کامل تعویض کنید. از آنجایی‌که این کار نسبتاً گران است، توصیه می‌کنیم ابتدا با استفاده از یک اسکنر OBD2، مطمئن شوید سرعت‌سنج خودرو واقعا مشکل دارد و بعد برای تعویض جلوآمپر اقدام کنید.

۹. مشکلات مربوط سیستم انتقال قدرت

مشکلات مربوط به سیستم انتقال قدرت هم می‌تواند باعث نوسان دور موتور شود. اگر مایع گیربکس خودرو نشتی داشته باشد، وسیله نقلیه به‌دلیل لغزش مبدل گشتاور یا باند گیربکس، با دورهای بالاتر شروع به چرخش می‌کند. با گذشت زمان، این مشکل می‌تواند باعث خرابی گیربکس شود.

۱۰. خرابی PCM

به‌ندرت ممکن است PCM خودرو از کار بیفتد و نتواند به وظایف خود عمل کند. اما درصورتی‌که این اتفاق بیفتد، ممکن است مشکلاتی از جمله نوسان دور موتور را به‌وجود بیاورد.

۱۱. مشکلات تسمه تایم

تسمه تایم خودرو حرکت میل‌لنگ و میل بادامک را همگام می‌کند. این قطعه، تضمین می‌کند که دریچه‌های ورودی و خروجی همگام با پیستون‌ها باز و بسته می‌شوند.

اگر تسمه تایم شل باشد یا دندانه‌ها بیش‌ازحد فرسوده شده باشند، موتور در حالت توقف لرزش دارد. علاوه‌بر این، ازآنجایی‌که شتاب‌گیری دور موتور را افزایش می‌دهد، احتمالاً هنگام افزایش سرعت نوسان خواهد داشت. در بدترین حالت، خرابی تسمه تایم می‌تواند حتی از روشن شدن موتور جلوگیری کند.

۱۲. سنسور جریان هوای مف (MAF)

کثیف بودن یا بد کارکردن سنسور جریان هوای مف هم می‌تواند باعث نوسانات دور در دقیقه شود. تمیز کردن یا تعویض این سنسور به رفع مشکل کمک می‌کند.

۱۳. خراب بودن باتری و دینام

باتری خودرو ضعیف یا دینام معیوب می‌تواند باعث نوسانات دور در دقیقه شود. آنها را بررسی و در صورت لزوم تعویض کنید.

رفع مشکل نوسان دور موتور

اگر در حین رانندگی متوجه نوسان دور موتور شُدید، نباید آن را نادیده بگیرید. اگر در زمینه تعمیرات خودرو تجربه دارید، می‌توانید قبل از مراجعه به متخصص خودرو اقدامات ساده زیر را انجام دهید:

• برای اینکه ماشین‌تان دوباره به‌درستی کار کند، همیشه ابتدا از چیزهای ساده شروع کنید. مثلا می‌توانید شمع‌ها و فیلتر هوا را تعویض کنید یا با یکی از روش‌های شستشوی انژکتور، انژکتور سوخت را تمیز کنید و ببینید آیا مشکل برطرف می‌شود یا نه.
• با توجه به سن خودرویتان، اگر هرگز روغن گیربکس خودرو را تعویض نکرده‌اید، احتمالا همین الان زمان مناسبی برای این کار است!

پیشگیری از نوسان دور موتور خودرو

بررسی منظم موتور و گیربکس می‌تواند نقشی کلیدی در جلوگیری از نوسان دور موتور داشته باشد. با سرویس دوره‌ای خودرو، می‌توانید در زمان و هزینه صرفه‌جویی و از خطرات احتمالی پیشگیری کنید. فقط باید به تغییرات خودرو دقت داشته باشید تا مشکل را زود برطرف کنید.

در ادامه، چند نکته کاربردی را برای جلوگیری از نوسانات دور موتور بررسی کرده‌ایم:

• سوخت بی‌کیفیت می‌تواند باعث نوسانات دور موتور شود. از سوخت باکیفیت با درجه اکتان مناسب برای خودروی خود استفاده کنید.
• شتاب‌گیری سریع و ترمز شَدید می‌تواند باعث نوسانات دور موتور شود. به‌آرامی رانندگی کنید و به‌صورت ناگهانی تغییر سرعت ندهید.
• تعمیر و نگهداری منظم خودرو، مانند تعویض روغن، تعویض فیلتر هوا، و تعویض شمع، می‌تواند به جلوگیری از نوسانات دور موتور کمک کند.
• حمل وزن بیش‌ازحد در خودرو می‌تواند باعث نوسانات دور موتور شود. بارهای اضافی را از خودرو خارج کنید.
• استفاده از سیستم تهویه مطبوع باعث می‌شود موتور سخت‌تر کار کند و احتمال نوسان دور موتور بیشتر شود؛ پس کمتر از آن استفاده کنید.

سؤالات متداول

۱. چرا دور موتور خودرو در هنگام پارک کردن دچار نوسان می‌شود؟

دور موتور خودرو ممکن است به دلایل مختلفی مانند کثیف بودن فیلتر هوا، عملکرد نادرست دریچه کنترل هوا یا گرفتگی فیلتر بنزین، هنگام پارک کردن بالا و پایین شود.

۲. آیا رانندگی با نوسان دور موتور مشکلی دارد؟

اگر دور موتور خودرو به‌دلیل مشکلی جزئی در نوسان است، می‌توانید به رانندگی ادامه دهید. اما اگر نوسان دور موتور به‌دلیل مشکل مهمی باشد، ممکن است منجر به آسیب بیشتر خودرو شود و ایمنی‌تان را به خطر بیندازد.

۳. آیا باتری ضعیف می‌تواند باعث نوسان دور موتور شود؟

بله، باتری ضعیف می‌تواند به‌علت وجود مشکل در دینام باشد که به نوسان دور موتور منجر می‌شود.

سخن آخر

با بررسی تمام دلایل احتمالی که باعث نوسان دور موتور می‌شوند، می‌توان مشکل را پیدا کرد. گاهی مشکل ساده است و می‌تواند با یک تعویض فیلتر هوا رفع شود. اما گاهی ممکن است خودرو مشکلات جدی‌تری داشته باشد. در هر صورت بهتر است قبل از هر اقدامی با متخصص خودرو مشورت کنید.

امیدواریم با مطالعه این مطلب، پاسخ سؤالاتتان را دریافت کرده باشید. اگر هنوز سؤالی دارید که بی‌جواب مانده است، حتما در قسمت دیدگاه‌ها آن را برایمان بنویسید. کارشناسان ما در کارنامه، آماده پاسخگویی به سؤالاتتان هستند.